Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
٢٧ : ڊاڪٽرائن، مذهبن ۽ فڪري جنگون — واديءِ سنڌ ۾ فتنن جي ارتقا
www.facebook.com
دين توحيد سادو، واضح ۽ فطرت سان مطابقت رکندڙ آهي. پر سنڌ جي تاريخ ۾ ڪيئن پيچيده فلسفا ۽ فڪري بدعتون داخل ٿيون، جن ان جي سادگيءَ کي بگاڙي ڇڏيو؟
١۔ عجمي فڪري حملن کان پوءِ ٺهيل فلاسفا
اسلامي عقيدي جي ابتڙ:
عجمي فڪر: اسلام جي ابتدائي دور کان پوءِ، فارسي فلاسافي، يوناني منطق (مانٽق)، ۽ قديم مشرڪانه عقيدا اسلامي فڪر ۾ داخل ٿيا. اهي عجمي فڪري حملا، دين جي بنيادي عقيدي (عقيده توحيد) کي پيچيده ڪرڻ جو سبب بڻيا.
مثال: فلاسافا جي بنياد تي علم ڪلام (Scholastic Theology) جي پيدائش ٿي، جنهن ۾ الله جي صفات، تقدير، ۽ جبر اختيار جهڙن معاملن ۾ غير ضروري پيچيدگيون پيدا ڪيون ويون. دين توحيد ۾ عقيدو سادو ۽ واضح آهي، جيئن قرآن ۽ سنت ۾ بيان ٿيل آهي.
٢۔ وحدت الوجود، حلول، تناسخ ۽ اوتار جهڙا خيال ڪيئن داخل ٿيا
دينِ توحيد کي مڪمل طور ٽوڙڻ:
فارسي تصوف ۽ هندومت: اهي سڀئي خيال دين توحيد جي واضح فرق (الله ۽ مخلوق جي وچ ۾) کي ختم ڪن ٿا.
وحدت الوجود (Pantheism): اهو خيال تاتاري صوفي ازم ذريعي سنڌ ۾ وڌيو، جيڪو دعويٰ ڪري ٿو ته خالق ۽ مخلوق هڪ آهن. اهو شرڪ جو سڀ کان خطرناڪ روپ آهي، ڇو ته اهو الله جي واحده خالق هجڻ ۽ مخلوق کان الڳ هجڻ واري اصول کي رد ڪري ٿو.
حلول (Incarnation): اهو عقيدو، ته الله پنهنجي مخلوق ۾ (جهڙوڪ پيرن، ولين يا امامن) داخل ٿئي ٿو، عيسائيت ۽ هندومت مان آيل خيال آهي.
تناسخ ۽ اوتار: هي مڪمل طور هندومت ۽ بدھ مت جا عقيدا آهن، جيڪي سنڌ ۾ ماتمي مذهب (شيعه/غالي شيعه) ۽ صوفي فرقن ۾ (مثال طور مختلف گُروُن يا پيرن کي اوتار سمجهڻ) شامل ٿي ويا.
توحيد جي ردي: دين توحيد ۾ اهڙن سڀني عقيدن جي سختي سان ترديد ڪئي وئي آهي. الله تعاليٰ عرش تي آهي ۽ پنهنجي مخلوق کان مڪمل طور تي جدا آهي.
٣۔ سنڌ ۾ دؤر به دؤر ٻهراڙي ۽ شهرن ۾ مذهبي گاڏڙ
مذهبي ميل جول ۽ ڀاڱو:
شهرن جو فتنن: شهرن ۾، فارسي سياست ۽ علمي حلقن جو اثر وڌيڪ هوندو هو، جتي علم ڪلام، فلسفي، ۽ نوان فرقا (معتزله، جههيه، وغيره) پيدا ٿيندا هئا.
ٻهراڙيءَ جو فتنن: ٻهراڙين ۾، تصوف، درگاهه، ۽ قبائلي روايتون غالب هيون، جتي سادي ۽ جاهل عوام کي تاتاري صوفي پيرن طرفان خانقاهن جي اقتدار هيٺ رکيو ويو. پيرن پنهنجي دعويٰ کي مضبوط ڪرڻ لاءِ حلول ۽ وحدت الوجود جا عقيدا استعمال ڪيا.
