(ثناء سنڌو) اڄ جي ترقي يافته دور ۾ به اڪثر عورتن کي هر موقعي کان محروم ڪيو وڃي ٿو،ائين هرگز نه آهي ته عورتن ۾ ڪجھ ڪرڻ ۽ ڪجھ ڪري ڏيکارڻ واري صلاحيت موجود نه آهي، اسان جي سماج ۾ ڪيتريون ئي باصلاحيت عورتون موجود آهن، جن مردن سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي انهن سان گڏ مقابلو ڪيو آهي، سياست کان وٺي سماجي ورڪرز تائين به اهڙيون ڪيتريون ئي عورتون ۽ ڇوڪريون آهن جن پاڻ مڃايو آهي. پر تنهن هوندي به اهڙيون ڪيتريون ئي عورتون آهن جن جون صلاحيتون ضايع ٿينديون رهن ٿيون، اسان جي آس پاس ۾ اهڙيون ڪيتريون ئي ڇوڪريون آهن جيڪي پينٽنگس سان شوق ۽ ذوق رکن ٿيون پر اسان جي گھرن ۾ رهندڙ عورتون پينٽنگس ڪندڙ ڇوڪرين کي اهو چئي روڪينديون آهن ته اڳيان هلي ٻئي گھر وڃي اهو گھر ئي سنڀالينديون هي شيون تنهنجي ڪم جون نه آهن، انهن مان ڪوبه فائدو نه آهي، ائين ئي اهي ڇوڪريون جيڪي پينٽنگ ڪرڻ جو شوق رکن ٿيون ۽ صلاحيت رکن ٿيون انهن جي خواهش به پوري نه ٿيندي آهي ۽ وقت سان گڏ انهن جي اها صلاحيت ضايع ٿي ويندي آهي، ڪجھ ڪرڻ ۽ پنهنجو ٽيلينٽ سامهون آڻڻ لا۽ گھر جون ئي عورتون اهڙين ڇوڪرين جي صلاحيتن کي بيڪار ۽ بي معنيٰ سمجھن ٿيون ائين ڇو ٿيندو آهي، جيڪڏهن حقيقت ۾ ڏٺو وڃي ته اهي عورتون جيڪي پنهنجن ڇوڪرين، ڀينرن يا ڌيئن کي اهو سڀ ڪجھ ڪرڻ کان منع ڪنديون آهن ته اڪثر ڪري انهن سان ئي ڪنهن دور ۾ اهو سڀ ڪجھ ٿيل هوندو آهي، هي ته صرف پينٽنگ جي ڳالھ آهي پر اهڙيون ڪيتريون ئي باصلاحيت عورتون ۽ ڇوڪريون هجن ٿيون جن جي اهڙين صلاحيتن کي روڪيو ۽ ٽوڪيو وڃي ٿو، مثال طور پڙهڻ ۽ لکڻ، جيڪڏهن ڪا ڇوڪري ادبي ڪتاب ۽ ڪو رسالو پڙهڻ کان پوءِ ڪجھ لکڻ جي خواهش ڪري ٿي ته ان جي لکڻ ۽ پڙهڻ تي انهن کي روڪيو ۽ ٽوڪيو وڃي ٿو. انهي جي لکڻ ۽ پڙهڻ واري صلاحيت کي به بيڪار ۽ بي معنيٰ چيو وڃي ٿو. ڪيترين ڇوڪرين کي وري ڊاڪٽر ۽ انجينيئر ٿيڻ جي به صلاحيت موجود هوندوي آهي پر والدين پنهنجي پٽ کي اڳيان ڪري ڊاڪٽر ۽ انجنيئر ٿيڻ جي اجازت ڏيندا آهن، ڇو ته هو انهن جو آئيندو هجي، پوءِ اها صلاحيت پٽ ۾ هجي يا نه هجي، پر هتي وري به هڪ ڇوڪريءَ جي صلاحيت کي ٻاهر آڻڻ جي ضرورت آهي. هو باصلاحيت آهن. سندن صلاحيتن کي اڀارڻ لاءِ والدين کي صرف همت افزائي ڪرڻ جي ضرورت آهي.