محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

سياحت جي دنيا ۽ سنڌ جا سور!




اڱارو 30 سيپٽمبر 2008ع



ٽوئرسٽ کي صرف ساڳئي نموني جون جڳهيون نه گهمڻ گهرجن، پر ملڪ کان ٻاهر نڪرڻ کانپوءِ ڪوشش ڪجي ته، هر شيءِ ڏسجي ۽گهمجي. ڪي سياح اولهه جي ملڪن ڏانهن وڃن ٿا ته اتي صرف نائيٽ ڪلب ۽ ڊسڪو ڏسي واپس گهر پهچي ويندا آهن ته، ڪي وري سعودي عرب ويندا ته، اتي مقدس شهرن سان گڏ عربستان جي اندر جيڪي تاريخي نوعيت جون جڳهيون به ڏسڻ گهرجن. عربستان ۾ ڪيترا ئي شهر اهڙا آهن جيڪي يورپ جي شهرن کان به وڌيڪ خوبصورت آهن. حاجين کي ٻيا شهر ته کڻي پري ٿا پون، پر جدي جهڙو سهڻو شهر جنهن ۾ هر حاجي جهاز مان لهي ٿو، اهو به اسانجا ماڻهو نٿا گهمن. ڪو ايڪڙ ٻيڪڙ حج ۽ عمري لاءِ ايندڙ ماڻهو هن حسين شهر کي ڏسندو هوندو، نه ته عمري کان سڌو پنهنجي ملڪ واپس هليو ويندو. جدو ڪنهن به ڳالهه ۾ يورپ جي شهرن کان گهٽ نه آهي. خاص ڪري جدي جي بيچ ته لاجواب آهي، مطلب ته ماڻهو کي انهيءَ ملڪ يا شهر جتي هيڏو خرچ ڪري پهچي ٿو، اتي ڪوشش ڪجي ته هر ٽيسٽ جي جڳهه ڏسي.

اسانجي مقامي اٽلين گائيڊ جيڪا هڪ پڪي عمر جي عورت هئي، تنهن نور کان مِنا جي باري ۾ پڇيو ته، هيءَ تنهنجي ماءُ آهي، نور چيس ته ها، پوءِ پاڻ کلي نور کي چيائين ته پوءِ تولاءِ مون کي ڪنوار ڳولهڻ ۾ ڏاڍي تڪليف ٿيندي، پر نيٺ ته ڳولي وٺنديس. اسان سڀ ڏاڍو کلياسين، آخر ۾ اسان سڀني کان کلي موڪلايائين، هن اسان سڀني سياحن کي کڻي اسان جي سڄي ٽوئر پروگرام واري گائيڊ جي حوالي ڪيو، جنهن اسان کي پنهنجي بس ڀيڙو ڪيو. جتي اسان کي اسان جي گائيڊ ٻڌايو ته، پاڻ هاڻ روم شهر جا چڪر هڻندا هلي دنيا جي تاريخي قديم ماڳ ڪولوزئيم پهچنداسين، سواءِ ڪٿي بهيڻ جي. ڇاڪاڻ ته اڄ آچر آهي، سياح وڏي تعداد ۾ شهر ۾ لٿل آهن، ان ڪري شهر ۾ تمام گهڻي رش آهي. اسان جي بس هلڻ لڳي ۽ گائيڊ اسان کي هر هڪ جڳهه جي باري ۾ ٻڌائيندو ۽ سمجهائيندو رهيو، هن چيو ته هي پل جنهن تان پاڻ گذري رهيا آهيون، سا ٻه هزار سال پراڻي پل آهي، هي فلاڻي بادشاهه ٺهرائي هئي، هي گرجا پندرهن سئو سال پراڻي آهي، هي محل قبل مسيح جو ٺهيل آهي. واقعي روم دنيا جو قديم شهر آهي، جنهن جي هڪ هڪ سِر جي جدا جدا تاريخ آهي ۽ هنن ان تاريخ کي جنهن نموني سان محفوظ ڪيو آهي، انهيءَ لاءِ هي ماڻهو جس لهڻن ۽ انهن جي محنتن جي نتيجي ۾ ساري دنيا خود به خود هت پهچيو وڃي.

اسان جي بس ڳاڙهي سگنل تي بيٺي آهي، ڪافي گاڏيون بيٺيون آهن، پر هڪ ڪار ٽريفڪ جي ڳاڙهي سگنل کي نظرانداز ڪندي اڳيان هلي وئي، اهڙي قسم جون حرڪتون توهان سڄي يورپ ۾ صرف اٽليءَ ملڪ ۾ ڏسندا، ٻي ڪنهن به ملڪ ۾ نه. اسان جي بس جي ڀرسان هڪ بهترين بگي اچي بيٺي، جنهن ۾ سياح ويٺا آهن، بگيءَ جو گهوڙو ڏاڍو ٿلهو متارو آهي. آسٽريليا جا ننڍي قد جا گهوڙا ته اسان جي ڳوٺ ويجهو ديوان شگر مل ۾ به جام پيا هلن، پر هي وڏو ۽ٿلهو متارو گهوڙو ڏسي مون کي ڊزني لينڊ ۾ ڏٺل گهوڙا ياد اچي ويا، جنهن جهڙا ڊگها ۽ٿلها گهوڙا مون اڃان تائين پنهنجي سڄي زندگيءَ ۾ ڪٿي به ڪونه ڏٺا آهن. سگنل کليو ته، اسان جي بس به هلي. روم جيڪو دنيا جو قديم ترين شهر آهي، اهو اڄ جو جديد ترين شهر پڻ آهي، جنهن جا ايئرپورٽ، ريلوي اسٽيشنون، بس ٽرمينل، انڊر گرائونڊ ميٽرو سروس، وڏيون وڏيون عمارتون، هوٽلون، سپر مارڪيٽون، ڊپارٽمينٽل اسٽور، ڪلبون، ڊسڪو ڪلبون، نائيٽ ڪلبس، چوڪ، روڊ، سروس روڊ، گارڊن پارڪس ۽ سوين هزارين لگزري ڪارون ڏسي ماڻهو حيران ٿيو وڃي ته، هنن جو ماضي به عظيم هو ۽ حال به حيران ڪندڙ آهي، باقي مستقبل جي خبر خدا کي.

اسان جي ماضي يعني موهن جي دڙي، ڪاهو جو دڙي ۽ رني ڪوٽ کي ڏسي سڄي دنيا کي ته حيرت آهي، پر اسان جو حال ڏاڍو هيڻو آهي، شل اسان پنهنجي راڄ ڀاڳ جا ڌڻي پاڻ ٿيون ته، هي گوندر گذرن. ڪهڙي ڪمي آهي، اسان وٽ، اڄ جي دنيا جي عظيم دولت کان اسان مالا مال آهيون، مثلن پيٽرول، گئس، ڪوئلو، طويل سامونڊي پٽي جنهن تي دنيا جا ٻه وڏا سامونڊي بندر ڪراچي پورٽ ۽ قاسم پورٽ، ڪراچي ايئرپورٽ پڻ دنيا جي هن اهم حصي ۾ آهن، جنهن جي پڻ هڪ تمام وڏي اهميت آهي. دنيا جو جديد ترين سسٽم جنهن بدولت سنڌ ۾ خدا تعاليٰ زراعت جي هر هڪ جنس هت پيدا ڪئي آهي، ڪهڙو فروٽ، سبزي ۽ ان آهي، جيڪو اسان وٽ ڪو نه ٿو پيدا ٿئي، ڪهڙو وڻ ٽڻ، ٻوٽو، گل ۽ ول آهي، جيڪا اسان وٽ ڪو نه ٿي ٿئي؟ دنيا ۾ اهو ڪهڙو پکي ۽ جانور آهي، جنهن جو گوشت، کير، بيضو دنيا ۾ ته آهي، پر اسان وٽ ڪونهي؟ سهڻيون سرسبز آباد سون ورنيون ٻنيون، جن جي ڪک مان پيٽرول، گئس ۽ ڪوئلو نڪري ٿو. جر جي وڏي حصي جو پاڻي مٺو آهي، جنهن مان هزارين ٽيوب ويلن وسيلي پاڻي حاصل ڪري اسين سنڌ جي سينڌ کي سنواريون ٿا. دنيا جون مشهور ڍنڍون، منڇر، ڪينجهر ۽ هاليجي دنيا جي عظيم ندين مان هڪ درياءَ سنڌ اسان وٽ آهي، پر تڏهن به اسان هيڻا آهيون، ڇو ته اسان ۾ ٻڌي نه آهي. اسان جي هزارين سالن جي تاريخ ۾ اسان سدائين ڊفينس ڪيو آهي، ڪڏهن به افينس نه ڪيو آهي، تنهن ڪري اسان جي ڌرتي جنهن جون سرحدون ڪشمير کان ڪيٽي بندر تائين پکڙيل هيون، سي هاڻ وڃن ٿيون سسنديون ۽ گهٽجنديون، خدا ڄاڻي ڪٿي وڃي دنگ ٿيندو. واقعي اسان پنهنجي وڏڙن جا ڏوهاري آهيون، جو اسان انهن جي سرزمين ۽ ورثي کي سنڀالي نه سگهياسين، جنهن جو ئي اسان لوڙهه لوڙهي رهيا آهيون.

بندر جا ڀئي،سکاڻيان م سُمهون

جيئن ٿو ڪپر ڪن ڪري، تيئن ماٽي منجهه مهي

ايڏو سور سهي،ننڊ نه ڪجي ناکئا

( شاهه عبداللطيف ڀٽائي)

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

هڪ قديم ماڳ سان ملاقات!




