امر جليل جي سنڌي ٻولي سان مذاق

[عزيزالله ميمن]

اڄ نھايت ڏکوئيندڙ احساسن ۾ ھي ونڊ ڪجي ٿو تھ اسان جو ناميارو دانشور ليکڪ جنھن کي سنڌي ھجڻ جو شرف حاصل ھو ھن دنيا ۾ سنڌي نھ رھيو آھي پنھنجي پراڻيون لکڻيون ۽ وابستگيون دريا ۾ اڇلائي لالچ لوڀ جي آسري ۾ سنڌي ٻولي سان ٽڪراءَ ۾ اچي اردو دادن ٿي پنھنجي ھستي مستي 5000 ھزار سالن جي تاريخ سان مذاق پيو ڪري ۽ سنڌي چينل سنڌ ٽي وي تان پنھنجو پروگرام ڪلاس روم ۾ اردو ۾ بڪواس پيو ڪري اڙي دادا تنھنجو سنڌي ٻولي ڪھڙو ڏوھ ڪيو جو ھڪ ڌاري ٻولي ۾ ويٺو ٽيڪا ٽپڻي ڪرين ...۽ ڪنھن سان مخاطب آھي ھڪ سنڌي چينل تي پروگرام ڪندي ھي 10 ڪروڙ سنڌي آبادي کي ڏس ڏيندي ڏيندي پاڻ ڏس پتو ڀلجي وئين ..دادا اردو کا ڪنھن کي ائتراز نھ آھي پر يار پنھنجن سان پنھنجي سلوڻي ٻولي ۾ ڳالھائڻ ڪھڙو ائيب آھي ۽ ھي اسان جا سنڌي چينل جيڪي 8 کن آھن ۽ انھن جا تھ ھزارين چينل آھن ....تون ڪنھن کي ٻڌائڻ ٿو گھرين تون پنھنجن سان پنھنجي سنڌي ٻولي ۾ ڳالھائڻ گوارا نھ ٿو ڪرين ...حيف ھجي تنھنجي ان دانشمندي تي جتي نواز جڏھن من موھن سنگھ سان ڳالھائي ٿو تھ ھو انجي ٻولي پنجابي ۾ ھڪجھڙائي پيدا ڪرڻ لاءِ پنجابي ۾ ڳالھائي ٿو ..توکي ھن ھٿ راڌو بنايل سياست دان جيترو بھ عقل نھ آھي حيف تنھنجي ھوشيارپ ۽ ڏاھپ تي....جي عمر جي ان حصي ۾ پڳا آھيو جنھن ۾ ڳالھائڻ تي پابندي ھوندي آ يا اجايا سجايا گفتا پيا نڪرندا آھن تھ ان کي ماٺ ڪرائي ويھاري ڇڏبو آھي ....
ٻيو ھن عمر ۾ سنڌي ٻولي کي نقصان ڏيڻ کا بھتر ھو تھ گھر جي ڪنھن ڪنڊ ۾ بستري تي خاموشي اختيار ڪريو ھا پر دادا توھان جي ڪھڙي ڳالھ ڪجي ڪھاڻين ۾ صرف وڏيري جي دشمني جيڪا منھنجي انھن ھندستانين جي مفاد ۾ ھئي تي ھزارين ڪھاڻيون لکيون ۽ ڪپڙن پائڻ ۾ بھ سنڌي چوائس کي نطر انداز ڪندڙ سخض جي ڪھڙي ڳالھ ڪجي ...جنھن تي ايڏو غير سنڌي ٻولي جو اثر ٿيندو سوچو بھ نھ ھيو سين ...پنھنجي ڏات کي ڪيترن پيسن ۾ وڪيو اٿئي جي چئين ھا تھ اسان چندو ڪري توھان کي ڏياري موڪليون ھا...
ھا سنڌي چينلس تي سنڌي پروگرام ڪري ڏيکارڻ سنڌي قوم سان وفاداري آ پر جي ڪو انھن پيراميٽرس کان ھٽي ڪري ڪجھ ٻيو ڏيکاريندو تھ ھو سنڌ سان غدار چئبو ۽ سنڌ سان ويساھ گھاتي چئبي ......ڇو تھ ھي سنڌي ٻولي ۽ سنڌ جا چينل آھن ۽ انھن تي اخلاقي طور سنڌي پيش ڪرڻ ھڪ فرض آ ....... قومي فرض آھي.......