٤۔ اصلي دين توحيد ڪيئن پنهنجي سادگي مان پيچيدگي ڏانهن ڌڪيو ويو
دين توحيد جي سادگي:
سادو رستو: دين توحيد فقط الله جي عبادت، پاڻ سڳورن جي سنت جي پيروي، ۽ آخرت جي تياريءَ تي مشتمل آهي. ان ۾ ڪنهن به پير، پيشوا، يا درگاهه جي ضرورت ناهي.
پيچيدگي جو ذريعو: عجمي ۽ فلسفياڻي فڪر دين کي پيچيده بڻائي ڇڏيو. هنن خيال ڏنو ته عام ماڻهو سڌو قرآن ۽ سنت کي نٿو سمجهي سگهي، تنهن ڪري کيس مرشد، امام يا ولي جي ضرورت آهي. هيءَ درحقيقت مذهبي اقتدار تي قبضو ڪرڻ جي حڪمت عملي هئي، جيڪا خالص دين توحيد جي تعليم (سڀئي ماڻهو سڌو الله کان هدايت وٺن) جي خلاف هئي.
٥۔ فڪري جنگن جو جديد دور (آن لائين فتنن سميت)
قومي آزادي ۽ ديني آزادي:
جديد محاذ: اڄ، اهي فڪري جنگون آن لائين پليٽفارمن تي لڙيون وڃن ٿيون. روشن خيالي ۽ مذهب جي مڃيل تشريح (Status Quo) جي نالي تي، اهي پراڻيون بدعتون وري نئين روپ ۾ پيش ڪيون وڃن ٿيون.
شيطاني نظام خلاف مزاحمت: سنڌ جي نوجوان نسل کي لازمي آهي ته هو تاتاري صوفي ازم ۽ فارسي مذهبن جي فڪري غلامي کي رد ڪري، ۽ قرآن ۽ صحيح سنت کي پنهنجو واحد مرشد ۽ ڊاڪٽرائن سمجهي. وحدت الوجود ۽ ماتمي عقيدا ئي اصل ۾ شيطاني نظام جا فڪري بنياد آهن، ڇاڪاڻ ته اهي الله جي سچي توحيد کان غافل ڪن ٿا.
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
٢٧ : ڊاڪٽرائن، مذهبن ۽ فڪري جنگون — واديءِ سنڌ ۾ فتنن جي ارتقا
Log in to Facebook
Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.
www.facebook.com
١۔ عجمي فڪري حملن کان پوءِ ٺهيل فلاسفا
اسلامي عقيدي جي ابتڙ:
عجمي فڪر: اسلام جي ابتدائي دور کان پوءِ، فارسي فلاسافي، يوناني منطق (مانٽق)، ۽ قديم مشرڪانه عقيدا اسلامي فڪر ۾ داخل ٿيا. اهي عجمي فڪري حملا، دين جي بنيادي عقيدي (عقيده توحيد) کي پيچيده ڪرڻ جو سبب بڻيا.
مثال: فلاسافا جي بنياد تي علم ڪلام (Scholastic Theology) جي پيدائش ٿي، جنهن ۾ الله جي صفات، تقدير، ۽ جبر اختيار جهڙن معاملن ۾ غير ضروري پيچيدگيون پيدا ڪيون ويون. دين توحيد ۾ عقيدو سادو ۽ واضح آهي، جيئن قرآن ۽ سنت ۾ بيان ٿيل آهي.
٢۔ وحدت الوجود، حلول، تناسخ ۽ اوتار جهڙا خيال ڪيئن داخل ٿيا
دينِ توحيد کي مڪمل طور ٽوڙڻ:
فارسي تصوف ۽ هندومت: اهي سڀئي خيال دين توحيد جي واضح فرق (الله ۽ مخلوق جي وچ ۾) کي ختم ڪن ٿا.
وحدت الوجود (Pantheism): اهو خيال تاتاري صوفي ازم ذريعي سنڌ ۾ وڌيو، جيڪو دعويٰ ڪري ٿو ته خالق ۽ مخلوق هڪ آهن. اهو شرڪ جو سڀ کان خطرناڪ روپ آهي، ڇو ته اهو الله جي واحده خالق هجڻ ۽ مخلوق کان الڳ هجڻ واري اصول کي رد ڪري ٿو.