سومر 24 نومبر 2008ع



اسان موهن جي دڙي کوٽيندڙ کي صرف انهيءَ ڪري قتل ڪيو جو هن جي هٿن ۾ پتل جي چمڪندڙ رنبي هئي، جيڪا اسان سمجهيو ته سون جي آهي، جيڪا هو اسان کان لڪائي پيو ۽ اسان هن کي قتل ڪري سندس پتل جي رنبي لڪائي ڇڏي ۽ ائين اسان جو ڪنڌ هميشه تاريخ جي اڳيان جهڪيل رهندو. هتي روم ۾ هڪ قديم ماڳ روم جي عظيم اڏاوتن مان هڪڙي عمارت ڪولو زيئم جي نالي سان موجود آهي، جيڪا راندين جي آکاڙي طور ڪم ايندي هئي. هن عمارت جي اڏاوت شهنشاهه ويسپاسيئن شروع ڪرائي هئي، اٽڪل اٺ سال پوءِ سندس پٽ شهنشاهه ٽائيٽس انهيءَ تعمير جي تڪميل ڪئي. هن عمارت ۾ قومي راندين جو لڳاتار هڪ سئو ڏينهن تائين هلندڙ جشن ملهايو ويندو هو. هتي ٿيندڙ سموريون رانديون ويڙهه تي مشتمل هيون، جن ۾ ماڻهن جي هڪٻئي سان جنگي جوڌن جي صورت ۾ هٿياربند ويڙهه، ماڻهن جي مختلف جانورن سان بچاءَ واري يا شڪار ڪرڻ واري ويڙهه ۽ مختلف جانورن جي باهمي ويڙهه هئي. هنن سمورين راندين ۾ وحشت ۽ دهشت وارو عنصر غالب هوندو هو، تنهن ڪري پنجين عيسوي صديءَ ۾ اهي رانديون غير قانوني ڄاڻائي بند ڪيون ويون. هن وقت هن عمارت جو اڳوڻو شان مان باقي ڪو نه رهيو آهي، فقط ڍانچو وڃي بچيو آهي، پر سندس اهميت اڃا تائين برقرار آهي، ڇو ته سموري دنيا ۾ راندين جا اسٽيڊيم هن طرز تي ٺهيل آهن.

اسان جي بس جي ڀرسان ڪو چرچ هو، جنهن جي ٻاهران وڏي تعداد ۾ سفيد رنگ جون ڊگهيون گاڏيون گلن سان سينگاريل بيٺيون هيون، جنهن مان گهوٽ ڪنواريون پيا لهن ۽ چڙهن، جن کي نهايت ئي سهڻا سفيد ڪپڙا پهريل آهن، جن جي منهن تي خوشيءَ جو اظهار آهي. اهڙي خوشيءَ جو اظهار انساني زندگي ۾ ماڻهو صرف هڪ دفعو ئي ڪندو آهي. اسان جي بس ۾ سياح پهچي چڪا جنهن کان پوءِ بس روم جي رستن تي هلي رهي هئي. مون روم سان گڏوگڏ سڄي اٽلي جي سڀني شهرن ۾ هيءَ ڳالهه چٽي طرح محسوس ڪئي ته هتي جا گهر ۽ فليٽ باقي يورپ کان مختلف ۽ پنهنجي ملڪ جي گهرن، فليٽن وانگر ٺهيل آهن. مثلن جيئن پاڻ وٽ گهر ٺهرائڻ وقت روشني ۽ هوا جو خيال رکندي ڪمرن جي اڳيان ورانڊو، بالڪونيون ٺهرائجن ٿيون ته جڳهه اهڙي ته هوادار هجي جو ٿڌي رهي ۽ گرم نه ٿئي، اٽليءَ ۾ به ماڻهن جي رهائش جا گهر ۽ فليٽ بلڪل اهڙي ئي ترتيب سان ٺهيل هئا. اسان اٽليءَ ۾ هڪ هفتو هئاسين، اسان لنڊن، بيلجيم، هالينڊ، جرمني، لگزمبرگ ۽ سوئيٽزرلينڊ مان ٿي اچي رهيا هئاسين تنهن ڪري اسان کي هت ڪافي گرمي محسوس ٿي رهي هئي. هت مقامي ماڻهن کي ڪپڙا به اهڙا پيل آهن، جهڙا ڪپڙا گرم ملڪن جا ماڻهو پائيندا آهن، ته جيئن گرمي گهٽ لڳي. شهر کان ٻاهر زرعي فارمن تي اهڙا بنگلا نظر آيا، جو ڄڻ سنڌ وانگيان ڪنهن زميندار جو زمين تي ٺهيل بنگلو هجي. مطلب ته سڄي دنيا جو ماڻهو پنهنجي لاءِ گهر پنهنجي ئي ماحول مطابق ٺهرائي ٿو ۽ هتي به هنن ائين ئي پنهنجي رهڻ لاءِ گهر ٺهرايا آهن، جيئن هتي جي موسم ۽ آبهوا آهي. اهو اثر انسان جي رهڻي سان گڏوگڏ ڪپڙي لٽي، کاڌي پيتي تي به ٿئي پوءِ اڳتي اهي اثر نيٺ ماڻهو جي مزاج ۾ به نظر اچن ٿا.

اسان جي بس جنهن هنڌ بيٺي ان ڀرسان رستي جي پرئين طرف روم شهر جو مرڪزي حصو واقع آهي. سلطنت جي زوال ۽ عيسائيت جي فروغ سبب شهر پڻ زوال جو شڪار ٿيو. پوءِ ڪيترن ئي حملا آورن شهر کي لٽي ڦري ان کي کنڊرن ۾ تبديل ڪري ڇڏيو. تاريخ جي وچئين ۽ روشن خيالي وارن دورن دوران شهر جي ٻين ڀاڱن ۾ نيون جايون جوڙڻ لاءِ گهربل شيون خاص طور تي پٿر هن علائقي جي ڦٽل عمارتن مان وڏي مقدار ۾ ڪڍي ڪم آندو ويو. انهن قديم آثارن کي بچائڻ لاءِ انهن جي ڇنڊ ڦوڪ پڻ کوٽائي وسيلي ئي ٿي، انهيءَ سلسلي ۾ کوٽائي جو ڪم اوڻويهين صديءَ جي شروعات کان شروع ٿيو، جيڪو مختلف صورتن ۽ مرحلن ۾ اڃا تائين هلندڙ آهي. ان کانپوءِ اسين شهر جي مرڪز جي ڏکڻ ۾ پيليٽين هل جيڪو سر ڪو ماسينو نالي هڪڙي عاليشان ۽ سرسبز ميدان ۾ وياسين. هيءُ ميدان قديم شهر جو گهوڙي گاڏين جي ڊوڙ واري مقابلي جو مکيه ميدان هوندو هو، هيءُ ميدان ايترو وڏو ۽ ڪشادو هوندو هو، جو اتي هڪ ئي وقت فقط گهوڙي گاڏين جي ڊوڙ وارو مقابلو ڪندڙ ماڻهن جو تعداد ٻن لکن کان وڌيڪ هوندو هو. جيڪڏهن هن ميدان جو اڌ حصو به اڃائين سلامت هجي ها ته ڪولوزيئم وانگر هن ميدان جو پڻ دنيا ۾ چرچو هجي ها. روم شهر جا هي قديم ماڳ مڪان ڏسندي ڏسندي اسان کي ڏهن ڪلاڪن کان به وڌيڪ ٽائيم ٿي ويو آهي، پر دل پئي چاهي ته اڃا گهڻو ڪجهه ڏسجي.

