رحيم بخش
ايڊيٽر
جواب: ڀلائي جي اميد بيوقوفي آهي
سائين قبلا اوهان جي مهرباني جو اوهان دوستن کي سمجهائڻ لاء بهترين ڪوششون ڪندا رهندا آهيو
ليڪن جيڪڏهن ڪا خطا هجي ته ان کي تسليم ڪرڻ ۽ سلجهائڻ ۾ حرج يا عيب نه آهي اوهان جي تحرير ۾ ٿورڙي خطا مون کي نظر آئي ان کي اگر مان درست ڪرڻ جي ڪوشش ڪيان ته بهتر ليڪن اگر تنقيد برائي تنقيد جي خيال سان ڪيان ته پوء بهتر نه آهي انڪري پهريان عرض اوهان جي تحرير لاء ته اوهان کان شايد جلدي ۾ حضرت موسى عليه السلام جي جاء تي حضرت عيسى جو نالو لکجي ويو آهي .
ادا ڏاڏل جي تحرير لاء ادا علي علي جڏهن قرآن شريف جو حوالو ڏنو ته
[font="al_mushaf"]هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ [/font]
رحمٰن 60
يعني ڀلائي جي عيوض ڀلائي ڪرڻ ته ڀلو عمل آهي پوء ائين چوڻ درست نه آهي ته
چڱائي جي بدلي چڱائي ڪرڻ گڏهن جو ڪم آهي ،
ان ڪري قرآن جي مقابلي ۾ ٻئي ڪنهن به بزرگ يا پنهنجي عقل کي پيش نه ٿو ڪري سگهجي.
اوهان جي معلومات ۾ اها ڳالهه به هوندي ته برائي جي عوض ايتري برائي ڪرڻ واري کي به انسان ئي چئبو ڇو ته الله تعالى قرآن پاڪ ۾ اها اجازت انسان کي ڏني آهي جيڪڏهن الله تعالى اجازت ڏئي ته پوء ٻيو ڪير آهي جيڪو ان لاء ان کي غلط قرار ڏئي
[font="al_mushaf"]فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ [/font]
پوء جيڪو توهان تي زيادتي ڪري پوء ان تي اوتري زيادتي ڪريو جيتري ان ڪئي
البقره 194
[font="al_mushaf"]وَكَتَبْنَا عَلَيْهِمْ فِيهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَهُ وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ[/font]
المائده 45
جان جي عيوض جان اک جي عيوض اک نڪ جي عيوض نڪ ڪن جي عيوض ڪن ....
هنن آيتن ۾ قرآن برائي جي عيوض برائي ڪرڻ جي اجازت ڏني آهي هاڻي قرآن جنهن ڪم جي اجازت ڏئي ته ان ڪم ڪرڻ سان انسان انسان ئي رهندو ها باقي معاف ڪري ته ڪري سگهي ٿو ليڪن قرآن جي مطالعي سان پتو پوي ٿو هر هنڌ انتقام يا هر هنڌ معاف ڪرڻ نه آهي مڪي جي ڪافرن سان محبوب جون جنگيون به ٿيون ته مڪي جي فتح وقت وري پاڻ ڪريمن عام معافي جو اعلان ڪري انتقام کي درگذر به فرمايو پوء جتي سمجهجي ته معاف ڪرڻ سان بهتر نتيجو نڪرندو ته اتي معاف ڪجي يعني برائي جو بدلو برائي سان نه ڏجي ورنه برائي جي عيوض ۾ برائي ڏيڻ ۾ ڪا قباحت ڪانهي جئين ڪنهنجو ڏند ڀڃڻ برائي آهي ته قرآن چوي ٿو ته توهان به انجو ڏند ڀڃو چوري ڪرڻ برائي آهي ته هٿ ڪٽڻ به ان سان ڀلائي نه آهي.
کوڙ سارا مثال ملي سگهن ٿا.
ان ڪري اهو جملو به درست نه آهي ته
برائي جي بدلي برائي ڪرڻ ڪتن جو ڪم آهي ،
بهرحال ان کي تنقيد نه ليڪن اصلاح سمجهيو وڃي جو قرآن اڳيان پنهنجي عقل جا هٿيار ڦٽا ڪرڻ گهرجن باقي ادا ڏاڏل پنهنجي استاد جي احترام ڪندي چيو ته استاد غلط ڳالهه نه ٿو ٻڌائي سگهي نه ته استاد استادئي نه آهي ان لاء عرض ته استاد به انسان آهي . انسان لاء عام چوڻي آهي ته
الانسان مرڪب من الخطاء والنسيان.
سو جيڪڏهن استاد کان خطا ٿئي ته اگرچه ان کي سامهون چوڻ بي ادبي ۾ شمار آهي ليڪن غلطي هجي ته ان کي غلطي سمجهڻ ۾ بي ادبي نه آهي.
