Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
باب 1: واديءِ مهراڻ جي اصل حيثيت ۽ انسانيت جو آغاز
www.facebook.com
تمهيد
واديءِ مهراڻ (واديءِ سنڌ) زمين جو اهو خطو آهي، جنهن بابت اسلامي روايتن، تاريخي حوالن، قديم تهذيبن ۽ انساني لوريائي داستانن ۾ شاندار ۽ بنيادي مقام ملندو آهي۔ هي اهو خطو آهي جتي هزارين سالن کان انساني تهذيب آباد رهي، مهاڳ لکيائين، درياهن کي پوڄيائين، توحيد جا پهريون نشان ظاهر ٿيا ۽ جنهن کي بعد ۾ “باب الاسلام” جو درجو مليو۔
---
سب ٽائٽل 1: آدم عليه السلام جو زمين تي نزول — اسلامي روايتن مطابق
قرآن مجيد جو حوالو
قرآن مجيد واضع بيان ڪري ٿو ته آدم عليه السلام کي جنت مان زمين ڏانهن لاهيو ويو، انسانيت جي آزمائش ۽ بنيادي ڪردار جي تعبير محسوس ڪرائڻ لاءِ۔
> "اِهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ" — البقرة
اسلامي روايات
ڪيتريون روايتون ٻڌائن ٿيون ته آدم عليه السلام زمين تي مختلف هنڌ لٿا، انهن مان هڪ مضبوط روايت سري لنڪا (پراڻو نالو: سرنديب) ۽ ان سان ڳنڍيل علائقن جي تاريخي نسبت آهي، جيڪي قديم واديءِ سنڌ جي تهذيبي دائري سان لاڳاپيل هئا۔
واديءِ مهراڻ سان نسبت
قديم مسلمان مورخن جو بيان آهي ته آدم عليه السلام جو نزول انهن هنڌن جي ويجهو ٿيو جتي انساني آبادي جو پهريون سلسلو هند، سنڌ، سرنديب ۽ وچ ايشيا جي گول دائري ۾ ڦهلايو ويو۔
---
سب ٽائٽل 2: سام عليه سلام جي اولاد ۽ سنڌ جي ابتدائي نسلن جو تعلق
ابن خلدون جو بيان
مشهور مسلمان مؤرخ ابن خلدون پنهنجي تاريخ ۾ بيان ڪري ٿو ته سنڌي قوم سام عليه سلام جي اولاد مان آهي، جيڪي آدم ثاني نوح عليه السلام جي فرزندن مان هڪ اهم شاخ هئا۔
سامي نسل ۽ واديءِ سنڌ
سامي نسل جي تہذيبن ۾ توحيد، امن، زراعت، پاڻي پرستي (پاڻي کي پاڪ ڄاڻڻ) ۽ معاشرتي گڏيل نظام شروعات کان موجود رهيو، جيڪي سنڌ جي قديم تمدن ۾ مڪمل طور نظر اچن ٿا۔
واديءِ سنڌ جو نالو ڪٿان آيو؟
سندھو ندي جي نسبت کان “سندھ”، “سندھو”، “سنڌس”، “سندهي” لفظ وجود ۾ آيا، جيڪي پوءِ پارسي، يوناني، عربي، سنسڪرتي سڀني تهذيبن ۾ مختلف صورتن ۾ لکيا ويا۔
---
سب ٽائٽل 3: درياهه سنڌ (سندھو ندي) — مقدس پاڻي “مهرا جل”
زرتشتي ۽ پارسي روايتون
پارسي زرتشتي روايتن ۾ درياهه سنڌ کي “مهرا جل” يعني پاڪ، صاف، نوراني پاڻي چيو ويو آهي۔ انهن جي چار مقدس ڪتب ۾ هن درياهه جو ذڪر موجود آهي۔
سنسڪرتي روايت