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

سياحن جي ميلي جو ڏيک ڏيندڙ هڪ شهر




سومر پهرين ڊسمبر 2008ع



روم شهر جا هي قديم ماڳ مڪان ڏسندي ڏسندي اسان کي ڏهن ڪلاڪن کان به وڌيڪ ٽائيم ٿي ويو، اسان صبح جو ناشتو ڪيو هو ۽ ٻنپهرن جو صرف برگر ۽ پيپسي ورتي هئي، ڪجهه بک محسوس ٿي رهي آهي، اسان جي بس جو رخ هاڻ اسان جي هوٽل ڏانهن آهي، سڀ سياح اڄ جي ٽوئر تي هڪٻئي سان ٽيڪا ٽپڻي ڪري رهيا آهن، اسان جي بس هوٽل پهچي چڪي آهي، اسان جي گائيڊر اسان کي ٻڌايو ته سڀاڻي ٺيڪ اٺين وڳين بس ۾ سوار ٿي ٻاهر هلبو. اسان ڪمري تي پهچي ڪجهه دير آرام ڪري شاور وٺي، چانهه پي ٻاهر وڃڻ لاءِ تيار ٿي هيٺ هوٽل رسيپشن تي چاٻي ڏئي ٻاهر گهمڻ لاءِ نڪري پياسين، اونهاري جي موسم ۾ روم ۾ ڏينهن رات تمام گهڻي رش هوندي آهي، ڄڻ ته سياحن جو ميلو لڳل هجي، مختلف ملڪن جا، مختلف زبانون ڳالهائيندڙ ماڻهو جن سان سڄو شهر ڀريو پيو آهي. شهر ۾ سياحن جي سهولت لاءِ ريل انڊر گرائونڊ، ميٽرو سروس، جيڪي رات جو ساڍين يارهين وڳين بند ٿيو وڃن ۽ ٽيڪسيون چوويهه ڪلاڪ پيون هلن، پر سڀني کان سٺي سستي ۽ تيز رفتار هتي جي شهر ۾ هلندڙ A.T.A.C بس سروس آهي، جيڪا سڄي شهر ۾ صبح جو پنجين وڳين تائين هلي ٿي. سڄي شهر ۾ مهانگيون هوٽلون سون جي تعداد ۾ آهن، پر ريلوي اسٽيشن جي ويجهڙائي ۾ توهان کي سستيون هوٽلون به جام ملنديون. روم شهر ۾ حڪومت طرفان به سياحن لاءِ هڪ تمام سستي اوسٽيلو ڊيل فورو اٽاليڪو (ostelo del foro italico)نالي هاسٽل ٺهرايل آهي، جنهن ۾ سدائين سياحن جي پيهه لڳي پئي آهي، پر جي ڪجهه ڏينهن اڳواٽ فون ڪري ڪمرو بڪ ڪرائجي ته ڪمرو مليو وڃي، ڪڏهن ڪڏهن ته اڳواٽ بڪنگ کانسواءِ به ڪمرو مليو وڃي، پر اهڙو آسرو نه رکڻ گهرجي، بهتر ٿيندو ته اڳواٽ بڪنگ ڪرائي ڇڏجي، اڄڪلهه ته يورپ آمريڪا ۾ هر ڪم انٽرنيٽ ذريعي ٿئي ٿو ۽ آن لائين ٽڪيٽ، روبرو ٽڪيٽ کان اڌ کان به سستي ملي، هڪ دفعو مون لنڊن برسنگهم جي هڪ طرفي ٽڪيٽ ٽيهن پائونڊن ۾ ورتي، وري اها ساڳوڻي ٽڪيٽ مون آن لائين بڪنگ ذريعي پندرهن پائونڊن ۾ خريد ڪئي. روم شهر ۾ YWCA نالي ٻي به هڪ بهترين هاسٽل آهي، جيڪا ريلوي اسٽيشن کان صرف ڏهن منٽن جي پنڌ تي آهي،پر اها صرف عورتن لاءِ مخصوص آهي، اتي مردن کي ڪمرو ڪو نه ڏيندا آهن، ڪو ٽوئرسٽ روم گهمڻ وڃي ته کيس ايئرپورٽ بس ٽرمينل يا ريلوي اسٽيشن تي حڪومت طرفان سياحن جي رهنمائي لاءِ آفيس مان انگريزيءَ ۾ ڪتابچو ۽ نقشو ضرور وٺڻ گهرجي، جنهن جي مدد سان توهان کي روم گهمڻ آسان ٿي پوندو، هنن آفيسن جي ٻاهران وڏن اکرن ۾ ٽوئرسٽ انفارميشن آفيس جا بورڊ لڳا پيا آهن، انهيءَ کانسواءِ هو توهان کي هوٽلن ۽ هاسٽلن ۾ بڪنگ به ڪرائي ڏيندا. روم شهر ۾ سرڪاري ٽوئرسٽ آفيسن کان سواءِ ڪيتري تعداد ۾ خانگي ادارا به آهن، جن ۾ نيشنل ٽوئرسٽ آرگنائيزيشن، جنهن جون آفيسون پڻ توهان کي مک مُک جڳهين تي ملنديون. اٽليءَ جي قومي ائيرلائين ۽ برٽش ايئر ويز جون آفيسون سوليٽي روڊ تي آهن، T.W.A ايئرسروس ۽ ٿامس ڪوڪ وارن جون آفيسون باريني روڊ تي آهن، روم شهر ۾ خاص ريسٽورنٽ بارون، ڊسڪوڪلب راڪ ۽ جاز هيٺيان آهن.

Live music, Rock, Jazz and latin.

Alpheus ڪمرشل رستي تي ڊسڪو ناچ گهر

Big Mamas ٽرانسٽيوئير علائقي ۾ جاز

Café Latino مونٽي ٽيسٽاسيو رستي تي گڏيل ڪلب

Circolo Degli Artisti ڪيمر مورا رستي تي بار، ڊسڪو لِو ميوزڪ

Fonclia ڪريسينزيورستي تي جاز لو ميوزڪ

Palladium پياز اجي رومانو سينيما ۾ لوِ ميوزڪ ۽ ناچ

St: Louis ڪارڊيلو رستي تي لوجاز ڪاڪٽيل بار

Yes! Brazil classical music, opera and fileer سينفر سيڪو رستي تي لاطيني لوِ ميوزڪ بار

Accademia di santa cecilia گريسي رستي تي

Teatro dells opera فائير نيز رستي تي

Pasquiro ٽرانسٽيوئير علائقي ۾ انگريزي فلمون ڏيکاريندڙ سينيما

Nuovo sacher غير رومي فلمون ڏيکاريندڙ سينيما

Alcazar ڪارڊينل رستي تي فلمون ڏيکاريندڙ سينيما

اسان پنڌ ئي پنڌ اڳتي وڃي رهيا آهيون، منا ٻڌايو ته سسٽين چيپل ۾ مائيڪل اينجيلو جو پورهيو ڏسيو ماڻهو دنگ رهجيو وڃن، ماڻهوءَ کي هي جهان ئي وسريو وڃي ڄڻ ته انسان خوابن جي ڪنهن دنيا ۾ فرشتن ۽ روحن سان گڏ گهمي ڦري رهيو آهي، ڇا ته محنت ٿيل آهي، يقين ئي نٿو اچي، ڪيترو نه وقت لڳو هوندو، هنن خوبصورت تصويرن کي ٺاهڻ ۾ ۽ انهن ۾ رنگ ڀرڻ ۾. چون ٿا ته مائيڪل اينجيلو هي ڪم چئن سالن ۾ پورو ڪيو هو. جيڪو ڏهه هزار فوٽن جي ايراضي تي مشتمل آهي، هي ڪم روم جي حاڪم جوليس پي جي حڪم تي مائيڪل اينجيلو ڪيو، پر خوش نصيب هو، جو اڄ انهيءَ پورهئي ڪري سڄي دنيا کيس ياد ٿي ڪري. پر اسان وٽ تاج محل، اجنتا الورا، کجرائو جو پورهيو هن ڪم کان هزارين دفعا ڏکيو آهي، پر جن هٿن سان هي عظيم شاهڪار ٺهي راس ٿيا، تن جي ڪا به خبر ڪانهي، مائيڪل اينجيلو وانگر، يورپ جا ٻيا مشهور فنڪار پڪا سو، رافيل، ليونارڊو ڊائي ونچي اڄ يورپ سان گڏ سڄي دنيا ۾ مشهوري ماڻي رهيا آهن ۽ سڄي دنيا کين عزت جي نگاهن سان ياد ٿي ڪري، پر اسان جا هي تخليقڪار جن هيڏا وڏا جبل ڏاري هي پورهيو ڪري دنيا کي حيرت ۾ وجهي ڇڏيو آهي، تن جي ڪا به خبر ڪانهي. ڪافي وقت ٿي چڪو آهي، صبح جو سوير اٿڻو آهي،سو هڪ هندستاني هوٽل جهانگير تي ماني کاڌي سين، سڄي دنيا ۾ هندستاني هوٽلون جام آهن، جن تي توهان کي هر قسم جو پنهنجي ملڪ جهڙو کاڌو ملي پر کاڌي ۾ جيڪو سواد انهن انڊين ريسٽورنٽ جو لنڊن ۽ ٽوڪيو جي هوٽلن ۾ آهي، اهڙو ٻي سڄي دنيا جي هوٽلن ۾ ڪونهي، پر لنڊن ۽ ٽوڪيو جي انهن انڊين ريسٽورنٽس جو بل تمام ڳرو ٿئي. انهيءَ ۾ وري ٽوڪيو جي هوٽلن جو بل لنڊن جي ڀيٽ ۾ تمام ڳرو آهي، جيڪو ماڻهو روز روز نٿو برداشت ڪري سگهي، سو به هڪ ٽوئرسٽ، جيڪو ملڪ کان ٻاهر ٽڪي ٽڪي جو حساب رکي.

هونئن به ٽوڪيو سڄي دنيا ۾ مهانگي ۾ مهانگو شهر آهي، پر جي جاپان جو مقامي کاڌو ننڍين هوٽلن ۾ کائجي ته تمام سستو ٿو پوي، اهو کاڌو توهان کي ٽوڪيو شهر ۾ لڳل مشين ۾ پيڪ ٿيل ملندو، رڳو سڪو وجهي بٽڻ دٻائڻ جي دير آهي، ته اهو پيڪ ٿيل کاڌو گرما گرم اچي توهان جي اڳيان نڪرندو، جنهن ۾ چانور، مڇي ۽ کٽو مصالحو هوندو آهي، کائڻ ۾ به ڏاڍو لذيذ هوندو آهي، اهڙي طرح سان جاپان جون هوٽلون به تمام مهانگيون آهن، پر جاپان جون روايتي هاسٽل نما هوٽلون جن جي ڪمرن ۾ پلنگن جي جڳهه تي انهن جا مقامي مئٽرس هيٺ پٽ تي وڇايل ۽ ڪمري ۾ اندر پير اگهاڙا ڪري وڃبو آهي. اهي به ٽوڪيو شهر ۾ تمام وڏي تعداد ۾ آهن، انهن بابت معلومات توهان کي ايئر پورٽ ۽ ريلوي اسٽيشن تي ملندي، انهن انڊين ريسٽورنٽ تي توهان کي ڏهي، لسي، پاپڙ، آچار، دال پوري، ڪباب، تڪا، بوٽي، ڊوسا، چاٽ مصالحا ۽ هر قسم جا ٻوڙ، سبزيون ۽ مٺا ملندا. پر انهن هوٽلن ۾ سوپ ڪو نه ملي، اهڙي انڊين هوٽل ڪراچي ڪلفٽن تي به ”ڪلپنا“ نالي سان کلي پر نه هلي ۽ بند ٿي وئي، هاڻ شام جي وقت ڪلفٽن تي هڪ بهاري گاڏو هڻندو آهي، جنهن تي ڊوسايا هڪ ٻه قسم جا اتر هندستان جا کاڌا ملندا آهن، پر جي کيس آرڊر ڏبو ته هر کاڌو ٺاهي ڏيندو آهي. کاڌا جيڪو بابا سائين پاڻ پنهنجي کائڻ لاءِ يا ڪڏهن ڪڏهن سندس ڪنهن خاص دوستن لاءِ ٺهرائيندو هو، انهيءَ جهڙا لذيذ ۽ عمده کاڌا مون پنهنجي زندگيءَ ۾ اڃا تائين ڪو نه کاڌا آهن.خاص ڪري واريءَ ۾ پڪل پلا جيڪي ناکو علي محمد ۽ ناکو جمعون تيار ڪندا هئا، باقي تندوري، چڪن، سجي ۽ برياني جيڪي پڻ نفيس ڪپڙن ۾ ويڙهي پوءِ ٽانڊن تي تيار ٿيندا هئا ۽ ماکڻي دال گهر ۾ تيار ٿيندي هئي، انهيءَ ماکڻي دال جو هڪ بهترين لطيفو توهان کي ٿو ٻڌايان، بابا سائين مرحوم جي وفات تي مير علي احمد ٽالپور اسان وٽ بابا سائين جي عذر خواهي لاءِ ڳوٺ پئي آيو، پاڻ تنهن وقت پاڪستان جو وفاقي وزير دفاع هو. سو وڏي اهتمام سان آيو ۽ ٻنپهرن جي ماني به اسان وٽ کاڌائين، ماني کانپوءِ جڏهن سوئيٽ ڊش آيو ته پاڻ کلي چيائين ته پوءِ اها سوئيٽ ڊش مون کاڌي، سو ڇا هو، اسان پڇيو ته توهان ڪهڙي ڊش کاڌي پاڻ انهيءَ ماکڻي دال ڏانهن اشارو ڪري ٻڌائين ته مون هن پيالي مان اها ڊش کنئي، مون کيس ٻڌايو ته سائين اها ته دال آهي، جيڪا اسان جي گهر ۾ تيار ٿي آهي. کلي چيائين سرڪار ڏاڍي ٿي.