ھي ديس دروھي غدار ٿيو
آ دشمن سنڌ جو يار ٿيو
پنھنجي ٻولي ٻوليندي
ھن کي اڄ آ آر ٿيو
دشمن کان بھ وڌ واڌيرو
سنڌ تي ھن جو وار ٿيو
ڪين جو ٻولي سنڌي ٻولي
پو لعنت جو حقدار ٿيو
آ ڏات وڪاڻي ذات وڪاڻي
آ ڏاھپ کي اڄ ڏار ٿيو
ڀورا ڀورا ڀونءِ ڪري ٿو
ڪين اڃا شرمسار ٿيو
پر ديس دروھي غدار ٿيو....

امر جليل اسان جي سنڌي ادب جو وڏو سرمايو آهي۔ سندس مخالفت ۾ ادا رسول بخش جا خيال پڙهي بيحد ڏک ٿيو۔ اگر سنڌي ماڻهو جو اردو ۾ لکڻ ۽ اردو ۾ ڳالهائڻ ڏوهه آهي ته پو اسان کي سچل سرمست، شيخ اياز، رسول بخش پليجو ۽ ڪيترن ئي ٻين سنڌي اديبن کي به ڏوهي چوڻو پوندو۔۔!!
پنهنجي موقف کي ڌارين قومن آڏو پهچائڻ جو ڀلا ٻيو ڪهڙو ذريعو آهي۔۔؟
سنڌي چينلز جي ذريعي اسان سنڌ ۽ سنڌين جي اهم مسئلن کي نهايت آساني سان هر ماڻهو تائين پهچائي سگهون ٿا۔ ان ڳالهه ۾ ڪا به سچائي نه آهي ته سنڌي چينلز صرف سنڌي ماڻهو ئي ڏسن ٿا۔ مون کي ذاتي طور خبر آهي ته اردو ڳالهائيندڙن جو وڏو تعداد سنڌي گيت ۽ سنڌي ڊراما وڏي شوق سان ڏسندو آهي۔
نفرت ڪنهن ٻولي يا ڪنهن قوم سان نه ڪبي آهي۔ ۔اسان کي اردو ڳالهائيندڙ انهن ماڻهن سان شڪايتون آهن جيڪي سنڌ ۽ سنڌي ٻولي سان دشمني وارو رويو رکن ٿا، جيڪي سنڌ کي ٽڪرا ٽڪرا ڪرڻ جا خواب ڏسي رهيا آهن، جيڪي شهرن ۾ سنڌين جو جيئڻ جنجال ڪريو ويٺا آهن۔ جيڪي سنڌين کي جاهل ڳوٺاڻو ۽ ڄٽ سمجهي ساڻن ناروا ورتا ڪن ٿا۔ سنڌين سان هتڪ آميز ۽ گهٽيا سلوڪ ڪرڻ جائز سمجهن ٿا پر دوستو هر قوم ۾ خراب ۽ سُٺا ماڻهو هوندا آهن۔
بيشڪ اسان جي سنڌي چينلز کي پهرين اهميت سنڌي ٻولي کي ئي ڏيڻ گهرجي پر ان کانپو اردو جو ئي نمبر اچي ٿو۔
امر جليل پاران اردو ۾ پروگرام ڪرڻ سان سنڌي ٻولي کي ڪو نقصان ته نه پهچي رهيو آهي۔ بلڪه سندس ڪيل ادبي خدمتن کي ڏسندي اسان کي ته اها اميد رکڻ گهرجي ته پاڻ سنڌين جو موقف زياده موثر انداز ۾ اردو ڳالهائيندڙن تائين پهچائيندا۔ ڇو جو امر جليل اها اهليت رکي ٿو۔
اسان کي پنهنجن اديبن جي ايئن توهين ڪرڻ نه گهرجي۔

 

[گلزار احمد]

صحيح ٿا چئو.
امر جليل کي گهرجي ته سنڌي ۾ پروگرام ڪري ڇو ته ان جي اردو پروگرام ڪرڻ سان اسان جي ترقي رڪجي وئي آهي.
اڄ به اگر صرف امر جليل جليل سنڌي ۾ پروگرام ڪري ته سنڌي قوم ترقي ڪندي.
اسان جو ڪم بس نعرا هڻڻ، صبح ٿيڻ تي ڪنهن هوٽل تي ويهي چانهه پيئڻ فلمون ڏسي سڄو ڏينهن گزارڻ آهي.
سوال اهو آهي ته امر جليل تي آنڱر کڻڻ آسان آهي، اسان کي ڪو به ڪم ڪرڻ جي ضرورت نه آهي. بس ڏسون ويٺا يقينا ڪا ميجڪ ٿيندي ۽ اسين خود بخود ترقي ڪرڻ لڳنداسين.

