Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
www.facebook.com
باب ١٧: “نسب” ۽ “سوشل شناخت” — تاريخ ۾ ٺاهيل ۽ اصل جي وچ ۾ فرق
1. نسب جي تعريف — سماجي نه پر تاريخي اصطلاح
قديم سماجن ۾ “نسب” صرف ڪٽنب جو نالو نه هو، پر هڪ قانوني ۽ تاريخي سڃاڻپ.
هڪ ماڻهو جو نسب ورثي، ذميوارين، واپار، ۽ ڪڏهن ڪڏهن سياست تائين اثرانداز ٿيندو هو.
انهي سبب ڪيترن طبقن پنهنجي لاءِ اهڙيون نسبتُون ٺاهيون جيڪي سندن حقيقي پس منظر کان مختلف هيون، ته جيئن سماجي اعتبار وڌي يا تاريخي مقام ملي سگهي.
تحقيق جو ڪم آهي انهن “بنائن” ۽ اصل حقيقت ۾ فرق رکڻ.
2. اسلامي معيار — نسب ۾ سچائي جو حڪم
اسلام نسب جي سچائي تي سخت پابندي رکي ٿو. نسب بدلائڻ، غلط نسبت لڳائڻ يا ڪوڙ روايت ٺاهڻ بابت قرآن ۽ حديث ٻنهي ۾ تنبيهون موجود آهن.
قرآن جا مثال:
“ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ” (الأحزاب 5) —
اولاد کي سندن حقيقي والدن ڏانهن نسبت ڏيو، هي انصاف آهي.
“وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ” (الإسراء 36) —
جنهن شيءِ جو تو وٽ علم نه هجي، ان جي نسبت نه لڳاءِ.
حديث جا مثال:
“من ادعى إلى غير أبيه فقد كفر” — جيڪو پنهنجي نسب کي ڪوڙ ۾ بدلائي، وڏي گناهه ۾ پوي ٿو.
“ليس منا من انتسب إلى غير أبيه” — نسب بدلائڻ اسلامي اخلاق خلاف آهي.
اهي اصول تاريخي سڃاڻپ جي جاچ ۾ بنيادي حيثيت رکن ٿا.
3. غير اسلامي ثقافتن ۾ نسب — هڪ سماجي اوزار
اسلام کان اڳ ۽ غير اسلامي معاشرن ۾ نسب کي گهڻو ڪري:
١۔ جاگيردارانه طاقت
٢۔ قبائلي برتري
٣۔ تهذيب جي فخر
٤۔ بادشاهي قربت
جي اظهار لاءِ استعمال ڪيو ويندو هو.
تنهن ڪري ڪيترن تاريخي “نسبن” جو مقصد سچائي کان وڌيڪ سياسي يا سماجي فائدن حاصل ڪرڻ هو.
قديم مثال:
١۔ هند آريائي سماج ۾ “وراڻي نسب” طاقت جو علامت هو.
٢۔فارسي بادشاهن دعويٰ ڪئي ته هو خسرواني نسل مان آهن، جڏهن ته ڪيترن جا تاريخي ثبوت موجود نه آهن.
٣۔ يوناني ۽ رومين ۾ خاندان پاڻ کي ديوتائن ڏانهن منسوب ڪري وڏائي حاصل ڪندا هئا.
4. سنڌ ۾ نسب جي لساني تبديليون
سنڌ جي تاريخ ۾ ڪيترن لقبن ۽ نسبن جي صورت وقت سان ڳري تبديل ٿي وئي:
١۔ عربي نسب فارسي لهجن ۾ بگڙيا، پوءِ سنڌي لهجن ۾ ٻيهر بدلجي ويا.
٢۔ واپاري لقب گهڻن هنڌن تي مذهبي لقب بڻايا ويا.
٣۔ مقامي خاندانن کي بعد جي مؤرخن ”شاہي“ نسبت ڏئي وڌائي لکيو.
تحقيق سان معلوم ٿئي ٿو ته انهن مان ڪيتريون تبديليون سماجي ضرورتن يا مقامي مقبوليت سبب ٿيون، نه ته اصل نسب ۾ ڪا اهڙي صورت هئي.
5. تاريخي ريفرنس ۽ جاچ جا اصول
نسب جي درستي لاءِ ضروري آهي ته هي ٽنهي ذريعا گڏ پرکجن:
١۔ اسلامي ذريعا: نسب جي سچائي جا اصول ۽ اخلاقي هدايتون.
٢۔ قديم دستاويز: لکتون، نقش، يادگيريون، خاندانن جا دستاويزي حوالا.
٣۔ لسانيات: لفظن جي اصل صورت ڏانهن واپسي (Etymology)ءَ سان نسبت جي اصليت ظاهر ٿئي ٿي.
اهو گڏيل فريم ورک ثابت ڪري ٿو ته اصل نسب ۽ سماجي شناخت ۾ وڏو فرق ٿي سگهي ٿو.
6. نتيجو — نسب جي عزت سچائي سان آهي، نه لقبن سان
باب ١٧ جو خلاصو:
نسب سچو هجي ته عزت پاڻئي پيدا ٿئي ٿي؛ اوچتو لقب يا ٺاهيل نسبت تاريخ ۾ بي قدر رهجي وڃي ٿي.
اسلامي تعليمات نسب کي “سچائي” سان جوڙي رکنديون آهن، جڏهن ته غير اسلامي روايتن ۾ نسب گهڻو ڪري “سماجي طاقت” بڻجي ويو.
تاريخ جي بحالي تڏهن مڪمل ٿئي ٿي، جڏهن هر نسبت کي ثبوت، متن، زبان ۽ اسلامي معيار سان پرکيو وڃي.