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

مجسمن جي شهر ۾




سومر 15 ڊسمبر 2008ع



يورپ جي هوٽلن ۾ جت سيلف سروس سان کاڌو ملي، اتي هر قسم جا جوس ته رکيل هوندا آهن، پر پاڻي جو نالو به ڪو نه هوندو آهي، پاڻ ماني کائي يا اڳ ۾ جيسين پاڻي نه پيئون تيسين ڄڻ ته ماني ڪو نه کاڌيسين، پاڻي آرڊر تي ڏين، پر انهيءَ لاءِ اضافي پيسا وٺن، اسان دستور مطابق ناشتو ڪري ٻاهر نڪتاسين ته اسان جي بس اسٽارٽ بيٺي هئي، ڪجهه سياح بس ۾، ڪجهه بس کان هيٺ بيٺل هئا، جيستائين سڀ سياح گڏ ٿين تيستائين اسان به ڀت سان گڏ پيل بئنچ تي ويهي رهياسين، جت اهڙين ٻين پيل بئنچن تي وڏي تعداد ۾ سياح هڪٻئي سان گپ شپ ڪري رهيا هئا، جيسين بسون هلن، تيسين هوٽل کان ٻاهر سياحن جي اچ وڃ جي ڪري رونق لڳي پئي هوندي آهي، ڪي سياح جيڪي ڪجهه ڏينهن هت رهندا سي سواءِ سامان جي ۽ جيڪي پنهنجو ٽوئر پورو ڪري اڳتي پنهنجي ٻي منزل لاءِ اڄ ويندا تن جي هٿن ۾ بريف ڪيس ننڍو ٿيلهو ، پاڪيٽ، گل دستو يا ڪو ٻيو تحفو يا سامان ضرور هوندو، پر جي هٿ ۾ لفافو، ڪارڊ، پارسل، ڪئميرا يا مووي ڪئميرا ته معنيٰ اڃا ٻه ٽي ڏينهن سندن منزل هت آهي، مطلب ته ڏاڪڻين تان تڪڙو چڙهندي لهندي هڪٻئي کان موڪلائيندي Kiss ڪندي، هيلو هيلو ڪندي، کلندي ڪڏندي انهن کي ڏسندي ڄڻ ته مزو پيو اچي، انهيءَ ٽوئر ۾ ڪي اڪيلا ته ڪي وري Couple يعني زال مڙس تازي شادي ٿي هوندي ۽ نڪري پيا هوندا، هني مون ملهائڻ، ته ڪي وري وڏي فئملي سان جنهن ۾ عمر رسيده ماءُ پيءُ سان جوان اولاد به گڏ، مطلب ته اهڙن ٽوئرن ۾ توهان کي هر قسم جو ماحول ملندو.

آهستي آهستي سڀ مسافر بس ڀيڙا ٿيا ته بس سرڪڻ لڳي. اسان جي گائيڊ ٿوڊ ٻڌايو ته اڄ توهان کي اڌ ڏينهن گهمائبو، باقي وقت توهان پنهنجي ليکي گهمو ڦرو ۽ دوستن لاءِ خوب تحفا خريد ڪريو، ڇو ته سڀاڻي پاڻ روم مان سوير نڪري هلنداسين ۽ توهان هتان ڪا به شيءِ انهيءَ وقت خريد ڪري نه سگهندا، سو بهتر ٿيندو ته اسان جي گهمائڻ کانپوءِ توهان به پنهنجي ليکي شهر کي ڏسو، وائسو، روم جي نائيٽ لائيف يا پئرس ۽ لنڊن جي نائيٽ لائيف کان ڪنهن به حالت ۾ گهٽ نه آهي، روم جو جهڙو ماضي شاندار هو، اهڙو ئي حال امير ۽ شاندار آهيس، پاڻ سنڌين وانگر حال هيڻو ڪونيهين.

اسان جي بس روم شهر ۾ تيز تيز ڊوڙندي پنهنجي منزل ڏانهن وڃي رهي هئي، صبح جو رش گهٽ هئڻ سبب ماڻهو جو ڌيان گهڻو ڪري ٻين شين ڏانهن گهڻو ويندو آهي، جنهن ۾ شهر جا پارڪ، ماڻهن لاءِ ٺاهيل ويٽنگ شيڊ، شهر جي گهرن جي بناوت ۽ انهن جا رنگ، ڪارون، موٽر سائيڪل، جنهن جا قسم، ماڻهن کي پهريل ڊريسون، ماڻهن جي هلڻ جو انداز، اٽليءَ جا ماڻهو ٻين يورپين جي مقابلي ۾ ڪجهه گهٽ تيز هلن، بدن ۾ ڀريل ۽ مرد وڏي تعداد ۾ مڇون رکن، سي پاڻ وانگر ڪاريون نه پر ڀوريون. يورپ ۾ تيز تيز ماڻهو انگلينڊ جا هلن، سو صبح سان اسان به هر هڪ شيءِ کي اک مان ڪڍندا اڳتي وڌندا رهياسين، صبح سوير هئڻ ڪري ٿوري ٿڌ محسوس ٿي رهي آهي، پر سيءَ ڏياريندڙ نه پر وڻندڙ ٿڌي هوا، جنهن سان اسان کي هڪ قسم جي راحت پئي اچي. نه ته هونئن ٻنپهرن جو ڪجهه ڪجهه گرمي به محسوس ٿيندي هئي، اسان جي بس جنهن علائقي ۾ اچي بيٺي انهيءَ علائقي کي وينيز يا چونPiazza Venezia . نالي شهر جي مرڪز ۾ عاليشان عمارت به هت آهي، جتان ئي سير جي شروعات ڪجي، پلازو ڊي وينيزيا ۽ امينيوئل مونيومينٽ واريون عمارتون هن جي ويجهڙائي ۾ واقع آهن، وٽوريو امينيوئل يادگار اوڻيهين صدي جي اختتام تي ملڪي اتحاد جي يادگار طور تعمير ڪيو ويو هو. هن يادگار جي پٺين طرف Capitoline Hill)نالي علائقي ۾ ڪنئين عاليشان عمارتون ڏسڻ وٽان آهن، جن کي پيازا ڊيل ڪيمپيڊوگليو نالي سان سڏيندا آهن، انهن عمارتن جي ڊزائين مشهور مصور مائيڪل اينجيلو سن 1550ع ۾ پوپ پال ٽئين واسطي تيار ڪئي وئي هئي. هنن عمارتن جا ٻه بلاڪ آهن، جن مان هڪڙي بلاڪ ۾ قديم آرٽ جو زبردست عجائب گهر قائم آهي، جنهن جو نالو ڪيپيٽولين ميوزيم آهي، کاٻي پاسي واري بلاڪ ۾ پڻ هڪ ٻيو ميوزيم قائم ڪيو ويو آهي. جنهن ۾ اٽڪل اڌ ڊزن کن ڪمرا ٿيندا، انهن ۾ رومي ۽ يوناني طرز سنگتراشي موجب گهڙيل مجسما رکيل آهن.

ڊائنگ گائول، نالي مشهور مجسمو به هت رکيل آهي، اهو حقيقت ۾ اصل يوناني مجسمي جو رومي سنگتراشن طرفان نقل ٺهيل آهي، Eros and Psyche يعني محبت جو ديوتا ۽ سندس محبوبا جا اصلي مجسما پڻ هتي رکيل آهن، تنهن کانسواءِ جڳ مشهور سنگتراش پريڪسيٽيلس جو گهڙيل Satyr Resting يعني جهنگل جو ديوتا نالي مجسمو پڻ هتي رکيل آهي. انهيءَ کانسواءِ ساڳئي ديوتا جو هڪڙو ٻيو مجسمو پڻ آهي، تنهن جو نالو Laughing Satyr آهي، اهو ڳاڙهي سنگ مرمر جو ٺهيل آهي، اهو اصل يوناني مجسمي جو رومي نقل آهي، هتان کانپوءِ اسان کي رپيٽا رستي جي پرئين دنگ وٽ پيازا ڊيل پوپولو نالي هڪڙي زبردست گيٽ ڏانهن وٺيو وڃن، جتان شهر ۾داخل ٿي سگهجي ٿو، هتان ئي رستي جي ٻنهي پاسن تي ٺهيل جايون گهڻو ڪري هڪجهڙيون ڏسڻ ۾ اچن ٿيون، جن جو نظارو عجيب خوبصورتي پيدا ڪري ٿو، هتي سينٽ ماريا وارو چرچ ڏسڻ وٽان آهي، جنهن ۾ روشن خياليءَ واري دور ۾ بهترين فني شاهڪار موجود آهن، چرچ جي ڏاکڻيءَ ڀاڱي ۾ مشهور مصور Pinturiechio جون ٺاهيل فريسڪو پلستر تي تصويرون ۽ اينڊريا سينسووينو Andrea Sansovino جا ٺهيل ٻه نهايت عمدا مقبرا موجود آهن.