هندواڻا متنن ۾ به “سندھو” سڀني درياهن جو سردار سڏبو هو ۽ ان جو پاڻي روحاني پاڪائي لاءِ اعليٰ سمجهيو ويندو هو۔
اسلامي روايتن سان هم آهنگي
اسلام پاڻي کي پاڪائي ۽ حياتيءَ جي ذريعي طور بيان ڪري ٿو، ۽ سنڌ جي تاريخ ۾ پاڻي جي تقدس ذريعي توحيد جو ابتدائي مفھوم ملي ٿو۔
---
سب ٽائٽل 4: واديءِ مهراڻ — انساني تهذيب جو پهريون مرڪز
آثار قديمه جا ثبوت
موهن جو دڙو، آمري، ڪوٽ ديجي، مهر ڳڙهه، ۽ ٻين ماڳن مان معلوم ٿئي ٿو ته سنڌ دنيا جي سڀ کان اڳڀري تهذيبن مان هڪ هئي۔
تهذيبي خصوصيتون
١۔ سماجي برابري
٢۔ غير جارحتي تمدن
٣۔ پاڻيءَ جي سجاڳي
٤۔ منظم شهري زندگي
٥۔ امن پسندي ۽ گڏيل واپار
توحيد جا ابتدائي اثر
ڪيترا قديم آثار نشاندهي ڪن ٿا ته قديم سنڌ ۾ بت پرستي کان اڳ “ايڪتا” يا “وحدانيت” جو تصور ڪنهن نه ڪنهن صورت ۾ موجود هو۔
---
سب ٽائٽل 5: واديءِ مهراڻ کي “باب الاسلام” ڇو چيو ويو؟
اسلامي فتوحات کان پهريان
هتي اڳ ئي سامي ۽ توحيدي تهذيب موجود هئي، جنهن ڪري توحيد جو قبول ڪرڻ هن علائقي ۾ قدرتي ۽ سادو عمل هو۔
محمد بن قاسم جو دور
جڏهن اسلام هتي پهتو ته سنڌ جي ماڻهن اڳ ۾ ئي:
١۔ هڪ خدا جو تصور
٢۔ عدل ۽ برابري جو اصول
٣۔ ظلم خلاف مزاحمت جا اصول ڄاڻندا هئا۔
سنڌ اسلام لاءِ دروازو ڪيئن بڻيو
انهيءَ ڪري ئي سنڌ کي باب الاسلام سڏيو ويو — يعني اسلام جو پهريون دروازو ۽ مشعل بردار خطو۔
---
سب ٽائٽل 6: انسانيت، تاريخ ۽ سنڌ جي روحاني حيثيت
توحيد جو تسلسل
سنڌ جي تاريخ توحيد، اخلاص، عدل ۽ امن جي دائمي روايت آهي۔
سنڌ جي فطرت
سندهي قوم، جنهن کي “سن اف سوايل” چيو ويندو آهي، پنهنجي ذاتي فطرت ۾:
١۔ غير غلام
٢۔ غير جارحتي
٣۔ آزادي پسند
٤۔ حق پرست
٥۔ توحيد شناس رهي آهي۔
---
باب 1 جو خلاصو
واديءِ مهراڻ فقط تاريخ جو خطو ناهي، اهو انسانيت جي اصل ڪهاڻي، توحيد جي شروعات، آدم عليه السلام جي آزمائش، سامي نسل جي روايت، ۽ دنيا جي سڀ کان قديم تهذيبن جي ثبوتن جو مرڪز آهي۔
هي باب ثابت ڪري ٿو ته سنڌ جي قوم ۽ ان جي زمين بنيادي طور توحيد، فطرت، حقيقت ۽ انسانيت جي خالص پيغام سان ڳنڍيل رهي آهي — ۽ انهيءَ پيغام کي بعد ۾ اسلام مڪمل شڪل ڏني۔
باب 2: سام عليه سلام جي زمين — سنڌ جي تاريخي ۽ روحاني پڄاڻا: سام عليه سلام جي زمين — سنڌ جي تاريخي ۽ روحاني پڄاڻا
باب 3: آدم عليه سلام کان ابليس تائين — توحيد ۽ بغاوت جي پهرين ڪهاڻي
باب 4: عزازيل، ابليس ۽ قابيل-هابيل جو دائمي معرڪو