 

[رسول بخش دائودپوٽه]

اردو ڳالهائڻ ترقي جو سبب نه آهي مٺا پنهنجي ريتن رسمن روين جي لتاڙ ۽ سنڌي ٻولي جي ازلي دشمن ٻولي کي اپنائڻ ۾ به ڪا ترقي نه آهي هر پرائيويٽ اسسڪول ۾ اردو ۽ انگريزي ته پڙهائي وڃي ٿي پر سنڌي نه ٿي پڙهائي وڃي اها ته شڪايت ڪرينو پر جي سنڌي چينل تي سنڌي جي بجاءِ اردو کي وقت ڏنو وڃي ۽ سنڌي دانشور اردو ۾ پنهنجي مهارت ويٺو ڏيکاري ته ڇا چئجي ۽ ڪنهن کي چئجي خبر نھ آھي تھ اردو ۾ سو بھ ھڪ سنڌي چينل تان ...واھ واھ ڙي سنڌي تنھنجي دانشمندي

 

[رسول بخش دائودپوٽه]

اردو چينل وارن کي تھ اسان سنڌي ۾ پروگرام ڪرڻ تي مجبور ڪري نھ سگھياسين پر سنڌي چينلن تي بھ ھي بڪواس شروع ڪري ڇڏيائون دشمن ۽ ان جا ساٿاري وڏي حرفت سان اسان جو ڪلچر تھذيب تمدن رويو ۽ ٻولي تباھ ڪندو پيو وڃي ۽ اسان جي دانشور کي ايتري بھ ڄاڻ نھ آھي تھ ھي ڇا پيو ڪري ......سچل سرمست رسول بخش پليجو بھ ان ڪم ۾ سنڌ ٻولي سان زيادتي ڪئي ...مان صرف شاھ لطيف کي مڃان ٿو جيڪو پوري شاعري ۾ اسلامي رويو ۽ سنڌي ٻولي کي سگھارو ڪيو ۽ ڌاري ٻولي ۾ ڪو اکر بھ نھ چيو ۽ وطن جي حب بھ ھن مارئي جي روپ ۾ ڏني جيڪا ازلي ۽ ساراھ جوڳي آھي ۽ دنيا ۾ ايترو وطن جي ھب ڪنھن ۾ بھ نھ آھي جيتري سنڌي ماڻھو کي آھي ...ھا ھن جي ھي بري حالت ڇو ٿي آ ان جو سبب ھن جو ايثار آ جنھن ھن کي دشمن جي خبر بھ نھ ڏني.....

 

[مير ماجد نوناري]

ادا رسول بخش ! يار ڇڏ هاڻي پڪائي... هيترا دليل ۽ وضاحتون ڪافي آهن...5000 سالن جو راڱ هاڻي بند ڪجي ته بهتر آ...
اردو ۾ ڇو ؟ ته پو انگلش به بند... عربي به بند... سرايڪي به ڇو؟ 5000 ،5000 تهذيب ڪنداسين ڪير ليفٽ ئي نه ڪندو.... ڏاها ٿيو انتها پسند نه ٿيو ڀا...
ڪيرسيرئيڪي ۾ ڱالهايئدو آ ته سنڌين کي برو ناهي لگندو...ڇو؟؟ ڇو ته پنهنجائپ محسوس ٿيندي آ... اچو ته اردو کي به پهنهجو ڪيون يار...

 

[رسول بخش دائودپوٽه]

هاهاهاها .....ادا اردو کي پنهنجو ڪندي پاڻ مٽجڻ ترف پيا وڃو اها ڏاهپ آ يا سنڌ دشمني ....سنڌي چينل تي سنڌي پروگرامن بجاءِ اردو ۽ اھا ٻولي جنھن سنڌي جي رستا روڪ ڪئي آ مونکي غير سنڌي سان تھ شڪايت آھي ئي آھي پر ھي اسان جا پنھنجا سنڌي جيڪي پنھنجي ٻولي جي لاءِ ڪات ڪھاڙا ۽ اجايا دليل ڏيئي پيا منجھائين تن کي ڇا چئجي....ھا جي سنڌي ٻولي ڳالھائڻ وارو ختم ٿيندو تھ ڇا ھي ۽ ھي چئبو تھ ھئي ڪا سنڌ ۽ سنڌين جي ٻولي ٿي وڃي تھ ڇا ھي ترقي تھ ٿي پوندي نھ اردو پڙھڻ سان پٽ انگلش ڳالھائي اردو پڙھي سنڌي نھ پڙھيو تھ ڇا ٿيو ...واھ واھ اسان جي ڏاھن جي دانشمندي تي حيرت ئي ڪري سگھجي ٿي ۽ پوري مٽجڻ لاءِ انتظار تھ ڪڏھن ھي رھي سھي ٻولي کان زبان تائين اچڻ ۽ ان کان پو مٽجي وڃن جي ان لاءِ تيار آھيو تھ واھ واھ رسول بخش ڪير ٿيندو آ سچ چوڻ وارو .......۽ مستقبل لاءِ سوچڻ وارو ....نفسياتي طور اسان کي تھ ھر حربو استعمال ڪري بي حس ڪيو ويو آھي جو پنھنجي سڃاڻ جيڪا اسان کي 5000 سالن کا جيئرو رکيو آھي ھڪ معجزي کان گھٽ نھ آھي چيو ويندو آ تھ سنڌي نااھل آھن تن کي ھي پويون ماضي ٻڌائي پنھنجن سنڌين جو اعتماد بحال ڪرڻ بھ ھاڻي دوستن کي نھ ٿو وڻي واھ سوچن جا رخ آھن ڇا ڪجي ...اھو ئي شينھن آ جيڪو جھنگ ۾ تھ ھڪ خونخوار ھوندو آھي پر جي ان جو ماحول اھڙو بنايو وڃي ٿو جنھن ۾ ھو وڙھڻ تھ ڇا پر ان انسان کا ڪنبي وڃي ٿو وڃي ڪا سرڪس ڏسو...ساڳو حال اسان جي سنڌي جو آ جو پنھنجو پاڻ مٽائڻ وارن رخن کي قبول ڪندو پيو وڃي ۽ ھو شاطر غير سنڌي ھندستاني ۽ پنجابي ،پٺاڻ ھن کي ڪئي چيلنجز ڏيئي وتي ٿو گمراھ ڪندو ۽ پنھنجي ٻولي جو بھ انڪاري ٿي بيٺو آھي....افسوس صد افسوس