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

روم شهر جو اوج ۽ زوال!




اڱارو 23 ڊسمبر 2008ع



اسان هت فاسٽ فوڊ هوٽل تان ڪجهه کاڌي پيتي جو سامان ورتو، جيڪو اسان گهمندي ڦرندي کاڌو. اوهان کي ٻڌائيندو هلجي ته فاسٽ فوڊ اسٽائيل جي کاڌن جي شروعات پهرئين جوارين ڪئي. جوئاري جيڪي سڄو ڏينهن جوا ڪن تن لاءِ ماني کائڻ ڪري سندن وقت خراب ٿي ٿيو. تن پهرئين پهرئين ٻن ڊبل روٽين وچ ۾ ڪا شيءِ وجهي کائڻ جي شروعات ڪئي ۽ اهو کاڌو جواري ماڻهو راند هلندي به کائي ٿي سگهيا. انهيءَ جو نالو ”سئنڊ وچ“ رکيائون ۽ پوءِ آهستي آهستي اهڙن کاڌن جا ڪئين قسم تيار ٿي ويا ۽ نيٺ اهي عام مارڪيٽ ۾ به پهچي ويا. پيزا ٺهڻ جي شروعات پهرئين آمريڪا مان ٿي، جتي جڏهن اٽلي جا ماڻهو پهتا ته سخت ڏڪار ۽ بک جوشڪار ٿي ويا، پوءِ انهن لاءِ اڌ نان تي چٽڻي هڻي اها ڊش تيار ڪئي وئي، جيڪا اڄ سڄي دنيا ۾ شوق سان وڏي تعداد ۾ پسند ڪئي وڃي ٿي.

روم شهر جتي سڄي دنيا تي حڪومت ڪئي اُتي هن شهر باهين، بيمارين ۽ ڦرلٽ سبب ڏاڍا ظلم ۽ سور پڻ سٺا آهن، جن جي احوالن سان تاريخ ڀري پئي آهي. روم جي آدمشماري ڪڏهن ته ڏهن لکن کان وڌيڪ هوندي هئي، ڪڏهن وري هي شهر صفا خالي ٿي ويندو هو، جنهن جو تفصيلي ذڪر ڪجهه هن ريت آهي.

ٻي صديءَ جي پڇاڙي ۾ روم شهر جي آدمشماري گهٽجڻ لڳي، جيڪا ٻي صدي عيسوي جي شروعات ۾ ڏهه لک هئي. Marcis Aurelius جي ايامڪاريءَ ۾، پليگ نالي مهلڪ مرض واري نهايت خطرناڪ وبا ڦهلجڻ سبب، شهر ۾ روزانو ٻه هزار کن ماڻهو مرندا هئا. ٽئين صدي دوران معاشي ۽ سياسي تباهه ڪارين به گهٽ نقصان ڪو نه ڪيو، سن 270ع ڌاري شهر جي ڪوٽ جي تعمير، شهر لاءِ خطري جو نشان ٿي پئي. سن 284 کان 305ع تائين حڪمراني ڪندڙ بادشاهه ڊايو ڪليٽيئن Diocletion شاهي حڪومتي نظام ۾ ڪجهه سڌارا آندا ۽ قدري خوشحاليءَ ڏانهن مائل رهيو. هن پنهنجي يادگار طور سهڻا حمام تعمير ڪرايا هئا، تنهن کانپوءِ روم سلطنت جي گاديءَ جو هنڌ نه رهيو، Constantinople شهر جي تعمير سان روم جي سياسي عظمت باقي نه رهي، ملڪ جي گادي هن نئين شهر ڏانهن منتقل ٿي ۽ اهڙي ريت روم جي سياسي عظمت ختم ٿي وئي. جڏهن اولهه وارن گوٿڪ قبيلن جي فوج الارڪ سالار جي اڳواڻي ۾ سن 408ع ۾ شهر تي حملي ڪرڻ جي ڌمڪي ڏني ته، شهر جي چڱي مڙس ۽ سندن پئنچائت دشمن جي حملي کي ٽارڻ لاءِ مذهبي قرباني ڏيڻ جو فيصلو ڪيو، جنهن کي وقت جي پوپ پڻ جائز قرار ڏنو، پر انهيءَ کي راز ۾ رکيو، نيٺ سن 410ع ۾ الارڪ شهر تي اچي قبضو ڪيو ۽ فوج کي ڦرڻ ۽ لٽڻ جو حڪم ڏنو، فوج کي ٽن ڏينهن تائين ڦرلٽ ڪرڻ جي اجازت ڏني، جنهن تمام گهڻو مال غنيمت هٿ ڪيو، انهيءَ ڦرلٽ سبب ڪافي ماڻهو شهر خالي ڪري ويا، جيتري قدر رومي قديم يادگار جو تعلق هو ته، انهن کي نسبتن نقصان گهٽ رسيو، رڳو کين ٻاهران جزوي طور نقصان پهتو. شاهي اقتدار جو زوال ۽ پوپ جي اقتدار تي گرفت جسٽينيئن (Justinian) بادشاهه کانپوءِ وڌيڪ مضبوط ٿي وئي، انهيءَ کانپوءِ روم شهر ٽي ڀيرا محاصرن جو شڪار رهيو. جنهن دوران شهر ۾ پاڻي پهچائڻ وارا واهه به بند ڪيا ويا ۽ هڪ اهو وقت به آيو، جڏهن ماڻهو مجبور ٿي پورو شهر خالي ڪري ويا.

ڇهين صدي جي آخر ۾، شهر جي آبادي پنجاهه هزارن کان ڪجهه گهٽ هئي، انهيءَ وقت شهر تي سياسي توڙي انتظامي طور پوپ جو مڪمل قبضو هو، پوپ گريگري اول عاليشان شهري انتظام رکڻ جي ڪوشش ڪئي، جنهن جي نتيجي طور، سندن جاءِ نشين ٻن صدين تائين پنهنجو اقتداري ڪردار برقرار رکيو. اٺين صديءَ جي وچ ڌاري بازنطيني حڪمرانن، روم کي فوجي مدد بند ڪئي ته پاپائي مرڪز فرينچن جي حمايت شروع ڪئي. پيپن (Pepin) جنهن پوپ سان گڏ فرينچن جي بادشاهه هئڻ جو اعلان ڪيو ۽ سندس پٽ جي ڪارروائين پاپائي اقتدار جا نظرياتي بنياد فراهم ڪيا. اٺين صدي جي آخر ۽ نائين صديءَ جي اوائل واري عرصي دوران روم ۾ ڪئين زبردست چرچ اڏبا رهيا. پوپن ۽ اميرن جي وچ ۾ ڪشمڪش اٽليءَ ۾ ڪيرولنجيئن اقتدار جي زوال جي نتيجي طور چالو ٿي، سن 846ع ۾ مسلمانن طرفان سينٽ پيٽر وارو چرچ ڀڃڻ کانپوءِ پوپ ليو 4 ويٽيڪن شهر واري ايراضيءَ کي ڪوٽ ڏياريو. تنهن کانپوءِ انهيءَ کي ليونائين سٽي، يعني ليو وارو شهر سڏڻ لڳا. تيرهين صديءَ جي پوئين اڌ دوران روم ۾ فقط چند پوپ رهڻ جي قابل رهيا. سن 1280ع کان 1290ع واري ڏهاڪي دوران پوپ بونيفس VIII Boniface اٺين جي چرچ تي ڪولونا اورسني ۽ اينيبالڊي گهراڻن ۾ اقتدار جي لڳل جنگ روم کي تباهه ڪري ڇڏيو. جنهن ڪري پوپ خلاف نفرت ڦهلجي وئي. نتيجي طور سن 1309ع ۾ پوپ ڪليمينٽ پنجين پنهنجي رهائش روم مان وڃي فرانس جي شهر اَوِگنن (Avignon) ۾ اختيار ڪئي ۽ روم کي فرقيوار جهڳڙن ۽ معاشي بدحالي جي ورچاڙهي ڇڏيو.

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

عظيم ڏاهن جو شهر




سومر 29 ڊسمبر 2008ع



اڄ اسان کي روم پرايو نه پر پنهنجو محسوس ٿي رهيو هو، جنهن کي اسان گهڻو ڪجهه گهميو. مطلب ته بس ۾ ويندي ڪافي جڳهيون ڏٺل لڳي رهيون آهن. واقعي روم جهڙو ٻڌو سون، تهڙو ئي ڏٺو سون. دنيا جي سمورن تاريخي شهرن ۾ روم جي اهميت ۽ افاديت سڀني شهرن کان وڌيڪ آهي. پوري دنيا جي شهرن جي ڀيٽ ۾ روم شهر ۾ تاريخي، مذهبي توڙي تهذيب جي لحاظ کان تمام گهڻيون جڳهيون قديم مذهبي ماڳ، هتي اڍائي هزار سالن کان به وڌيڪ پراڻا يادگار ۽ نوادرات مختلف عجائب گهرن ۾ نمائش لاءِ رکيل آهن. روم جو شهر ڪنهن وقت ۾ دنيا تي پکڙيل عظيم رومي سلطنت جي گادي وارو شهر هو. انهي نرالي خصوصيت واري جهلڪ شهر ۾ اج به نمايان آهي. هي شهر اٽلي جي مثالي راڄڌاني ۽ اتر ڏکڻ وارن جاگرافيائي ڀاڱن جي وچ تي موجود آهي.