باب 5: دينِ توحيد جو بنيادي پيغام — “لا إله إلا الله” جي حقيقت
باب 6: انبيا جي سلسلي جو مڪمل ٿيڻ ۽ ختمِ نبوت جو تصور
باب 7: اصحابِ رسول ۽ سنتِ محمد ﷺ — اصل دين ڪيئن منتقل ٿيو
باب 8: واديءِ سنڌ ۾ انبيا جو سلسلو، قومون ۽ تمدن
باب 9: زرتشتي، پارسي، سنسڪرتي ۽ ٻين تهذيبي اثرن جو تجزيو
باب 10: واديءِ مهراڻ جو پاڻي — مهرا جل، گنگا جل ۽ انهن جون روايتون
باب 11: “ھند، سنڌ، اندس، انڊس” — نالن جي تاريخي تبديليون
باب 12: مسجد ضرار کان فرقن جي سياست تائين — بدعت، شرڪ ۽ انحراف
باب 13: عجمي فتنا، سمجهوتا، اوتارن جو نظام ۽ نوڪرشاهي
باب 14: پنجاب، تاتاري، افغان، عباسي ۽ ابدالي اثر — سنڌ تي حملن جو پسمنظر
باب 15: انگريزن جي آمد، اوپيم جنگ ۽ سنڌ جو عالمي ڪردار
باب 16: سن اف سوايل سندهي قوم — آزادي پسند فطرت، شعور ۽ مزاحمت
باب 17: باب الاسلام سنڌ — اصل دينِ توحيد جي واپسي جو پيغام
باب 18: شيطان جو نظام ۽ انسان جي آزادي — اخلاقي، روحي ۽ سماجي جنگ
باب 19: اڄ جو سنڌي سماج — نئين غلامي، نوان بت ۽ نئون قابيل
باب 20: واحد حل — قرآن، صحيح حديث ۽ اصل دين توحيد جي طرف واپسي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
باب 1: واديءِ مهراڻ جي اصل حيثيت ۽ انسانيت جو آغاز
Log in to Facebook
Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.
www.facebook.com
واديءِ مهراڻ (واديءِ سنڌ) زمين جو اهو خطو آهي، جنهن بابت اسلامي روايتن، تاريخي حوالن، قديم تهذيبن ۽ انساني لوريائي داستانن ۾ شاندار ۽ بنيادي مقام ملندو آهي۔ هي اهو خطو آهي جتي هزارين سالن کان انساني تهذيب آباد رهي، مهاڳ لکيائين، درياهن کي پوڄيائين، توحيد جا پهريون نشان ظاهر ٿيا ۽ جنهن کي بعد ۾ “باب الاسلام” جو درجو مليو۔
---
سب ٽائٽل 1: آدم عليه السلام جو زمين تي نزول — اسلامي روايتن مطابق
قرآن مجيد جو حوالو
قرآن مجيد واضع بيان ڪري ٿو ته آدم عليه السلام کي جنت مان زمين ڏانهن لاهيو ويو، انسانيت جي آزمائش ۽ بنيادي ڪردار جي تعبير محسوس ڪرائڻ لاءِ۔
> "اِهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ" — البقرة
اسلامي روايات
ڪيتريون روايتون ٻڌائن ٿيون ته آدم عليه السلام زمين تي مختلف هنڌ لٿا، انهن مان هڪ مضبوط روايت سري لنڪا (پراڻو نالو: سرنديب) ۽ ان سان ڳنڍيل علائقن جي تاريخي نسبت آهي، جيڪي قديم واديءِ سنڌ جي تهذيبي دائري سان لاڳاپيل هئا۔
