سڪه رائج الوقت
آچر پهرين جنوري 2006ع
عيسوي ڪئلينڊر جو نئون سال مبارڪ هجي.
2006ع جو پهريون سج، اوهان جو سلامي آهي. سياري جي نرم اُس جا ڪرڻا، ايوانن، اڱڻن ۽ ڀتين تي گرمائش جا چٽ، چٽي رهيا آهن. زندگي ته حرارت جو ٻيو نالو آهي. چيو ويندو آهي ته روشني ۽ گرمي، حياتيءَ جا ٻه اهم اهڃاڻ هونديون آهن. اکين ۾ روشني هُجي، ماڻڪي تروري کي موٽ ڏئي ۽ جسم گرم هجي ته موڪلائڻ کان پاسو ڪيو ويندو آهي. حياتي محسوس ڪئي ويندي آهي. ڊاڪٽر سولو هٿ ڪو نه ڪڍندا آهن.
انسان کي به معزز خواتين و حضرات، مولاءِ ڪل جل شانه عجيب خلقيو آهي. هڪ ڪوزي ۾ ڄڻ سمنڊ بند ٿيل آهي. حياتي، جي ڪمال جي آهي ته سمجهو ”سمونڊ“ سمايل آهن ۽ جي زندگيءَ ۾ ڪجهه به شامل ناهي ته ماڻهو پاڻ ڪوزو آهي، جيڪو وقت جي سمنڊ ۾ لڙهندو ٿو رهي. خواب نگر جي هنن ئي ملاقاتن ۾، اسين سڀ، انهن سمنڊن ۽ ڪوزن جون ڳالهيون ڪندا آهيون ۽ وقت جي ”لغامن“ کي جهلڻ جي ڪوشش ڪندا آهيون. اڄ کان نئون سال شروع ٿيو آهي ۽ دلي خواهش آهي ته هن سال جي پهرين ملاقات جي ابتدا به انهيءَ جي ذڪر سان ڪئي وڃي، جنهن لاءِ زمان و مڪان خلقيا ويا. حضرت ابُو امامه رضي الله عنه کان روايت آهي ته رسول الله صلي الله عليه وسلم جن فرمايو ته ”جنهن ٻانهي خدا ڪارڻ ڪنهن سان محبت ڪئي، ان ڄڻ پنهنجي رب عظمت ۽ بلند شان واري جي تعظيم ڪئي.“
ڌڻي ته محبت آهي، رحمت آهي، ڪرم آهي. رحم ڪرڻ جون مڙئي حدون وٽس آهن. نوازڻ جي حد هن کان وڌيڪ ڪنهن وٽ ٿي سگهي ٿي؟ هاڻي انهيءَ رب، عزوجل جي تعظيم ڪرڻ به ڪهڙو نه ڪمال درجو آهي. ٻانهون آقا جي تعظيم ڪري، ته مالڪ به خوش ٿيندو آهي. وڌيڪ نوازيندو آهي. هتي ته مالڪ به ”سڀ کان وڏو مالڪ“ آهي، جيڪو صرف ۽ صرف اهو چاهي ٿو ته اسين هن جي ڪارڻ، سندس مخلوق سان محبت ڪيون. اهو دنيا جو آسان ترين ڪم آهي صاحبان فڪر، جنهن ۾ ڪجهه به خرچ نه ٿو ڪرڻو پوي. محبت لاءِ ڪنهن به ”سڪه رائج الوقت“، ڪنهن ڊيبٽ، ڪريڊٽ ڪارڊ يا ڪنهن ويزا جي ضرورت ناهي هوندي. ڪنهن کان اوڌر گهرڻي به ناهي، دل جي اوڌر عطا ڪرڻي آهي. دل کي سمجهائڻو آهي. دل، جيڪا زماني جي ڪثافتن ۾ لٽجي، ڪاري ٿي وڃي ٿي. مطلب جي جهان ۾، هر شئي غرض جي ڪاغذ ۾ ويڙهيل ملي ٿي. اهو غلاف، ٻاهران ته ڏاڍو چلڪيدار، خوبصورت ۽ پرڪشش هوندو آهي، پر ان جي اندران هڪ عجيب ڪارنهن لڪل هوندي آهي، جيڪا دل جو ٻيڙو ٻوڙيندي رهندي آهي. ٻاهران ”اُجري“ نظر ايندڙ دل، اندر ئي اندر ۾ کامجندي ويندي آهي. محبت، غرض ۾ ويڙهيل هجي ته ڪڏهن نه ڪڏهن ته وائکي ٿي ويندي آهي. غرض جو پتو پوڻ کان پوءِ، محبت جا سڀ رنگ اڏامي ويندا آهن. ماڳهين ٻئي جي دل ۾ نفرت ۽ ڪدورت جو هڪ دروازو کلي پوندو آهي. حياتي، ڄڻ ڪروڌ ۾ لٽجي ويندي آهي.