 

[سليمان وساڻ]

سنڌ ٻولي کي ڪوبه ختم ڪري ڪونه سگهندو جو اسان سڀ سنڌي ڳالهايون ٿا ۽ سنڌي ٻولي لاء ڪم ڪيون ٿا ... اهو به بنا ڪنهن لالچ ۽ لوڀ جي ... جي لالچ آهي به ته سنڌي ٻولي جي ترقي جي آهي.

امر جليل اسان جي انهن ڏاهن مان آهي جنهن جي ڳالهين تي غور ڪرڻ جي ضرورت آهي .... اردو يا انگريزي ۾ پروگرام ڪري، آرٽيڪل لکي پنهنجو آواز سڀني تائين پهچائڻ به وقت جي ضرورت آهي.

اهو ڪم نصير ميمڻ به بهترين نموني پيو ڪري جو سندس اهم مسئلن تي آرٽيڪل انگريزي ۾ به ڇپجي رهيا آهن.

 

[فرحان علي ال سنڌي]

ادا اردو يا وري انگريزي ۾ ارٽيڪل لکڻ يا پروگرام ڪرڻ جو مقصد اهو به آهي ته اسان سنڌي پوئتي نه آهيون. ڪيترا ئي سياستدان، ڳائيڻا، اديب ، اداڪار ، شاعر ۽ ٽيڪنيڪل اسٽاف سنڌي ادارن کان علاوه اردو ۽ انگريزي ادارن ۾ پنهنجو ۽ سنڌي هجڻ جو نالو روشن ڪري رهيا آهن...

 

[جاويد احمد سومرو]

ماشاء الله سڀ منهنجا پيارا دوست ڏاها ۽ دانشور آهن .. گذارش ته تنقيد اصلاح برابر هجي.

 

[منصور سرور]

امر جليل اسان جي سنڌي ادب جو وڏو سرمايو آهي۔ سندس مخالفت ۾ ادا رسول بخش جا خيال پڙهي بيحد ڏک ٿيو

 

[معصوم سنڌي]