واديءِ مهراڻ سان نسبت
قديم مسلمان مورخن جو بيان آهي ته آدم عليه السلام جو نزول انهن هنڌن جي ويجهو ٿيو جتي انساني آبادي جو پهريون سلسلو هند، سنڌ، سرنديب ۽ وچ ايشيا جي گول دائري ۾ ڦهلايو ويو۔
---
سب ٽائٽل 2: سام عليه سلام جي اولاد ۽ سنڌ جي ابتدائي نسلن جو تعلق
ابن خلدون جو بيان
مشهور مسلمان مؤرخ ابن خلدون پنهنجي تاريخ ۾ بيان ڪري ٿو ته سنڌي قوم سام عليه سلام جي اولاد مان آهي، جيڪي آدم ثاني نوح عليه السلام جي فرزندن مان هڪ اهم شاخ هئا۔
سامي نسل ۽ واديءِ سنڌ
سامي نسل جي تہذيبن ۾ توحيد، امن، زراعت، پاڻي پرستي (پاڻي کي پاڪ ڄاڻڻ) ۽ معاشرتي گڏيل نظام شروعات کان موجود رهيو، جيڪي سنڌ جي قديم تمدن ۾ مڪمل طور نظر اچن ٿا۔
واديءِ سنڌ جو نالو ڪٿان آيو؟
سندھو ندي جي نسبت کان “سندھ”، “سندھو”، “سنڌس”، “سندهي” لفظ وجود ۾ آيا، جيڪي پوءِ پارسي، يوناني، عربي، سنسڪرتي سڀني تهذيبن ۾ مختلف صورتن ۾ لکيا ويا۔
---
سب ٽائٽل 3: درياهه سنڌ (سندھو ندي) — مقدس پاڻي “مهرا جل”
زرتشتي ۽ پارسي روايتون
پارسي زرتشتي روايتن ۾ درياهه سنڌ کي “مهرا جل” يعني پاڪ، صاف، نوراني پاڻي چيو ويو آهي۔ انهن جي چار مقدس ڪتب ۾ هن درياهه جو ذڪر موجود آهي۔
سنسڪرتي روايت
هندواڻا متنن ۾ به “سندھو” سڀني درياهن جو سردار سڏبو هو ۽ ان جو پاڻي روحاني پاڪائي لاءِ اعليٰ سمجهيو ويندو هو۔
اسلامي روايتن سان هم آهنگي
اسلام پاڻي کي پاڪائي ۽ حياتيءَ جي ذريعي طور بيان ڪري ٿو، ۽ سنڌ جي تاريخ ۾ پاڻي جي تقدس ذريعي توحيد جو ابتدائي مفھوم ملي ٿو۔
---
سب ٽائٽل 4: واديءِ مهراڻ — انساني تهذيب جو پهريون مرڪز
آثار قديمه جا ثبوت
موهن جو دڙو، آمري، ڪوٽ ديجي، مهر ڳڙهه، ۽ ٻين ماڳن مان معلوم ٿئي ٿو ته سنڌ دنيا جي سڀ کان اڳڀري تهذيبن مان هڪ هئي۔
تهذيبي خصوصيتون
١۔ سماجي برابري
٢۔ غير جارحتي تمدن
٣۔ پاڻيءَ جي سجاڳي
٤۔ منظم شهري زندگي
٥۔ امن پسندي ۽ گڏيل واپار
توحيد جا ابتدائي اثر
ڪيترا قديم آثار نشاندهي ڪن ٿا ته قديم سنڌ ۾ بت پرستي کان اڳ “ايڪتا” يا “وحدانيت” جو تصور ڪنهن نه ڪنهن صورت ۾ موجود هو۔
---
سب ٽائٽل 5: واديءِ مهراڻ کي “باب الاسلام” ڇو چيو ويو؟
اسلامي فتوحات کان پهريان
هتي اڳ ئي سامي ۽ توحيدي تهذيب موجود هئي، جنهن ڪري توحيد جو قبول ڪرڻ هن علائقي ۾ قدرتي ۽ سادو عمل هو۔
محمد بن قاسم جو دور
جڏهن اسلام هتي پهتو ته سنڌ جي ماڻهن اڳ ۾ ئي:
١۔ هڪ خدا جو تصور