پر هر جاءِ تي ائين به نه ٿو ٿئي. الاءِ ڪيترا وجود، فن اداڪاريءَ سان بخوبي واقف هوندا آهن. هنن جي غرض ۾ ويڙهيل محبت، اسان کي ائين نه لڳندي آهي. آخر تائين هو ڪمال نڀائيندا آهن. اسان مان پنهنجي هر تمنا ۽ غرض پوري ڪندا آهن ۽ اسين اهو سڀ محبت سمجهندا آهيون. لٽجندي، ڦرجندي، اسان کي لطف ايندو آهي. سامهون وارو اسان جي بيوقوفي تي خوش هوندو آهي ۽ اسين سندس ساٿ جي دولت تي، نتيجو اهو ئي ”ٻُڙي“ هوندو آهي ۽ اهو سڀ صرف ۽ صرف ان ڪري هوندو آهي، صاحبان هنر، جو اها چاهت، غرض جي محتاج هوندي آهي. رب جل شانه ڪارڻ نه هوندو آهي. اتي اهو پڇي سگهجي ٿو ته ”سائين! مان ته ڦرجندو رهيس، لٽجندو رهيس، مقصد ۽ مطلب ته سڀ ”هُن“ جا پورا ٿيا؟“ ته ان جو جواب به بلڪل سادو آهي ته مطلب ته اسان جو به هو، هن کي جي مال متاع ۽ دنيا جي ڪمن ڪارين ۾ اسان جي ضرورت هئي ته اسان به پنهنجي دل جي سڪون ۽ روح جي راحت لاءِ هن جو ساٿ پئي طلبيو. معنيٰ، ڳالهه ٻنهي پاسي هڪ هئي، ڌڻيءَ لاءِ ته محبت هئي ئي ڪا نه، ته پوءِ ڪهڙو لاڀ ملي ها؟
حياتي الاءِ ڇو لاڀ جي دائري ۾ گهمي ٿي؟ هن مان ڪيترو فائدو ٿيندو؟ هن مان ڇا ملندو؟ فلاڻي جو اسٽيٽس ڇا آهي؟ ڪنهن جو گريڊ ڪيترو آهي؟ هن صاحب جي اٿي ويٺي ڪيتري آهي، ”راهه رسائيءَ“ ۾ ڪيترو آهي؟ اقتدار جي ايوان ۾ ڪيتري ”گرپ (Grip)“ اٿس؟ اهڙا ۽ انهن جهڙا الاءِ ڪيترا سوال گردشون ڪندا رهن ٿا. اجاين دعوتن ۾، هڪ ٻئي سان ”اضافي ميل ملاقات“ ان ڳالهه جو اهم ترين ثبوت آهي ته اسين محبتن جي سڪي کي کوٽو ڪري رهيا آهيون. پنهنجي ڪم ڪڍڻ خاطر، محبت کي بدنام ڪري رهيا آهيون. صرف ۽ صرف پنهنجي ذات جي چوڌاري ڦيريون پائي رهيا آهيون ۽ محبتن جا شدتن سان دعويدار آهيون، جنهن مهل به اهو صاحب محبت، اقتدار ڇڏي ٿو، عهدي تان رٽائر ٿئي ٿو، يا وري پنهنجي اسٽيٽس تان هيٺ اچي ٿو ته اسان جي اها محبت ڪيڏانهن ٿي وڃي؟ جتي سئو ڀيرا سلامي ٿبو هو اتي ورهيه لڳي ٿا وڃن ته گذر نه ٿو ٿئي؟.... اها جي محبت هئي، ته ڪنهن لاءِ هئي...؟ پنهنجي ڪارڻ هئي يا پنهنجي رب جل شانه جي ڪارڻ هئي؟ هلو بالفرض اسين اهو کڻي چئون ته اسان ڌڻيءَ ڪارڻ محبت ڪئي پئي، ته پوءِ حياتيءَ ۾ درجي جي منتقليءَ کان پوءِ اهو سڀ ڇو گهٽجي ويو؟ ڌڻي ته ساڳيو ڌڻي آهي. اهو ماڻهو به ساڳيو آهي، پوءِ هاڻي ڇا ٿي ويو؟ اسين آئيني ۾ نظر ايندڙ عڪس کان ، جنهن ۾ اسين ”نجا پجا“ خود غرض نظر ايندا آهيون، ڊڄندا رهندا آهيون. زباني طور تي منڪر هوندا آهيون ته ائين ڪونهي. سڀ ڪجهه ٺيڪ آهي پر ڪجهه به ته ٺيڪ نه هوندو آهي.