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
Log in to Facebook
Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.
www.facebook.com
1. نسب جي تعريف — سماجي نه پر تاريخي اصطلاح
قديم سماجن ۾ “نسب” صرف ڪٽنب جو نالو نه هو، پر هڪ قانوني ۽ تاريخي سڃاڻپ.
هڪ ماڻهو جو نسب ورثي، ذميوارين، واپار، ۽ ڪڏهن ڪڏهن سياست تائين اثرانداز ٿيندو هو.
انهي سبب ڪيترن طبقن پنهنجي لاءِ اهڙيون نسبتُون ٺاهيون جيڪي سندن حقيقي پس منظر کان مختلف هيون، ته جيئن سماجي اعتبار وڌي يا تاريخي مقام ملي سگهي.
تحقيق جو ڪم آهي انهن “بنائن” ۽ اصل حقيقت ۾ فرق رکڻ.
2. اسلامي معيار — نسب ۾ سچائي جو حڪم
اسلام نسب جي سچائي تي سخت پابندي رکي ٿو. نسب بدلائڻ، غلط نسبت لڳائڻ يا ڪوڙ روايت ٺاهڻ بابت قرآن ۽ حديث ٻنهي ۾ تنبيهون موجود آهن.
قرآن جا مثال:
“ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ” (الأحزاب 5) —
اولاد کي سندن حقيقي والدن ڏانهن نسبت ڏيو، هي انصاف آهي.
“وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ” (الإسراء 36) —
جنهن شيءِ جو تو وٽ علم نه هجي، ان جي نسبت نه لڳاءِ.
حديث جا مثال:
“من ادعى إلى غير أبيه فقد كفر” — جيڪو پنهنجي نسب کي ڪوڙ ۾ بدلائي، وڏي گناهه ۾ پوي ٿو.
“ليس منا من انتسب إلى غير أبيه” — نسب بدلائڻ اسلامي اخلاق خلاف آهي.
اهي اصول تاريخي سڃاڻپ جي جاچ ۾ بنيادي حيثيت رکن ٿا.
3. غير اسلامي ثقافتن ۾ نسب — هڪ سماجي اوزار
اسلام کان اڳ ۽ غير اسلامي معاشرن ۾ نسب کي گهڻو ڪري:
١۔ جاگيردارانه طاقت
٢۔ قبائلي برتري
٣۔ تهذيب جي فخر
٤۔ بادشاهي قربت
جي اظهار لاءِ استعمال ڪيو ويندو هو.
تنهن ڪري ڪيترن تاريخي “نسبن” جو مقصد سچائي کان وڌيڪ سياسي يا سماجي فائدن حاصل ڪرڻ هو.
قديم مثال:
١۔ هند آريائي سماج ۾ “وراڻي نسب” طاقت جو علامت هو.
٢۔فارسي بادشاهن دعويٰ ڪئي ته هو خسرواني نسل مان آهن، جڏهن ته ڪيترن جا تاريخي ثبوت موجود نه آهن.
٣۔ يوناني ۽ رومين ۾ خاندان پاڻ کي ديوتائن ڏانهن منسوب ڪري وڏائي حاصل ڪندا هئا.
4. سنڌ ۾ نسب جي لساني تبديليون
سنڌ جي تاريخ ۾ ڪيترن لقبن ۽ نسبن جي صورت وقت سان ڳري تبديل ٿي وئي:
١۔ عربي نسب فارسي لهجن ۾ بگڙيا، پوءِ سنڌي لهجن ۾ ٻيهر بدلجي ويا.
٢۔ واپاري لقب گهڻن هنڌن تي مذهبي لقب بڻايا ويا.
٣۔ مقامي خاندانن کي بعد جي مؤرخن ”شاہي“ نسبت ڏئي وڌائي لکيو.
تحقيق سان معلوم ٿئي ٿو ته انهن مان ڪيتريون تبديليون سماجي ضرورتن يا مقامي مقبوليت سبب ٿيون، نه ته اصل نسب ۾ ڪا اهڙي صورت هئي.
5. تاريخي ريفرنس ۽ جاچ جا اصول
نسب جي درستي لاءِ ضروري آهي ته هي ٽنهي ذريعا گڏ پرکجن:
١۔ اسلامي ذريعا: نسب جي سچائي جا اصول ۽ اخلاقي هدايتون.
٢۔ قديم دستاويز: لکتون، نقش، يادگيريون، خاندانن جا دستاويزي حوالا.
٣۔ لسانيات: لفظن جي اصل صورت ڏانهن واپسي (Etymology)ءَ سان نسبت جي اصليت ظاهر ٿئي ٿي.
اهو گڏيل فريم ورک ثابت ڪري ٿو ته اصل نسب ۽ سماجي شناخت ۾ وڏو فرق ٿي سگهي ٿو.
6. نتيجو — نسب جي عزت سچائي سان آهي، نه لقبن سان
باب ١٧ جو خلاصو:
نسب سچو هجي ته عزت پاڻئي پيدا ٿئي ٿي؛ اوچتو لقب يا ٺاهيل نسبت تاريخ ۾ بي قدر رهجي وڃي ٿي.
اسلامي تعليمات نسب کي “سچائي” سان جوڙي رکنديون آهن، جڏهن ته غير اسلامي روايتن ۾ نسب گهڻو ڪري “سماجي طاقت” بڻجي ويو.
تاريخ جي بحالي تڏهن مڪمل ٿئي ٿي، جڏهن هر نسبت کي ثبوت، متن، زبان ۽ اسلامي معيار سان پرکيو وڃي.