٢۔ عدل ۽ برابري جو اصول
٣۔ ظلم خلاف مزاحمت جا اصول ڄاڻندا هئا۔
سنڌ اسلام لاءِ دروازو ڪيئن بڻيو
انهيءَ ڪري ئي سنڌ کي باب الاسلام سڏيو ويو — يعني اسلام جو پهريون دروازو ۽ مشعل بردار خطو۔
---
سب ٽائٽل 6: انسانيت، تاريخ ۽ سنڌ جي روحاني حيثيت
توحيد جو تسلسل
سنڌ جي تاريخ توحيد، اخلاص، عدل ۽ امن جي دائمي روايت آهي۔
سنڌ جي فطرت
سندهي قوم، جنهن کي “سن اف سوايل” چيو ويندو آهي، پنهنجي ذاتي فطرت ۾:
١۔ غير غلام
٢۔ غير جارحتي
٣۔ آزادي پسند
٤۔ حق پرست
٥۔ توحيد شناس رهي آهي۔
---
باب 1 جو خلاصو
واديءِ مهراڻ فقط تاريخ جو خطو ناهي، اهو انسانيت جي اصل ڪهاڻي، توحيد جي شروعات، آدم عليه السلام جي آزمائش، سامي نسل جي روايت، ۽ دنيا جي سڀ کان قديم تهذيبن جي ثبوتن جو مرڪز آهي۔
هي باب ثابت ڪري ٿو ته سنڌ جي قوم ۽ ان جي زمين بنيادي طور توحيد، فطرت، حقيقت ۽ انسانيت جي خالص پيغام سان ڳنڍيل رهي آهي — ۽ انهيءَ پيغام کي بعد ۾ اسلام مڪمل شڪل ڏني۔
باب 2: سام عليه سلام جي زمين — سنڌ جي تاريخي ۽ روحاني پڄاڻا: سام عليه سلام جي زمين — سنڌ جي تاريخي ۽ روحاني پڄاڻا
باب 3: آدم عليه سلام کان ابليس تائين — توحيد ۽ بغاوت جي پهرين ڪهاڻي
باب 4: عزازيل، ابليس ۽ قابيل-هابيل جو دائمي معرڪو
باب 5: دينِ توحيد جو بنيادي پيغام — “لا إله إلا الله” جي حقيقت
باب 6: انبيا جي سلسلي جو مڪمل ٿيڻ ۽ ختمِ نبوت جو تصور
باب 7: اصحابِ رسول ۽ سنتِ محمد ﷺ — اصل دين ڪيئن منتقل ٿيو
باب 8: واديءِ سنڌ ۾ انبيا جو سلسلو، قومون ۽ تمدن
باب 9: زرتشتي، پارسي، سنسڪرتي ۽ ٻين تهذيبي اثرن جو تجزيو
باب 10: واديءِ مهراڻ جو پاڻي — مهرا جل، گنگا جل ۽ انهن جون روايتون
باب 11: “ھند، سنڌ، اندس، انڊس” — نالن جي تاريخي تبديليون
باب 12: مسجد ضرار کان فرقن جي سياست تائين — بدعت، شرڪ ۽ انحراف
باب 13: عجمي فتنا، سمجهوتا، اوتارن جو نظام ۽ نوڪرشاهي
باب 14: پنجاب، تاتاري، افغان، عباسي ۽ ابدالي اثر — سنڌ تي حملن جو پسمنظر
باب 15: انگريزن جي آمد، اوپيم جنگ ۽ سنڌ جو عالمي ڪردار
باب 16: سن اف سوايل سندهي قوم — آزادي پسند فطرت، شعور ۽ مزاحمت
باب 17: باب الاسلام سنڌ — اصل دينِ توحيد جي واپسي جو پيغام
باب 18: شيطان جو نظام ۽ انسان جي آزادي — اخلاقي، روحي ۽ سماجي جنگ
باب 19: اڄ جو سنڌي سماج — نئين غلامي، نوان بت ۽ نئون قابيل
باب 20: واحد حل — قرآن، صحيح حديث ۽ اصل دين توحيد جي طرف واپسي