دنيا جا ڪم ٿيڻ لاءِ ئي آهن، عزيزان من... جنهن جو به ڪم ٿيڻو آهي، ان کي اوهان نه ٿا روڪي سگهو ۽ جنهن جو به ڪم ناهي ٿيڻو، ان لاءِ ڪجهه به ڪري وجهو، اهو ڪو نه ٿيندو. سڀ ”مٿئين“ جي مرضي آهي، اسين مٿو هڻي هڻي ڪجهه به ڪري وجهون، ٿيندو اهو ئي، جيڪو سندس ”امر“ هوندو. ها! ائين ضرور آهي ته اسان کي مثبت سوچ سان پنهنجي حصي جو ڪم ادا ڪرڻ گهرجي. جتي به، ڪنهن جي ڪا جائز مدد ٿئي ته پير پوئتي نه ڪجي.
قبله والده صاحبه جون ڳالهيون به عجيب هونديون هيون. هڪ واري هٿ جهلي چيو هئائين ”ٻن ماڻهن کان سدائين ڊڄجانءِ. هڪڙا اهي جيڪي نگاهه هيٺ ڪري ڳالهائين ۽ ٻيا اهي جيڪي آرام ۽ اطمينان سان تنهنجي سڄي ڳالهه ٻڌن...“ مان حيرتن ۾ ورائجي ويو هئس. پنهنجي لائق فائق امڙ کان مون حياتيءَ ۾ وڏو فيض پرايو، پر ڪڏهن، ڪي ڪي ڳالهيون ڏاڍيون حيران ڪندڙ هيون. منهنجي سوالي نگاهه جي جواب ۾، ڳالهه جي دائري کي وسيع ڪندي هنن چيو هيو ”ماڻهوءَ جون اکيون، هن جي اندر جون دريون هونديون آهن، انهن جي ذريعي ئي هو، توهان کي پنهنجي اندر ۾ داخل ٿيڻ جي اجازت ڏئي ٿو، پنهنجي اندر جا مڙئي خدشا، سوچون ۽ فيصلا، هن نگاهن ذريعي ئي اوهان ۾ منتقل ڪري ٿو. اهم ڳالهه اها به اٿئي ته هو پنهنجي حاڪمي ۽ نيازمندي به انهن اکين وسيلي ئي تسليم ڪرائي ٿو. اکين سان ڳالهائيندڙ، زبان جو محتاج نه هوندو آهي.... هاڻي جي ڪو وجود، اوهان سان اک ملائي ڳالهائي ئي نه ٿو ته معاملو صاف آهي، معنيٰ توهان کي، پنهنجي اندر ۾ جهاتي پائڻ جي اجازت هن ڪو نه ڏني آهي. اوهان ”ڦاٽوڙي دهل“ وانگر وڄندا رهو ٿا ۽ هو پنهنجيءَ مرضيءَ تي فيصلا ڪندو رهي ٿو...“
منهنجو عقل چرخ ٿي ويو هيو، امان جون ڳالهيون، ڪمال هيون. اڄ تقريبن اٺاويهه سال گذرڻ کان پوءِ به، مون کي سڀ ڪجهه ازبر آهي. منهنجي حيرت تي مرڪندي هنن وڌيڪ چيو هيو ”دنيا ڏاڍي مصروف ٿيندي ٿي وڃي، هر ڪو هڻ هڻان ۾ لڳل آهي، ڪنهن وٽ ڪنهن لاءِ وقت ڪونهي... ماڻهن جا سينا ڦاٽن پيا ٿا، پر ڪير کين ٻڌڻ وارو ئي ڪونهي. هاڻي اهڙي ”ڪال“ ۾، جي ڪير سڄو وقت اوهان کي ٻڌڻ ۾ خرچ ڪري ته ان کان به ڊڄجانءِ. پنهنجو پاڻ کي ان جي جاءِ تي رکي سوچجانءِ ته ڇا تون ڪنهن جي تڪليف کي ٻڌڻ لاءِ ايترو وقت ڏئي سگهين ٿو؟ هاڻي اندازو لڳائي ڇڏ ته اهي ٻئي وجود ڪيئن هوندا...“
