هڪ ڏينهن هڪ استاد شاگرد کان پڇيو۔۔۔ ”برائي ڇا آهي۔۔۔؟“
شاگرد جواب ڏنو۔۔۔ ”سائين مان ٻڌايان ٿو ۔۔۔ پر پهريان مون کي ڪجهه پڇڻو آهي۔۔؟“
استاد وراڻيو ۔۔۔ ”ها پڇ۔۔۔“
شاگرد پڇيو۔۔۔”ڇا ٿڌ جو ڪو وجود آهي۔۔؟“
استاد جواب ڏنو۔۔۔ ”ها۔۔۔ بلڪل۔۔!“
شاگرد موٽ ڏني۔۔۔ ”غلط۔۔۔ ٿڌ جهڙي ڪا شيء نه ٿيندي آهي۔۔ بلڪه دراصل اها گرماهٽ جي غير موجودگي جو نالو آهي۔۔“
شاگرد ٻيهر پڇيو۔۔۔ ”ڀلا انڌيرو ٿيندو آهي۔۔۔؟“
استاد وراڻيو۔۔ ”ها ۔۔ بلڪل۔۔!“
شاگرد چيو۔۔۔ ”نه سائين۔۔! انڌيرو پاڻ ڪا شيء ناهي ٿيندو۔۔۔ بلڪه اهو روشني جي غير موجودگي آهي۔۔ جنهن کي اسان انڌيرو ٿا چئون۔۔۔ ڇو ته فزڪس جي اصول موجب اسان روشني ۽ گرماهٽ جو مطالعو ته ڪري ٿا سگهون پر ٿڌ يا انڌيري جو نه۔۔۔“
ڪجهه لمحا ترسي شاگرد ٻيهر چيو۔۔۔ ”سو برائي جو به ڪو وجود ناهي۔۔۔ بلڪه اها دراصل ايمان، محبت ۽ الله پاڪ تي پختو يقين نه هجڻ جو متبادل نتيجو آهي۔۔۔ جنهن کي اسان برائي چئون ٿا۔۔۔“
شاگرد جواب ڏنو۔۔۔ ”سائين مان ٻڌايان ٿو ۔۔۔ پر پهريان مون کي ڪجهه پڇڻو آهي۔۔؟“
استاد وراڻيو ۔۔۔ ”ها پڇ۔۔۔“
شاگرد پڇيو۔۔۔”ڇا ٿڌ جو ڪو وجود آهي۔۔؟“
استاد جواب ڏنو۔۔۔ ”ها۔۔۔ بلڪل۔۔!“
شاگرد موٽ ڏني۔۔۔ ”غلط۔۔۔ ٿڌ جهڙي ڪا شيء نه ٿيندي آهي۔۔ بلڪه دراصل اها گرماهٽ جي غير موجودگي جو نالو آهي۔۔“
شاگرد ٻيهر پڇيو۔۔۔ ”ڀلا انڌيرو ٿيندو آهي۔۔۔؟“
استاد وراڻيو۔۔ ”ها ۔۔ بلڪل۔۔!“
شاگرد چيو۔۔۔ ”نه سائين۔۔! انڌيرو پاڻ ڪا شيء ناهي ٿيندو۔۔۔ بلڪه اهو روشني جي غير موجودگي آهي۔۔ جنهن کي اسان انڌيرو ٿا چئون۔۔۔ ڇو ته فزڪس جي اصول موجب اسان روشني ۽ گرماهٽ جو مطالعو ته ڪري ٿا سگهون پر ٿڌ يا انڌيري جو نه۔۔۔“
ڪجهه لمحا ترسي شاگرد ٻيهر چيو۔۔۔ ”سو برائي جو به ڪو وجود ناهي۔۔۔ بلڪه اها دراصل ايمان، محبت ۽ الله پاڪ تي پختو يقين نه هجڻ جو متبادل نتيجو آهي۔۔۔ جنهن کي اسان برائي چئون ٿا۔۔۔“
اهو شاگرد مشهور مسلمان سائنسدان ”البيروني“ هو۔۔