رسول بخش دائودپوٽو ضرور پڙهي
’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’
رسول بخش دائودپوٽي صاحب جي را سندس لا ڀل اهميت جوڳي هجي پر ڪنهن به را منجهه وزن جو هئڻ انتهائي اوس آهي. مون رسول بخش جي ليک جا اقتباس نظر مان ڪڍيا (هڪ ٻه هفتا اڳ) سوچيم جواب جود ۾ ڏيانس پر الائجي ڇو مون کي ڀاسيو “ضرورت ناهي”.
منهنجي ڪجهه ليکاري دوستن مون کي چيو ته دائود پوٽي کي جواب ڏجي! مون کي ڪا به ڌرڙي نه ائي نه وري ضرورت محسوس ڪئي، سبب هئا ان جا، جيڪي ان ساعت ڪيفيتي مزاج پٽاندڙ ظاهر ٿيا
دائود پوٽي بحث کي ڇيڙي ڌمچر مچائي ماڻهو مڙي مٺ ڪرڻ وارو ڪم ڪري سوچڻ ۽ اظهارڻ جو سڀني کي موقعو ڏنو پر دائود پوٽي جي موضوع ۾ معروضيت بنهه نه هئي جنهن ڪري هن جي را کي هر ڪنهن رد ڪيو، جڏهن اڪثريت ڪنهن جي به را کي رد ڪري ته سمجهو انهن سڀني جي گڏيل را ڪيڏي ۽ ڪيتري مضبوط هوندي.. جيڪي هڪ نقطي، هڪ شخصيت، هڪ گروه ۽ هڪ قوم جي بچا ۽ بقا لا سنجيده آهن ۽ ان هڪ فرد جي اها را ڪيڏي ڪمزور ۽ بنهه ڇسي هجي ٿي، جنهن ۾ نه مقصديت هجي نه معروضيت، نه زميني حقيقتن ۽ حالتن جو تذڪرو، نه مضبوط موقف، نه وري موقف ۾ لچڪداري، جو چئجي ته ڳر ڪڍي ويندو.
ننڍي لاڪون مون پنهنجي ناني جي واتان ٻڌو هو “سکڻي ڪني، گهڻو اڀامي” پو اهو ساڳيو جارحاڻو جملو ڪتابن ۾ پڙهيو، جنهن جي معنى ۽ مفهوم کان آشنائي جو جڏهن مون تي انڪشاف ٿيو ته منهنجي دماغ جا ٻيڪڙيل در ئي کلي ويا پو هڪ لڱا وري پنهنجي ما جي واتان اهو ٻڌو “دم نه لڀي دال جو، آڪڙ پلا جي!” ان جملي کي به مون ڪتابن ۾ جاچيو پر سماجي سائنس ۾ مون کي ان جا اڪيچار پرتو ان لمحي به نظر آيا هاڻ به نظر اچن ٿا، ڪڏهن دائود پوٽي جي صورت ۾ ته ڪڏهن ڪنهن ٻئي اندر جي ڄامڙي شخص جي شڪل ۾.
اسان فرد کي ڀل شخصي حوالي سان ٽوڪيون، لويون، ڇاڇوليون پر ان بابت ٺوس شاهديون، ثابتيون هجن پر هتي ته دڦ ۾ بندوق هنئي وئي آهي. دائود پوٽي اصل ۾ اڙدو ٻولي کان خائفي تحت امر جليل تي ڪاوڙ ڪڍي آهي، جنهن مان دائود پوٽي جي ذهني سطح جي پرک جو پتو پوي ٿو. مون کي ياد اچي ٿو ڪجهه وقت اڳ دائود پوٽي هن ئي فورم (سنڌ سلامت) تي هڪ اهڙي شخص جي شان ۾ شخصي خاڪو لکي ثابت ڪرڻ گهريو ٿي ته اهو شخص تمام تر سچاين ۽ اعلى انساني خصلتن جو پيڪر آهي، اهڙو شخص، جنهن جو ماضي داغدار هجي، جنهن جو حال بڇڙو هجي جنهن جي مستقبل ۾ به سنڌ ۽ لوڪ دشمني اوتيل هجي ان شخص کي مثالي ماڻهو قرار ڏئي خوشنودي حاصل ڪرڻ جي اسان جي دوست دائودپوٽي جستجو ڪئي، تن ڏينهن ۾ مون ساڻس اختلاف راءِ رکيو ته جنهن ماڻهو کي اوهان اتم ۽ اعليٰ ڪري پيش ڪيو آهي اهو اصل ۾ سنڌ جي اهڙن ئي دشمنن ۾ شامل آهي، جن جي ماهه بدولت اڪثريتي عوام جهالت جي دوزخ جو پانڌي بڻيل آهي.
ايئن هت وري سنڌ جي املهه انسان کي اڙدو ۾ ڳالهائڻ، لکڻ سبب گندو بڇڙو چئي دائود پوٽي پنهنجو ڪارج ادا ڪيو آهي، هت امر جليل جي خوشامد ڪرڻ بدران آئون صرف ايترو چوندس ته دائود پوٽي کي ڪنهن به ٻولي سان دشمني وارو رويو اختيار نه ڪرڻ گهرجي. مادري ٻولي هجي يا پاڙيسري ٻولي، اهي سماجي سائنس جو امتزاج آهن، اهي سماجي باهمي ۽ رواداري جي پل آهن. اڙدو خراب ٻولي ناهي، اها اسان جي حال توڙِي مستقبل جي سڃاڻپ ۽ تشخص جي بحاليءَ واري ٻولي آهي، اسان جو سادو سنڌي لوڪ انگريزي نه ٿو ڳالهائي پر گهن سماجي وهنوار ۾ ان جو لوڪ لاڳاپو اڙدو تي منحصر آهي، سو جنهن ٻولي ۾ اسان آساني سان اظهار ڪري سگهون سا گندي ۽ گري ڪيئن ٿي، جيڪڏهن امر جليل اڙدو ۾ لکيو، پڙهيو وڃي ٿو ته ان ۾ عيب ڳولڻ ۽ وڏ ڪڍڻ بنهه اياڻپ ۽ مورکائي جي مظاهري کان سواءِ ٻيو ڪجهه ناهي.