وڌيڪ هر ڪو راز جو راڻو آهي.
سائين قبلا اوهان جي مهرباني جو اوهان دوستن کي سمجهائڻ لاء بهترين ڪوششون ڪندا رهندا آهيو
ليڪن جيڪڏهن ڪا خطا هجي ته ان کي تسليم ڪرڻ ۽ سلجهائڻ ۾ حرج يا عيب نه آهي اوهان جي تحرير ۾ ٿورڙي خطا مون کي نظر آئي ان کي اگر مان درست ڪرڻ جي ڪوشش ڪيان ته بهتر ليڪن اگر تنقيد برائي تنقيد جي خيال سان ڪيان ته پوء بهتر نه آهي انڪري پهريان عرض اوهان جي تحرير لاء ته اوهان کان شايد جلدي ۾ حضرت موسى عليه السلام جي جاء تي حضرت عيسى جو نالو لکجي ويو آهي .
ادا ڏاڏل جي تحرير لاء ادا علي علي جڏهن قرآن شريف جو حوالو ڏنو ته
[font="al_mushaf"]هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ [/font]
رحمٰن 60
يعني ڀلائي جي عيوض ڀلائي ڪرڻ ته ڀلو عمل آهي پوء ائين چوڻ درست نه آهي ته
چڱائي جي بدلي چڱائي ڪرڻ گڏهن جو ڪم آهي ،
ان ڪري قرآن جي مقابلي ۾ ٻئي ڪنهن به بزرگ يا پنهنجي عقل کي پيش نه ٿو ڪري سگهجي.
اوهان جي معلومات ۾ اها ڳالهه به هوندي ته برائي جي عوض ايتري برائي ڪرڻ واري کي به انسان ئي چئبو ڇو ته الله تعالى قرآن پاڪ ۾ اها اجازت انسان کي ڏني آهي جيڪڏهن الله تعالى اجازت ڏئي ته پوء ٻيو ڪير آهي جيڪو ان لاء ان کي غلط قرار ڏئي
[font="al_mushaf"]فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ [/font]
پوء جيڪو توهان تي زيادتي ڪري پوء ان تي اوتري زيادتي ڪريو جيتري ان ڪئي
البقره 194
[font="al_mushaf"]وَكَتَبْنَا عَلَيْهِمْ فِيهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَهُ وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ[/font]
المائده 45
جان جي عيوض جان اک جي عيوض اک نڪ جي عيوض نڪ ڪن جي عيوض ڪن ....
هنن آيتن ۾ قرآن برائي جي عيوض برائي ڪرڻ جي اجازت ڏني آهي هاڻي قرآن جنهن ڪم جي اجازت ڏئي ته ان ڪم ڪرڻ سان انسان انسان ئي رهندو ها باقي معاف ڪري ته ڪري سگهي ٿو ليڪن قرآن جي مطالعي سان پتو پوي ٿو هر هنڌ انتقام يا هر هنڌ معاف ڪرڻ نه آهي مڪي جي ڪافرن سان محبوب جون جنگيون به ٿيون ته مڪي جي فتح وقت وري پاڻ ڪريمن عام معافي جو اعلان ڪري انتقام کي درگذر به فرمايو پوء جتي سمجهجي ته معاف ڪرڻ سان بهتر نتيجو نڪرندو ته اتي معاف ڪجي يعني برائي جو بدلو برائي سان نه ڏجي ورنه برائي جي عيوض ۾ برائي ڏيڻ ۾ ڪا قباحت ڪانهي جئين ڪنهنجو ڏند ڀڃڻ برائي آهي ته قرآن چوي ٿو ته توهان به انجو ڏند ڀڃو چوري ڪرڻ برائي آهي ته هٿ ڪٽڻ به ان سان ڀلائي نه آهي.
کوڙ سارا مثال ملي سگهن ٿا.
ان ڪري اهو جملو به درست نه آهي ته
برائي جي بدلي برائي ڪرڻ ڪتن جو ڪم آهي ،
بهرحال ان کي تنقيد نه ليڪن اصلاح سمجهيو وڃي جو قرآن اڳيان پنهنجي عقل جا هٿيار ڦٽا ڪرڻ گهرجن باقي ادا ڏاڏل پنهنجي استاد جي احترام ڪندي چيو ته استاد غلط ڳالهه نه ٿو ٻڌائي سگهي نه ته استاد استادئي نه آهي ان لاء عرض ته استاد به انسان آهي . انسان لاء عام چوڻي آهي ته
الانسان مرڪب من الخطاء والنسيان.
سو جيڪڏهن استاد کان خطا ٿئي ته اگرچه ان کي سامهون چوڻ بي ادبي ۾ شمار آهي ليڪن غلطي هجي ته ان کي غلطي سمجهڻ ۾ بي ادبي نه آهي.
وڌيڪ هر ڪو راز جو راڻو آهي.