هو گھڻو ڪجھ ڪري سگھن ٿيون. جن سان والدين جو مان به وڌندو ۽ هڪ باصلاحيت ڇوڪري جي صلاحيت به اڀرندي، ۽ اهڙين ڇوڪرين کي ڏسي ٻيون ڇوڪريون به اڳيان نڪري سگھن ٿيون. ڇو ته انهن ۾ به اهي صلاحيتون موجود آهن. پڙهڻ، لکڻ، پينٽنگ ڪرڻ ۽ ٻيا ڪيترائي شعبا جن ۾ هو پنهنجي ڪارڪردگي ڏيکارڻ جي صلاحيت رکن ٿيون. سنڌيانا جي ٿورن سان
جواب: ڇوڪري صلاحيتن جو مجموعو آهي سائين تمام بهترين توهان ونڊ ڪئي آهي، جنهن لاء مهرباني عورتن جي همت جدو جهد ۽ ذهني قابليت تي ڪاوش اخبار ۾ هڪ ( جنت جروار صاحبه) جو مضمون ڇپيو هو جنهن کي مان هت ڏيڻ مناسب ٿو سمجهان ۔ عورت ۽ مرد برابر ڪم ڪري سگهن ٿا جنت جروار اهو ڪنهن ڏاهي جو قول آهي ته وقت وڏو بادشاهه آهي ڇوته وقت جي رفتار تمام تيز آهي، جيڪا ڪڏهن ڪنهن مظلوم جي حق جي آواز بڻجي ٿي ته ڪڏهن وري ڪنهن ظالم جي سزا بڻجي ٿي، وقت جا اصول ڪنهن امير ۽ غريب جي فرق کي نه ٿا ڏسن، وقت جا اصول هن معاشري جي بي حس ماڻهوءَ جيان عورت ۽ مرد جي فرق کي به نه ٿا مڃين، جنهن انسان وقت جي ڏات کي سمجهيو، اهو انسان ئي وقت سان گڏ حڪومت ڪري ٿو، جيئن جيئن وقت بدلجي پيو، تيئن تيئن انسان اڃا به اڳيان وڃي پيو ۽ انسان جي ان ترقي جو ڪارڻ صرف ۽ صرف تعليم آهي، ڇوته تعليم ئي انسان کي فرش کان عرش تائين پهچائي ٿي، علم هڪ اهڙو زيور آهي، جنهن کي چوريءَ جو ڪو به ڊپ ناهي، علم ڪنهن به معاشري جي بقا ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿو، ان علم ئي عورت جي زندگي کي پڻ معنيٰ ڏني، پهرين دور ۾ جڏهن تعليم نالي ڪا شيءِ نه هئي ۽ انساني زندگي جو ڪو خاص مقصد نه هو، سواءِ زندگي گذارڻ جي، هر طرف رڳو جهالت ڪري کنيو بيٺي هئي پر جيئن جيئن وقت بدلجڻ لڳو، تيئن تيئن انسان کي علم جي ضرورت محسوس ٿي، هن ڪائنات جي وجود کي سمجهڻ جي ڪشش ٿي، انساني زندگي کي مقصد بڻائڻ جي حسرت ٿي، تڏهن آهستي آهستي پراڻي دور ۾ تعليم رونما ٿيڻ لڳي، پر اها سوچ سامهون آئي ته علم صرف مردن تائين محدود ناهي پر عورت به ان کي پڙهي ۽ سمجهي سگهي ٿي، ائين عورت به علم جي دنيا ۾ پير پاتو ۽ تعليم کي پڙهڻ ۽ سمجهڻ لڳي، علم اڃا به وسيع ٿيڻ لڳو، تڏهن عورت لاءِ اهو سمجهيو ويو ته (نرسنگ) هڪ واحد شعبو آهي، جنهن ۾ عورت اڳيان ڪم ڪري سگهي ٿي ۽ باقي ٻيا شعبا عورت جي ڪم جا ناهن، ڪافي صديون عورت نرسنگ جي شعبي ۾ ئي ڪم ڪندي رهي ۽ ڪجهه وقت کانپوءِ اهو شعور پيدا ٿيو ته عورت هاڻي هڪ استاد به ٿي سگهي ٿي ۽ گڏوگڏ ميڊيڪل ڏانهن به رجحان وڌندو ويو، عورت هاڻي ڊاڪٽر به ٿي سگهي ٿي، عورتون ميڊيڪل ڏانهن تيزي سان وڌڻ لڳيون ۽ پنهنجون خدمتون سرانجام ڏينديون رهيون، سالن تائين اهو ڪم هلندو رهيو ۽ وري صلاح ٿيڻ لڳي ته عورت صرف ميڊيڪل نه پر (انجنيئرنگ) جي شعبي ۾ به قدم رکي سگهي ٿي ۽ هاڻي عورت انجنيئر به ٿي وئي ۽ مختلف جاين تي پنهنجي صلاحيت ڏيکاريندي رهي، وقت گذرندو رهيو، ۽ پوءِ اهو وقت به اچي ويو ته عورت تجارت ۽ بئنڪنگ به ڪري سگهي ٿي، وري ساڳي طريقي سان ڪجهه وقت کانپوءِ اهو نظريو ڏنو ويو ته عورت قانون جي مختلف شعبن ۾ به ڪم ڪري سگهي ٿي، عورت هر شعبي ۾ اڳتي وڌي ۽ پنهنجي منزل ڏانهن وڌڻ لڳي، علم جون شاخون اڃا به پکڙجڻ لڳيون، ايتري قدر جو انسان وڃي چنڊ تي پهتو پر عورت اڃا زمين تي ئي پنهنجي ذات ڳولي پئي، قانون ۽ تجارت کانپوءِ اسان جو معاشرو ميڊيا ڏانهن وڌڻ لڳو ۽ عورت هاڻي ريڊيو ۽ ٽي وي تي به ڪم ڪري ٿي ۽ پوءِ وري عورت (ٽرئفڪ) پوليس ۾ به قدم رکيو ۽ سياست ته اهو شعبو آهي، جنهن ۾ عورت تمام گهڻي ڪاميابي ماڻي، اڄ اهو زمانو به اچي ويو آهي، جڏهن عورت مردن سان گڏ خلا ۾ سفر ڪري پنهنجو پاڻ مڃرايو آهي، نرس کان ڊاڪٽر تائين، انجنيئرنگ کان تجارت تائين، قانون کان وٺي انسان جي حقن جي تنظيمن تائين ۽ ميڊيا کان وٺي اسان جي ملڪ جي سرحدن تائين عورت هر جاءِ تي ڪم ڪري رهي آهي. لياقت ميڊيڪل يونيورسٽي ۾ پڙهندڙ اديون چون ٿيون ته هتي پهچڻ لاءِ اسان تمام گهڻي محنت ڪئي آهي، شوق هڪ ٻي شي آهي پر ضروري ناهي ته عورت رڳو ميڊيڪل ڏانهن اچي ۽ ڊاڪٽر بڻجي، اسان جي معاشري کي صرف ڊاڪٽر نه پر هر شعبي جي ضرورت آهي، ڇو ته اسان کي پنهنجي معاشري کي هر طرح کان مضبوط ڪرڻو آهي ته جيئن سڀاڻي سڄي دنيا اسان کي ڏسي رشڪ ڪري ۽ هر جاءِ تي انسان جي معاشري جو مثال ڏنو وڃي، مهراڻ يونيورسٽي ۾ پڙهندڙ ڀينرون ٻڌائين ٿيون ته جڏهن ڇوڪري انٽر ڪندي آهي ته کيس پهريون آپشن ان لاءِ ميڊيڪل رکيو ويندو آهي ۽ اڄ به اسان جي معاشري ۾ ڪجهه اهڙا گهراڻا آهن، جيڪي پنهنجي نياڻين کي ميڊيڪل کانسواءِ ڪنهن ٻئي شعبي جي اجازت نه ٿا ڏين، اسان جي معاشري جون ايتريون هوشيار ۽ ذهين ڇوڪريون رڳو فيملي جي هڪ غلط فيصلي