حلول (Incarnation): اهو عقيدو، ته الله پنهنجي مخلوق ۾ (جهڙوڪ پيرن، ولين يا امامن) داخل ٿئي ٿو، عيسائيت ۽ هندومت مان آيل خيال آهي.
تناسخ ۽ اوتار: هي مڪمل طور هندومت ۽ بدھ مت جا عقيدا آهن، جيڪي سنڌ ۾ ماتمي مذهب (شيعه/غالي شيعه) ۽ صوفي فرقن ۾ (مثال طور مختلف گُروُن يا پيرن کي اوتار سمجهڻ) شامل ٿي ويا.
توحيد جي ردي: دين توحيد ۾ اهڙن سڀني عقيدن جي سختي سان ترديد ڪئي وئي آهي. الله تعاليٰ عرش تي آهي ۽ پنهنجي مخلوق کان مڪمل طور تي جدا آهي.
٣۔ سنڌ ۾ دؤر به دؤر ٻهراڙي ۽ شهرن ۾ مذهبي گاڏڙ
مذهبي ميل جول ۽ ڀاڱو:
شهرن جو فتنن: شهرن ۾، فارسي سياست ۽ علمي حلقن جو اثر وڌيڪ هوندو هو، جتي علم ڪلام، فلسفي، ۽ نوان فرقا (معتزله، جههيه، وغيره) پيدا ٿيندا هئا.
ٻهراڙيءَ جو فتنن: ٻهراڙين ۾، تصوف، درگاهه، ۽ قبائلي روايتون غالب هيون، جتي سادي ۽ جاهل عوام کي تاتاري صوفي پيرن طرفان خانقاهن جي اقتدار هيٺ رکيو ويو. پيرن پنهنجي دعويٰ کي مضبوط ڪرڻ لاءِ حلول ۽ وحدت الوجود جا عقيدا استعمال ڪيا.
٤۔ اصلي دين توحيد ڪيئن پنهنجي سادگي مان پيچيدگي ڏانهن ڌڪيو ويو
دين توحيد جي سادگي:
سادو رستو: دين توحيد فقط الله جي عبادت، پاڻ سڳورن جي سنت جي پيروي، ۽ آخرت جي تياريءَ تي مشتمل آهي. ان ۾ ڪنهن به پير، پيشوا، يا درگاهه جي ضرورت ناهي.
پيچيدگي جو ذريعو: عجمي ۽ فلسفياڻي فڪر دين کي پيچيده بڻائي ڇڏيو. هنن خيال ڏنو ته عام ماڻهو سڌو قرآن ۽ سنت کي نٿو سمجهي سگهي، تنهن ڪري کيس مرشد، امام يا ولي جي ضرورت آهي. هيءَ درحقيقت مذهبي اقتدار تي قبضو ڪرڻ جي حڪمت عملي هئي، جيڪا خالص دين توحيد جي تعليم (سڀئي ماڻهو سڌو الله کان هدايت وٺن) جي خلاف هئي.
٥۔ فڪري جنگن جو جديد دور (آن لائين فتنن سميت)
قومي آزادي ۽ ديني آزادي:
جديد محاذ: اڄ، اهي فڪري جنگون آن لائين پليٽفارمن تي لڙيون وڃن ٿيون. روشن خيالي ۽ مذهب جي مڃيل تشريح (Status Quo) جي نالي تي، اهي پراڻيون بدعتون وري نئين روپ ۾ پيش ڪيون وڃن ٿيون.
شيطاني نظام خلاف مزاحمت: سنڌ جي نوجوان نسل کي لازمي آهي ته هو تاتاري صوفي ازم ۽ فارسي مذهبن جي فڪري غلامي کي رد ڪري، ۽ قرآن ۽ صحيح سنت کي پنهنجو واحد مرشد ۽ ڊاڪٽرائن سمجهي. وحدت الوجود ۽ ماتمي عقيدا ئي اصل ۾ شيطاني نظام جا فڪري بنياد آهن، ڇاڪاڻ ته اهي الله جي سچي توحيد کان غافل ڪن ٿا.