 

[مسيح مگسي]

امر جليل، اڙدو ٻولي ۽ رسول بخش جو رينگٽ
’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’
معصوم
’’’’’’’’’
رسول بخش دائودپوٽي صاحب جي را سندس لا ڀل اهميت جوڳي هجي پر ڪنهن به را منجهه وزن جو هئڻ انتهائي اوس آهي. مون رسول بخش جي ليک جا اقتباس نظر مان ڪڍيا (هڪ ٻه هفتا اڳ) سوچيم جواب جود ۾ ڏيانس پر الائجي ڇو مون کي ڀاسيو “ضرورت ناهي”.
منهنجي ڪجهه ليکاري دوستن مون کي چيو ته دائود پوٽي کي جواب ڏجي! مون کي ڪا به ڌرڙي نه ائي نه وري ضرورت محسوس ڪئي، سبب هئا ان جا، جيڪي ان ساعت ڪيفيتي مزاج پٽاندڙ ظاهر ٿيا
دائود پوٽي بحث کي ڇيڙي ڌمچر مچائي ماڻهو مڙي مٺ ڪرڻ وارو ڪم ڪري سوچڻ ۽ اظهارڻ جو سڀني کي موقعو ڏنو پر دائود پوٽي جي موضوع ۾ معروضيت بنهه نه هئي جنهن ڪري هن جي را کي هر ڪنهن رد ڪيو، جڏهن اڪثريت ڪنهن جي به را کي رد ڪري ته سمجهو انهن سڀني جي گڏيل را ڪيڏي ۽ ڪيتري مضبوط هوندي.. جيڪي هڪ نقطي، هڪ شخصيت، هڪ گروه ۽ هڪ قوم جي بچا ۽ بقا لا سنجيده آهن ۽ ان هڪ فرد جي اها را ڪيڏي ڪمزور ۽ بنهه ڇسي هجي ٿي، جنهن ۾ نه مقصديت هجي نه معروضيت، نه زميني حقيقتن ۽ حالتن جو تذڪرو، نه مضبوط موقف، نه وري موقف ۾ لچڪداري، جو چئجي ته ڳر ڪڍي ويندو.
ننڍي لاڪون مون پنهنجي ناني جي واتان ٻڌو هو “سکڻي ڪني، گهڻو اڀامي” پو اهو ساڳيو جارحاڻو جملو ڪتابن ۾ پڙهيو، جنهن جي معنى ۽ مفهوم کان آشنائي جو جڏهن مون تي انڪشاف ٿيو ته منهنجي دماغ جا ٻيڪڙيل در ئي کلي ويا پو هڪ لڱا وري پنهنجي ما جي واتان اهو ٻڌو “دم نه لڀي دال جو، آڪڙ پلا جي!” ان جملي کي به مون ڪتابن ۾ جاچيو پر سماجي سائنس ۾ مون کي ان جا اڪيچار پرتو ان لمحي به نظر آيا هاڻ به نظر اچن ٿا، ڪڏهن دائود پوٽي جي صورت ۾ ته ڪڏهن ڪنهن ٻئي اندر جي ڄامڙي شخص جي شڪل ۾.
اسان فرد کي ڀل شخصي حوالي سان ٽوڪيون، لويون، ڇاڇوليون پر ان بابت ٺوس شاهديون، ثابتيون هجن پر هتي ته دڦ ۾ بندوق هنئي وئي آهي. دائود پوٽي اصل ۾ اڙدو ٻولي کان خائفي تحت امر جليل تي ڪاوڙ ڪڍي آهي، جنهن مان دائود پوٽي جي ذهني سطح جي پرک جو پتو پوي ٿو. مون کي ياد اچي ٿو ڪجهه وقت اڳ دائود پوٽي هن ئي فورم (سنڌ سلامت) تي هڪ اهڙي شخص جي شان ۾ شخصي خاڪو لکي ثابت ڪرڻ گهريو ٿي ته اهو شخص تمام تر سچاين ۽ اعلى انساني خصلتن جو پيڪر آهي، اهڙو شخص، جنهن جو ماضي داغدار هجي، جنهن جو حال بڇڙو هجي جنهن جي مستقبل ۾ به سنڌ ۽ لوڪ دشمني اوتيل هجي ان شخص کي مثالي ماڻهو قرار ڏئي خوشنودي حاصل ڪرڻ جي اسان جي دوست دائودپوٽي جستجو ڪئي، تن ڏينهن ۾ مون ساڻس اختلاف راءِ رکيو ته جنهن ماڻهو کي اوهان اتم ۽ اعليٰ ڪري پيش ڪيو آهي اهو اصل ۾ سنڌ جي اهڙن ئي دشمنن ۾ شامل آهي، جن جي ماهه بدولت اڪثريتي عوام جهالت جي دوزخ جو پانڌي بڻيل آهي.
ايئن هت وري سنڌ جي املهه انسان کي اڙدو ۾ ڳالهائڻ، لکڻ سبب گندو بڇڙو چئي دائود پوٽي پنهنجو ڪارج ادا ڪيو آهي، هت امر جليل جي خوشامد ڪرڻ بدران آئون صرف ايترو چوندس ته دائود پوٽي کي ڪنهن به ٻولي سان دشمني وارو رويو اختيار نه ڪرڻ گهرجي. مادري ٻولي هجي يا پاڙيسري ٻولي، اهي سماجي سائنس جو امتزاج آهن، اهي سماجي باهمي ۽ رواداري جي پل آهن. اڙدو خراب ٻولي ناهي، اها اسان جي حال توڙِي مستقبل جي سڃاڻپ ۽ تشخص جي بحاليءَ واري ٻولي آهي، اسان جو سادو سنڌي لوڪ انگريزي نه ٿو ڳالهائي پر گهن سماجي وهنوار ۾ ان جو لوڪ لاڳاپو اڙدو تي منحصر آهي، سو جنهن ٻولي ۾ اسان آساني سان اظهار ڪري سگهون سا گندي ۽ گري ڪيئن ٿي، جيڪڏهن امر جليل اڙدو ۾ لکيو، پڙهيو وڃي ٿو ته ان ۾ اربعا خطا ڪهڙي پوءِ به عيب ڳولڻ ۽ وڏ ڪڍڻ بنهه اياڻپ ۽ مورکائي جي مظاهري کان سواءِ ٻيو ڪجهه ناهي.