جي ڪري گهر ۾ رهجي وڃن ٿيون، سنڌ يونيورسٽي جي مختلف شعبن ۾ پڙهندڙ ڇوڪريون ٻڌائن ٿيون ته عورت صرف ڪنهن هڪ جاءِ تائين محدود ناهي، هتي توهان کي هر شعبي ۾ ڪم ڪندڙ ۽ پڙهندڙ ڇوڪريون ملنديون ۽ اسان جا سڀني شعبن سان رابطا هوندا آهن ۽ ائين اسان هڪٻئي جي شعبن ۽ ڪمن کان واقف ٿينديون آهن ته ڪيئن عورت ڪنهن شعبي ۾ ڪم ڪري سگهي ٿي ۽ ان شعبي ۾ ڇوڪرين لاءِ فائده ڪهڙا آهن ۽ انهن جون ضرورتون ڪهڙيون آهن، ائين ڪرڻ سان اسان ۾ هڪ خود اعتمادي پيدا ٿئي ٿي، برصغير ۾ تعليم ۽ پنهنجي ڏاهپ جي بدولت دنيا جي ڪافي عورتن پنهنجو پاڻ مڃرايو آهي ۽ مردن سان ڪلهو ڪلهي سان ملائي اهو ثابت ڪيو آهي ته عورتون به مردن جيان معاشري جو اهم حصو آهن، پوءِ اها عورت آنگ سانگ سوچي نالي فوج سان وڙهندڙ هجي يا وري پنهنجي ڀاءُ جو ساٿ ڏيندڙ فاطمه جناح ڇو نه هجي، ڪٿي وري جمهوريت لاءِ ڪوششون وٺندڙ آڪسفورڊ يونيورسٽي ۽ هاروڊ يونيورسٽي اندر ليڪچر ڏيندڙ ۽ پهرين مسلمان عورت وزيراعظم غريبن ۽ مسڪينن لاءِ جان جو نظرانو ڏيندڙ، شهات جو جام نوش ڪندڙ سنڌ راڻي بينظير ڀٽو جي نالي ۾ نرواڙ ٿيندڙ عورت ئي آهي، ڀارت اندر انوکي سياست جو بنياد وجهندڙ ۽ هڪ گمنام گولي جو نشانو بڻجندڙ پر آمرن آڏو نه جهڪندڙ اها انڌرا گانڌي به هڪ بهادر عورت هئي، اهڙا ٻيا به کوڙ سارا نالا آهن، جن مردن جيان ميدان ۾ بيهي پاڻ ملهايو آهي، اڄ اها ڳالهه ثابت ٿي وئي آهي ته اهڙو ڪوئي ڪم نه آهي، جيڪو عورت نه ڪري سگهي، ڪاٺين ذريعي باهه ٻارڻ کان وٺي پنهنجو نور وڃائي نازڪ هٿن سان سنهڙو ڀرٿ ڀرڻ تائين، استاد کان وٺي سياست تائين ۽ سياحت کان وٺي صحافت تائين هر جڳهه تي مردن سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي عورت ڪم ڪري رهي آهي. بشڪريه ڪاوش
جواب: ڇوڪري صلاحيتن جو مجموعو آهي سڀ ليک هڪ پاسي۔ ۽ ادا ممتاز توهان جي ونڊڪيل تصوير هڪ پاسي۔۔۔ ان ۾ خاص ڳالهه جيڪا مون مست کي محسوس ٿي آهي اها اِها آهي ته ڇوڪري مهندي لڳل هٿن سان به هٿيار کڻي پنهنجي ڊيوٽي ڏئي رهي آهي
جواب: ڇوڪري صلاحيتن جو مجموعو آهي ادا مست مهرباني توهان جي جو توهان منهنجي ونڊ ڪيل تصوير کي پسند ڪيو۔
جواب: ڇوڪري صلاحيتن جو مجموعو آهي ادا رياض مهرباني ادا بيتاب خاموش نه رهو جڏهن اوهان فورم تي به اچو ٿا ته ضرور پنهنجي رائي جو اظهار ڪندا ڪريو