مون جهڙي تاريخ جي شاگرد لاءِ، شهر جي تاريخي حيثيت وڏي آهي. ڇو ته مختلف تاريخي دورن جا يادگار سڄي شهر ۾ پکڙيل نظر اچن ٿا. مثال طور ڪولوزيئم، ربلي فورم ۽ پيليٽائين هل قديم تاريخي اهڃاڻ آهن. ته ٻئي طرف آڳاٽي مسيح دور جا پڻ ڪيترائي يادگار قديم باسيليڪا يعني مسيح عبادتگاهن جي صورت ۾ موجود آهن. انهي سان گڏ بروڪ طرز تعمير جا به ڪيترائي چرچ ۽ ڦوهارا اڏيل آهن. جيڪي گهڻو ڪري شهر جي مرڪزي علائقي ۾ موجود آهن. انهن مان اڪثر چرچ برنني وقت جي ماهر تعميرات جي ڪاوش جو نتيجو آهن. مٿي بيان ڪيل سمورا يادگار شهر جي سمورن يادگارن جو هڪڙو قليل حصو آهن. ڇو ته انهن کانسواءِ ٻيون به ڪيتريون ئي عمارتون، چرچ، ڦوهارا ۽ شاهي پلازه پڻ تعمير ٿيندا رهيا آهن. انهن جو تعداد تمام گهڻو آهي. اهي سموريون عمارتون هڪٻئي کان چند قدمن تي موجود آهن. اسان جي بس جنهن علائقي مان وڃي رهي آهي اهو علائقو شهر جو مرڪز ڀاڱو، سينٽر واسوريڪو سڏجي ٿو. جيڪو شڪل ۾ ٽڪندي جهڙو آهي. اوائلي رومي دور حڪومت ۾ اهو علائقو شهر کان ٻاهر هڪڙو هيٺاهون پٽ هو. جتي لشڪر جي ڪيمپ لڳل هوندي هئي ۽ راندين جي ميدان طور ڪم ايندو هو. هتي هڪ مندر به هوندو هو، پوءِ هي علائقو روشن خيالي واري دور ۾ شهر جي دل سڏجڻ لڳو. هن وقت به هي علائقو شهر جو اهو ڀاڱو آهي، جتي ڏينهن توڙي رات تمام گهڻي چهل پهل آهي. هن سموري علائقي ۾ گهٽيون سوڙهيون آهن. جيڪي گهڻي تعداد ۾ آهن. هي ٽوئرسٽن جون بسون اهڙيون سهڻيون مضبوط ۽ ماڊرن نموني سان ٺاهين جو ننڍا وڏا گهٽ گهيڙ ڪراس ڪندي هنن کي ذري برابر به تڪليف نه ٿئي، اسان هي قديم ۽ جديد جو سنگم، روم شهر ڇڏي هاڻ اٽليءَ جي موٽر وي تي وڃي رهيا آهيون. بس ۾ دستور مطابق ڪي سياح ڪچهري ۾ ته ڪي ميوزڪ ٻڌڻ ۾ ته ڪي فوٽن ڪڍڻ ۾ ته ڪجهه وري اسان وانگر بس ۾ هلندي هلندي نوٽس وٺندي اخبار يا رسالو پڙهندي وڃي پنهنجي منزل تي پهچن. ساوڪ سان ٽمٽار پهاڙ گلن سان ڀريل شاهراهون، سهڻن ٽاورن سان سينگاريل چوڪ، سرسبز کيت کلياڻ، ائين اسان جي بس ڊوڙندي ڊوڙندي اچي دنيا جي عظيم ڏاهن جي شهر فلورينس پهتي. ڏاهن جي پيدائشي شهر هئڻ ڪري اٽلي جا ماڻهو هن شهر جو وڏو احترام ڪن ٿا. انهيءَ احترام جي ڪري شهر جي اندر تمام وڏي حصي ۾ ڪنهن به قسم جي ٽريفڪ نه هلي، پر سياح، سيلاني ۽ شهر واسي پنڌ ئي پنڌ هي شهر گهمن ڦرن. توهانکي انهن هنڌن تي ڪا به سواري ڪا نه ملندي. اها آهي اٽلي وارن کي هن شهر لاءِ محبت ۽ مڃتا جو اهڃاڻ، هي ڏاها ڪير آهن جنهن ڪري سڄي دنيا ۾ واحد هن شهر کي ايڏي عزت ملي آهي. جت اهڙا عظيم انسان فلورنس شهر ۾ پيدا ٿيا، اُت ميڪاولي جهڙا شخص به هن ڌرتي تي ئي پيدا ٿيا. ميڪاولي، جنهن پرنس ڪتاب لکيو. جنهن جو چوڻ آهي ته ماڻهو صرف ٻن ڳالهين ذريعي ڪنٽرول ٿيندا، هڪ پيسو، ٻيو موچڙو پر پيسو نيٺ ختم ٿي ويندو، تنهن ڪري رڳو طاقت ۽ ڏنڊي کان ڪم وٽو، اسان جي گائيڊ اسان کي ٻڌايو ته پاڻ پيرين پنڌ هت ڪئين ڪلاڪ گهمنداسين، تنهن کانپوءِ پاڻ اڄ جي پنهنجي رهائش جي هوٽل تي هلنداسين.

فلورنس شهر جيڪو ڪنهن وقت آزاد شهري رياست هو ته ڪڏهن تسڪيني نالي رياست جو ۽ ڪڏهن وري اٽلي ملڪ جي گادي وارو هنڌ ٿي رهيو، اهو اٽلي واري اپٻيٽ جي تقريباً مرڪز ۾ روم شهر جي اتر اولهه طرف اٽڪل 145 ميلن جي پنڌ تي واقع آهي. اٽلي ٻولي ۾ هن شهر کي فائرنيز ۽ لاطيني ٻولي ۾ فلورينٽيا سڏيندا آهن. شهر جي چوڌاري موجود ٽسڪن ٽڪرين جي دامن ۾ ڪيئن فارم، انگورن ۽ ٻين ميون جا باغ باغيچا پوکيل آهن. شهر ۾ قديم گهرو سينگار جو سامان ۽ ڪئين قسمن جا پردا وغيره ڪاريگري جو اهڃاڻ آهن.

آرنو ندي تي موجود ٽن لانگهن يا پتڻن تي تسلط حاصل ڪرڻ لاءِ هي شهر اڏيو ويو. مگنون ۽ آفريڪو نالن وارا ٻه ننڍڙا واهڙ، هن هنڌ واري ندي آرنو ۾ اچي ملن ٿا. انهن مان آفريڪو واهڙ عام طور تي ماٽيڻي وهڪري وارو آهي. پر ڪڏهن ڪڏهن ان ۾ خطرناڪ ٻوڏ ايندي آهي، جنهن جو مثال سن 1966ع واري ٻوڏ آهي، جنهن شهر کي گهڻو نقصان رسايو. فلورنس شهر جي موجودا عظمت سندس ماضي ۾ مضمر آهي. شهر جون عمارتون فن تعمير جو سهڻو نمونو آهن ته انهن جي آرائش ۽ سينگار ۾ به فنڪارن پنهنجي فني عظمت جي مهر هڻي ڇڏي آهي. شهر جي عظيم دماغن کي خود باصلاحيت ماڻهن جي سرپرستي حاصل رهي. انهن پنهنجي علم ۽ عقل سان شهر اڏيو. هنن ماڻهن جي خواهشن ۾ مذهبي لاڙو به هو ته وري فنون ۽ ٻين علوم ۾ پڻ دلچسپي هئي. تنهن سان گڏوگڏ دولت توڙي طاقت سان پڻ لڳاءُ هو. فلورنس شهر اصل ۾ رومي لشڪر جي رهائش لاءِ ڪالوني جي صورت ۾ اٽڪل پهرين صدي ق م ڌاري ٽڪري تي اڏيل شهر فيسيولاءِ جي دامن ۾ چورس ۾ جهان پناه جي صورت ۾ اڏيو ويو. جنهن کي فلورينٽيا چوڻ لڳا. شهر جون گهٽيون چورس بلاڪن جي وچ ۾ ٺهيل هيون، جن جي ملڻ واري هنڌ چوڪ ٺهيل هئا. شهر جي وچ ۾ هڪ فورم ۽ هڪ مندر اڏيل هو. ٽئين صدي عيسوي ۾ فلورنس شهر رومي سلطنت جي هڪڙي صوبائي راڄڌاني هو ته اٽلي واري سموري اپٻيٽ جي رياستن ۽ شهرن جو مکيه گذر گاهه يا لنگهه پڻ هو ته ان سان گڏ فلورنس مستحڪم تجارتي مرڪز به هو. گوٿن، باضطينين ۽ لومبارڊن جي بيٽڪي عرصي دوران ديولن ۽ گرجائن قديم ثقافتي عناصر کي سنڀاليو هو. پر ڪيرولنجئين حڪومت کان وٺي، يعني اٺين عيسوي صديءَ جي پڇاڙي کان وٺي شهر سڌرڻ لڳو. جنهن ۾ تعمير نو شروع ٿي. يارهين صديءَ جي آخر ۾ شهر تي ٽسڪيني وارن جرمن اميرن جي حڪومت ۽ مهاپادرين جي رسوخ وڌڻ سان شهر کي مقدس رومي سلطنت کان وڌيڪ خود مختياري حاصل ٿي. انهيءَ دور ۾ رومي عمارت سازيءَ ۾ فلورنس فن تعمير جو اثر نمايان ٿيڻ لڳو. سن 1197ع ۾ ٽسڪين ليگ فلورنس واري ڪُميون جي قوت کي وڌيڪ مستحڪم ڪيو جيڪا قوت فلورنس شهر جي ڪميون کي جاگيردارن جي خرچ سان حاصل ٿيل هئي. تڏهن شهر کي نئين ڪوٽ سان معروضي طور وڌيڪ مضبوط ڪيو ويو.