ر

رسول بخش جو رينگٽ نه ککر م کڙو اهي نه وري ٻائيتال

 

[سليمان وساڻ]

امر جليل خلاف ٿيندڙ مظاهرن ۽ تنقيد جي جواب ۾ڇا لکجي........ ڇا اسان سنڌي هاڻي سچائي کي پٺي ڏئي بيهنداسين؟ امر جليل جهڙا سچا ماڻهو اسان وٽ آڱرين تي ڳڻڻ جيترا به ناهن. اسان کي امر جليل تي ناز آهي.

جڏهن سنڌ جي صوفي سوچ رکندڙ ۽ لبرل سوچ ليکڪن جي خلاف سنڌ ۾ مظاهرا ٿين ته پوء اها ڳالهه اسان لاء سوين سوال کڻي اچي ته ڇا اسان سنڌي هاڻي وڏيرڪي ۽ جاگيردارانه سوچ سان گڏ انتها پسند سوچ رکندڙ ماڻهن جي حصار ۾ ته نه ڦاسي ويا آهيون؟

ان سلسلي ۾ حسن مجتبى لکي ٿو “امر جليل جي خمير ۽ ضمير صوفين جي ان مٽيء مان جنم ورتو آهي جتان بيدل، بيڪس ۽ سچل جهڙن صوفين جنم ورتو آهي. امر جليل سنڌ جو اهو بهادر ۽ قلندر ليکڪ آهي جنهن جون تحريرون نه صرف هر حاڪم جي اک ۾ ڪنڊي وانگر چڀجن ٿيون پر اهي پير، مير، وڏيري، جاگيردار ۽ ملان جي نڙي ۾ به کٽڪن ٿيون. هو ادب ۽ صحافت جي دنيا جو اهڙو قلندر آهي جيڪو اهڙي گهٽي ۾ ڌمال وڄائي ٿو جتي وڏن وڏن جا پگهر نڪري اچن ٿا”. هو وڌيڪ لکي ٿو ته “هڪ خاص پير جا پوڄيندڙ سندس پويان پئجي ويا آهن سر عام جلوسن ۾ امر جليل جو سر ڪٽڻ ۽ زبان وڍڻ جي ڳالهه ڪري رهيا آهن. ڪير ٿو چئي ته سنڌي طالبان ناهن؟”.

 

[منصور سرور]

بهترين ادا.

 

[رسول بخش دائودپوٽه]

جيڪو پنهنجي ٻولي نه ٻولي سو ڪهڙو سنڌي ادي مديحا ...هي اسان جي سنڌي ٻولي جو هڪ مرتد آهي سنڌي ٻولي ڳالهائڻ سان ئي وڌندي نه ڪي دٻلي ۾ بند ڪري رکڻ سان ...جيئن ڪيئي ٻوليون ختم ٿي ويون تاريخ کولي پڙهو هي جيڪا اباڻي ٻولي لاءِ ڪات ڪهاڙا کنيو بيٺو آ اهو مانهو سنڌ سا سنڌي معاشري سان ڪيئن سچو ٿي سگهي ٿو ...مثال ۾ مان شاه لطيف ڏيندس جنهن جي وقت ۾ فارسي جو دور هو ۽ چيو ويندو هو ته پارسي پاڙهسي ته گهوڙي چاڙه سي پر منهنجي لطيف 30 سر ڏنا جنهن ۾ ڪو به ڌاريو لفظ يا پارسي جو ڪو به لفظ شامل نه ڪيو ...اها آهي وطن پرستي اهو آهي سنڌي هجڻ جو ثبوت اهو آهي سنڌ سان پيا ...پر ڪجه ماڻهو جيڪي تاريخ ۾ هميشه غداري ڪندا آيا آهن تنهنج جهڙو روپ هن وقت امر جليل جو آهي...اهو به ٻڌائيندو هلان ته سنڌ ۾ ڪئي غصب قومون آيون پنهنجون ٻوليو رائج ...ڪرڻ جي ناڪام ڪوششون ڪيو پر ٽڪي نه سگهيا اڄ فارسي نه آهي ،اڄعربي نه آهي اڄ انگلش نه آهي ڇو ته اهي ڌرتي جو ٻوليون نه هيون ...پر منهنجي ٻاٻيهاڻي ٻولي آهي الله ڪري تا قيامت رهي ..هن جا غدار هن جا ازلي دشمن خدا انهن کي خوار و خراب ڪري ....آمين ثم آمين

 

[سليمان وساڻ]

منهنجي نظر ۾ امر جليل سنڌ جو وفادار آهي ... منهنجي نظر ۾ اهو سنڌي ناهي جيڪو سنڌي ته ڳالهائي پر سنڌ جي مفادن جو سودو ڪري. اردو يا سنڌي سان ڪو فرق نه ٿو پوي ... جڏهن اوهان پنهنجو ڪيس اسلام آباد ۾ پيش ڪندا آهيو ته اهو سنڌي ۾ نه پر انگريزي يا اردو ۾ هوندو آهي ...

ڳالهه ٻولي جي ناهي پر ڳالهه سنڌ جي آهي ،،، سنڌ جي ڳالهه، سنڌ جي مفادن جي ڳالهه سنڌي ۾ ڪيو، اردو ۾ ڪيو يا انگريزي ۾ ڪيو ... اها سنڌ جي ئي مفاد جي ڳالهه آهي. اوهان ۽ مان پنهنجي نوڪري ڪندي پنهنجي پنهنجي غير ٻولي واري آفيسرن يا باس سان اردو ۾ ئي ڳالهائيندا آهيون؟ پوء اتي اوهان سنڌي ۾ ڳالهايو ۽ اردو ۾ ڳالهائڻ ڇڏي ڏيو ....!!!!

اصل ۾ امر جليل جو اردو ۾ پروگرام ڪرڻ جو مقصد سنڌ جو آواز پهچائڻ آهي.

 

[TAHIR SINDHI]

ادا مهرباني ڪري اها خطرناڪ راند بند ڪريو

 

[منصور سرور]

ادا سليمان درست آهي. رسول بخش صاحب صرف ٽائيم ضايع پيو ڪرائي. امر جليل سنڌ جو هيرو آهي. 2 لفظ اردو ۾ ڇا چيائي. امر جليل کي غدارجو لقب ڏنو ويو. افسوس افسوس اهڙي سوچ تي.

 

[رشيد سمون]

دوستن پنهنجي ڳالهين کي دليلن سان پيش ڪيو... ۽ توڙي جو سنڌي ٻولي جي اهم اعلى ادبي شخصيت تي تند ۽ تيز لفظن سان تنقيد پڙهڻ وٽان ملي پر موضوع کي ان ڪري هلڻ ڏنو ويو ته سمورا دوست پنهنجيون ڳالهيون وضاحت سان بيان ڪن ۽ موضوع تي هلندڙ بحث ڪنهن طرح سان سوشلائيز ٿي انهن شخصيتن تائين به پهچي جن جي ٻوليءَ لاءِ ڪيل سمورين خدمتن کي بس ڪجهه ناپسنديده عملن ڪري وساريو پيو وڃي..
اميد ته موضوع پنهنجو آواز ابتدا کان 7 مهينا گذرڻ کان پوءِ تائين زنده رهڻ ڪري سڄاڻ ڌرين تائين پهچائي چڪو هوندو.. ان ڪري موضوع کي وڌيڪ بحث کان روڪجي ٿو...