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

جاڙي به جڳ سان!




چنچر 28 نومبر 2009ع



فرانس جو گاديءَ جو شهر ۽ دنيا جي فيشن جي گادي ڪوٺجي ٿو. آمريڪا هيڏي ترقي ڪئي آهي، پر سونهن سوڀيا، فيشن، نفاست ۽ نزاڪت ۾ اڄ به فرينچ قوم کان پٺتي آهي. چون ٿا ته جڏهن هٽلر پئرس فتح ڪرڻ لاءِ ان مٿان بمباري ڪئي، تڏهن پئرس وارن کيس چيو ته، توهان ڇو ٿا پئرس تي بم وسايو، اسان مفت ۾ ٿا پئرس توهان جي حوالي ڪريون ۽ ائين فرينچ پنهنجون سڀ فوجون پئرس مان ڪڍي ويا ۽ پئرس شهر جرمن جي حوالي ٿي ويو. ائين چئجي ته فرينچ پنهنجي هن حسين ترين شهر کي ڏاڍي عقلمنديءَ سان بمن ۽ گولن کان بچائي ورتو. اسان جي بس اٽليءَ جي سرزمين تي ڊوڙي اڳتي وڃي رهي هئي ۽ آئون اٽليءَ جي ماضيءَ ۽ حال تي سوچي رهيو هئس. يورپ کنڊ جي هن مشهور ۽ اهم ملڪ جو نقشو اٽليءَ جي مشهور وڏين کڙين واري بوٽ جي شڪل سان مشابهت رکندڙ آهي ۽ اهو گهڻو ڪري رومي سمنڊ ۾ موجود آهي. ايلپس جبلن جي شاهي قطار اٽلي جي اترئين سرحد جوڙي ٿي ۽ ڌارين جي حملن کان بچائيندڙ آهي. اها جابلو قطار اٽليءَ کي فرانس، سئيٽزرلينڊ، آسٽريا ۽ يوگو سلاويا کان جدا ٿي ڪري. هن جابلو علائقي اٽليءَ جي سياسي ۽ معيشت تي دائمي طور گهرا اثرات مرتب ڪيا، جنهن ۾ ننڍين آزاد رياستن جو قيام پڻ شامل آهي. ٻي عالمگير لڙائي کان وٺي اٽليءَ جا باشندا ٻهراڙين ۾ قائم ٿيندڙ صنعتي علائقن ۾ آباد ٿيندا ويا. جنهن سبب زندگي جي روايتن ۽ رواجن ۾ ڪافي تبديلي رونما ٿي.

رومي اقتدار کان اڳ واري اٽلي ملڪ ۾ گهڻن ئي نسلن جا ماڻهو آباد هئا، جن جي رهڻي ڪهڻي توڙي گفتار ۽ سماجي صورتحال هڪٻئي کان مختلف هئي. انهن سمورن نسلن ۾ علائقائي توسيع پسنديءَ جو رجحان ڪار فرما هو. منجهن پاڙيسري رياست يونان جي ماڻهن جون خوبيون جهڙوڪ شان، شوڪت، علمي پختگي ۽ فنون لطيفه سان لڳاءُ پڻ موجود هو.

جيتوڻيڪ رومي سلطنت جي فتح کانپوءِ سموريون ننڍيون رياستون گڏيل شاهي رياست ۾ متحد ٿي ويون ۽ هڪڙو عاليشان متحد سياسي، ثقافتي ۽ سماجي نظام برپا ٿيو هو، جنهن کي سال ۽ صديون ٿي ويون آهن، پر ماڻهن جي اڪثريت علاقائيت ۾ مبتلا آهي. اٽليءَ جي قديم ايٽرسڪن قوم جي مذهب جو بنياد يونان ۽ روم وانگر گهڻن ديوتائن ۽ ديوين تي مشتمل هو. زندگيءَ جي مختلف مسئلن جي حل لاءِ انهن ديوين ۽ ديوتائين جي پوڄا ڪئي ويندي هئي، مختلف قسم جا صدقا ۽ قربانيون ٿينديون هيون. سندن عقيدي موجب ڪائنات 16 ڀاڱن ۾ ورهايل آهي، جتي مختلف ديوتائن جا الڳ الڳ آستانا آهن. مثلن مکيه ديوتا اوڀر طرف رهن ٿا. مادي ديوتا ڏکڻ طرف رهندا آهن، ڪٺور ۽ جابر ديوتا اولهه طرف ۽ سڀ کان وڌيڪ طاقتور ديوتا اتر طرف رهندا آهن. لاطيني ليکڪن سندن مذهبي عقيدن کي ڊسيپلينا ايٽرسڪا نالي ۾ مرتب ڪيو آهي.

سندن آسماني يا جنت مڪين عظيم ديوتا ٽن Tin يا ٽنيا Tinia آهي، ان جي حيثيت رومي ديوتا جيوپيٽر ۽ يوناني ديوتا زيئس واري آهي. هن ديوتا وٽ کنوڻ وارا هٿيار آهن. عظيم ماءُ ديوي يوني (Uni) آهي. اها رومي ديوي هيرا ۽ جونو جي برابر آهي. سيٿلان رومي ديوتا ولڪين جي برابر آهي. ٽرمس يوناني ديوتا هرمس ۽ رومي ديوتا وانگر مرڪري جي برابر آهي. اهڙي طرح يونانين ۽ رومين ايٽرسڪن ماڻهن وٽ پڻ وڏي ديومالا قائم هئي. سندن ڪريه ڪرم پڻ رومين ۽ يونانين سان ملندڙ آهي. ايٽرسڪن ماڻهو اوائل ۾ لاشن کي ساڙي سندن رک مخصوص برتنن ۾ محفوظ ڪري رکندا هئا، بعد ۾ قبرن ۾ دفن ڪرڻ شروع ڪيائون ۽ اهي تابوتن ۾ پڻ رکندا هئا ۽ انهن تي فوتيءَ جي تصوير ٺاهيندا هئا. رومي سمنڊ يا بحر روم جي ڪنارن سان گڏوگڏ هلندي اسان اٽلي ۽ فرانس جي ملڪن مان ٿيندا نيس پهتاسين. ٻنپهرن جي ماني هڪ ننڍڙي ڳوٺڙي Eze ۾ کاڌي. هيءُ رستو آئون سمجهان ٿو ته ٻه ٽي سئو ڪلوميٽر کن ٿيندو. رستي جي هڪ طرف رومي سمنڊ آهي ته ٻئي طرف وڏا وڏا پهاڙ آهن، جيڪي قسمين قسمين وڻن سان ڍڪيا پيا آهن. ڪٿي ڪٿي وڏن جبلن تي برف به نظر ايندي ته ڪٿي ڪٿي پهاڙن تان هيٺ پاڻي به وهي رهيو هو. هن رستي ٺاهڻ ۾ اٽلي ۽ فرانس جي حڪومت کي ڪئين سال لڳي ويا، ڇو ته هي سڄو رستو جبلن مان ٿو وڃي. هن رستي ۾ سون جي تعداد ۾ سرنگهون آهن. هڪ سرنگهه ارڙهن ڪلوميٽر ڊگهي به هئي. اونهين سرنگهن ۾ ڏينهن جو به لائيٽون ٻري رهيون هيون. مون آمريڪا ۾ به هن جهڙو سهڻو نظارو يا موٽر وي ڪو نه ڏٺو. اڄ سڄي دنيا جي سياحن جو لاڙو هن طرف آهي. هن رستي تي جيڪي پراڻي وقت جي بادشاهن جا ڦٽل ڪوٽ قلعا يا جيل هئا، سي هاڻ شاندار ڪلبن ۽ هوٽلن ۾ تبديل ٿي ويا آهن. اتي دنيا جي وڏي ۾ وڏي عياشي ۽ بدمعاشي ٿئي ٿي. جنهن ڪري هاڻ سياري، اونهاري اهي ڪوٽ قلعا دنيا جي سياحن سان ڀريا پيا آهن ۽ جيڪي ماڻهو هت ڪافي وقت رهڻ ٿا چاهين، تن کي هتي ڪيترا مهينا ايڊوانس بڪنگ ڪرائڻي ٿي پوي. هتي جي رهائش جون هوٽلون پئرس ۽ لنڊن جي شهرن کان به مهانگيون آهن. عام زبان ۾ هن علائقي کي Italian Rivera اٽلين رويرا جي نالي سان ياد ڪيو ٿو وڃي.

مون ڏٺو آهي ته پنهنجي ملڪ جي اڳوڻي وقت جي بادشاهن پنهنجي گاديءَ جو هنڌ، پنهنجا ڪوٽا، قلعا، محل محلاتون گهڻو ڪري سمنڊ يا درياءَ کان پري قائم ڪيا آهن، پر هتي يورپ ۾ توهان کي اهي ڪوٽ قلعا ۽ محل محلاتون گهڻو ڪري ندين ۽ سمنڊ جي ئي ڪنارن تي نظر ايندا ۽ اهڙا ئي وڏي تعداد ۾ هت جبلن مٿان ننڍي سائيز جا ڪوٽ قلعا ۽ محل محلاتون ڏسڻ ۾ اينديون. اسان جو گائيڊ اسان کي هر ڪوٽ قلعي ۽ محل محلات جي باري ۾ باقائدگي سان ٻڌائي رهيو هو. اسان کي ٻڌيائين ته هتي سياحن جي ايڏي رش کي ڏسندي اڳوڻي وقت جا جيل خانه به هاڻ نائيٽ ڪلبن ۽ هوٽلن ۾ تبديل ٿي ويا آهن. هي سمنڊ جو ڪنارو خاص ڪري فرانس جو حصو آهي، جنهن کي به هتي اٽلين رويرا وانگر French Riviera فرينچ رويرا چون، جنهن ۾ نيس موناڪو ۽ ٻيون لاجواب بيچز آهن. سو دنيا جو هي حسين ٽڪرو واقعي ڏاڍو پرڪشش، روح پرور دل، کي وڻندڙ سرسبز ۽ خوبصورت آهي، جنهن کي فرينچ حڪومت وڏي خرچ ۽ نفاست سان ٺاهيو آهي. هن سمنڊ جي پٽي جي موسم ڪجهه گرم آهي، جنهن ڪري سڄو سال سياحن جي رش لڳي پئي هجي ٿي. اسان جي بس هڪ جڳهه تي بيٺي، جتي ٻڌيائون ته اميگريشن پوائنٽ آهي. پر اسان کان نه پاسپورٽ ورتائون، نه ئي ان تي اٽلين اسٽيمپ لڳو. ڪنهن به اميگريشن اسٽيمپ کان سواءِ اسان فرانس جي ملڪ ۾ گهڙي پياسين. سواءِ ڪنهن اميگريشن اسٽيمپ جي ڪنهن ملڪ اندر داخل ٿيڻ جي ڏوهه ۾ گرفتار ٿي پئي سگهياسين، پر هتي هر ڳالهه تي نو پرابلم No problem، ساري ساري Sorry, Sorry يو آر ويلڪم You are welcome سو اسان به کڻي چپ ڪئي ته جاڙي به جڳ سان.

palijo_hai@hotmail.com

 

جواب: محترم جناب عبدالحئي پليجو جي لکين ڪالمن جو مجموعو ‏

خوشبوءِ واري ملڪ جي هڪ حسين ترين ڪنڊ




آچر 20 ڊسمبر 2009ع



اسان جڏهن اٽلين بارڊر ڪراس ڪري فرينچ رويرا جي حدن ۾ داخل ٿياسين ته مون کي يڪدم ڪنهن ڏاهي جي شعر جو هي مصرعو بي ساخته زبان تي اچي ويو ته،

خدا جب حسن ديتا هي!

نزاکت آ هي جاتي هي!

واقعي فرانس ۾ پير پائڻ شرط هر شيءِ ۾ نکار جرڪڻ لڳو-روڊ رستا، جن تي پوکيل وڻ ٽڻ، پليون پيڃرا، گهر گهاٽ، محل محلاتون، قلعا ڪنگريون، موٽر ڪارون، بسون ويگنون، پکي پکڻ، مرد عورتون، گلن جهڙا ٻارڙا مطلب ته هر شيءِ ۾ حسن ۽ هٻڪار جي ورکا هئي. فرانس جهڙي سونهن ۽ حسن به دنيا ۾ ٻئي ڪنهن هنڌ ڪٿي نظر نه ايندو. فرينچ ڇوڪري جهڙي سهڻي ڏينهن جو، تهڙي رات جو-انهن جي حسن جو جادو پسي انسان وري جوان ٿيو پوي. فرانس ملڪ جي سرحدن ۾ جڏهن داخل ٿياسين ته چپن تي خود بخود هي بيت اچي ويو ته، ”اب کي دن بهار کي بهي، يون هي گذر گئي.“ اسان جنهن فرانس جي واديءَ مان گذري رهيا هئاسين، اتي شاندار سوني چادر وارو رومي سمنڊ وارو فرينچ ڪنارو جنهن کي آسماني رنگ وارو ڪنارو به چوندا آهن، سو تمام گهڻين تفريح گاهن جو مجموعو هئڻ سبب ڊگهين عمارتن سان ڍڪيو پيو آهي. جولاءِ ۽ آگسٽ ۾ هتي سياحن جي تمام گهڻي رش هوندي آهي. پر بهار ۽ خزان ۾ به هتي لطف اچي ٿو. هن سموري ڪناري جي سير لاءِ بنيادي نيس Nice شهر بهترين آهي. پر حقيقي طور هن سموري علائقي ۾ مکيه حيثيت جو حامل شهر موناڪو Monaco آهي. ڪناري جو ڪجهه ڀاڱو وارياسو آهي، پر وڏو حصو ٽڪرين ۽ ڪڪرين تي مشتمل آهي. نيم عريان غسل هتي عام آهي. خصوصا سينٽ ٽروپيز ۾-ڪجهه هوٽل مشهور پراڻن فوجي قلعن ۾ قائم ڪيا ويا آهن، جتي حياءَ کان حياتي تائين گهڻو ڪجهه کپيو وڃي. نيڪڊ بيچز وارو هي ماڳ فنڪارن ۽ مصورن لاءِ خصوصي حيثيت جو حامل ناهي، پر هتي ڪئين فنڪارن ۽ سندن سرپرستن طرفان عالمي معيار جا ميوزم ۽ گيلريون قائم ڪيون آهن.

رومي سمنڊ ۾ موجود هيءُ ٽيون نمبر وڏو جزيرو، جيڪو فرينچ سماج جو مکيه ڌارا کان ڪٽيل هجڻ سبب فرينچ گهٽ ۽ اٽلين وڌيڪ لڳي ٿو. هن جو نالو ڪورسيڪا آهي، هي جابلو ۽ باراني جزيرو انهيءَ جوشيلي قومپرست تحريڪ سان وابسطا آهي، جيڪا پيرس جي حڪم کي نٿي قبولي. ۽ خود اختياريءَ جو پرچار ڪري ٿي. اجيشيو جتي نپولين ڄائو هو، هن صوبي جي گادي جو هنڌ آهي. پهاڙين ۽ انهن جي دامن ۾ قائم ننڍن ڳوٺن ۾ حقيقي قدرتي سونهن ڏسڻ ۾ اچي ٿي، جتي صديءَ جي تبديليءَ جي باوجود سماجي تبديلي گهٽ ٿي آهي. عليحدگي پسندن جي ڪارروائين سبب آمريڪن هتي گهٽ ٿا اچن، باقي سڄي جهان جا سيلاني سڄو سال پيا اچن ۽ وڃن-جن لاءِ سڀئي رونقون هر وقت ۽ هر هنڌ دستياب آهن. اسان به انهيءَ رونق جي رنگن مان ڪجهه حاصل ڪرڻ لاءِ فرانس آياسين. منهنجي وني مِنا ٻڌايو ته هُن ستر کن سرنگهون ڳڻيون، جن مان پاڻ لنگهياسين، پوءِ هن سرنگهون ڳڻڻ ڇڏي ڏنيون. هيڏي وڏي تعداد ۾ سرنگهن مان گذرڻ جو هي پهريون اتفاق ٿيو هو. لطف به پئي آيو، ته حيرت به پئي ٿي ته جبلن کي ٽڪي هي سون جي تعداد ۾ سرنگهون ڪيئن ٺاهيون اٿن. اهي بلڪل ايئن ئي آهن، جيئن سمنڊ سان لڳو لڳ موٽروي ٺاهجي. اسان پنهنجي منزل يعني Eze پهچڻ وارا هياسين ته اسان جي گائيڊ پري کان اشارو ڪري ٻڌايو ته مٿي ٽڪريءَ تي هي جيڪو ننڍو ڳوٺڙو آهي، سو Eze جو آهي. اسان جي بس ور وڪڙ کائي نانگ وانگر جبلن تي مٿي چڙهي رهي هئي. اسان لطف وٺندي اهو ور وڪڙن وارو رستو ڪراس ڪري اڳتي وڌياسين. بس نيٺ هڪ نهايت خوبصورت بلڊنگ جي اڳيان اچي بيٺي، جنهن جي اڳيان ۽ چئوطرف ڏاڍا سهڻا پارڪ سليقي سان سينگاريل هئا، جن کي ڏسندي هٿ خود بخود ڪئميرائن ڏانهن هليا ويا. اسان وٽ هتي ترسڻ لاءِ صرف هڪ ڪلاڪ آهي. سو پهرئين پرفيوم فئڪٽري گهمڻ وياسين، جتي رسيپشن تي ويٺل هڪ ڇوڪريءَ اسان کي پرفيوم ٺهڻ جا سمورا مرحلا سمجهايا. سمجهائڻ جي شروعات گلن جي انهن پنکڙين سان ڪئي، جيڪي ننڍڙن ڪنٽينرز ۾ پسيل هئا. اسان جي گائيڊ ٻڌايو ته هن پرفيوم ۾ جيڪي گل ۽ جڙي ٻوٽيون استعمال ٿين ٿيون، سي دنيا جي تقريبن ويهه پنجويهه ملڪن مان اچن ٿيون، جنهن ۾ هندستان به شامل آهي. هندستان مان چندن جي وڻ جي ڪا جنس خاص طور استعمال ڪئي ٿي وڃي.

اسان سان گڏ ٻيا سياح به ڪافي تعداد ۾ هئا، آخر ۾ سياحن وڏي تعداد ۾ هتان پرفيوم جي خريداري ڪئي. اسان کي ٻڌايائون ته توهان جي هن خريداري ۾ لوڪل سيلز ٽيڪس شامل آهي، پر هنن هڪ پرچي ڏيندي چيو ته جڏهن توهان فرانس ڇڏيندا ته اتي قائم ڪسٽم چيڪ پوسٽ تي هيءَ پرچي ڏيڻ کان پوءِ توهان کي لوڪل سيلز ٽيڪس جا پئسا چيڪ پوسٽ وارا واپس ڪندا. اسان کي نقلي پرفيوم جي خريداريءَ کان بچڻ لاءِ هڪ ڪتابچو به ڏنائون. ڪافي سمجهاڻي به ڏنائون، پر اسان ان طرف ڪو به ڌيان ڪونه ڏنو، ڇو ته اسان هن قسم جو پرفيوم پهريون ڀيرو پئي خريد ڪيو.

palijo_hai@hotmail.com