سڀ ڪجهه ڌنڌلو ٿي رهيو هيو... بس هنن جو آواز هيو، جيڪو ايترا ورهيه گذرڻ کان پوءِ به منهنجي ڪنن ۾ ٻرڪندو رهي ٿو... ڌڻيءَ جي عظمتن جو ٿورو ادا ڪرڻو ٿئي ته پنهنجي مک تي ازل ابد جي مرڪ رک. ڪنهن ڏانهن مرڪ جو تحفو موڪلين ته اها نجي مرڪ هجي، ڪاروباري نه هجي... ڪڏهن به، ڪو به توڏي مرڪي نهاري ٿو ته ان مرڪ جو پيڇو ڪجانءِ.... جي تنهنجي رخ تان، منهن تان نظر هٽائڻ کان پوءِ به، مهربان چهري تي اها مرڪ ڪجهه گهڙيون قائم آهي ته اها ”سراسر“ تنهنجي آهي، تولاءِ آهي ۽ لاغرض آهي. اها مرڪ، پنهنجي ڌڻيءَ جي حڪم جي پوئواريءَ ۾ محبت جي تقسيم آهي ۽ جي نظر هٽائڻ سان ئي، اها ان چهري تان گم ٿي وڃي ٿي ته پڪ ڄاڻجان، اهو سڀ ڪاروباري هو. مقصدن ۽ مطلبن جي دنيا جو هڪ کوٽو سڪو هيو، جيڪو في الوقت چمڪي رهيو آهي. مرڪ ڪاروباري ٿي وڃي ۽ خدا ڪارڻ نه هجي ته محبتن جو دعوو فضول ٿي ويندو آهي کوٻلا....“
دوست، محبتن جي فصلن جا سلا هوندا آهن، ۽ اوهان سدائين اهو ڏٺو هوندو ته ماڻهو ڏکئي وقت ۾ سندن ساٿ جي طلب، سدائين محسوس ڪندو آهي. پوءِ جي ڪم مهل هو ساٿ نه ڏين ته شڪايتون ٿي وينديون آهن ته سڄي دنيا ڇڏي، اسان تو ۾ اميد رکي ۽ تو به پوري نه ڪئي؟ اڳيان کڻي ڪهڙو به وهنوار ٿئي، پر اهم ترين ڳالهه اها آهي ته اها سوچ ئي غلط آهي. وري به غرض جو رنگ ته چڙهيو نه قبلا... تڏهن ته حضرت علي ڪرم الله وجهه فرمايو ته اوهان وٽ هڪڙو دوست آهي ته توهان دنيا جا امير ترين ماڻهو آهيو، جي ٻه آهن ته ٿورو غور ڪيو ۽ جي انهن کان مٿي آهن ته سوچي وٺو اوهان سچ نه پيا ڳالهايو...“
نئين سال جي پهرئين ڏهاڙي تي، اچو ته ڪجهه سوچون ٿا. ڪي فيصلا ڪيون ٿا. هيلتائين جيڪي ٿيو سو ٿيو، هاڻي ڪوشش ڪنداسين ته پنهنجي ڌڻيءَ جي رضا خاطر محبتن جي پرچار ڪيون. سندس عظمت ۽ بلند شان جي تعظيم ڪيون، صرف ۽ صرف انسانيت سان محبت ئي ڪيون، ڇاڪاڻ ته نفرت ته ڪڏهن ڌڻيءَ ئي نه ڪئي آهي ته اسين ڇو ٿا ڪندا وتون؟ دنيا جي ڪاروبار ۾ غرض کي ڇڏي، صرف الله پاڪ ڪارڻ محبت ڪرڻ جو ”سڪه رائج الوقت“ ڇا اسين جاري نه ٿا ڪري سگهون؟
mehmoodmughal@hotmail.com
آچر پهرين جنوري 2006ع
عيسوي ڪئلينڊر جو نئون سال مبارڪ هجي.
2006ع جو پهريون سج، اوهان جو سلامي آهي. سياري جي نرم اُس جا ڪرڻا، ايوانن، اڱڻن ۽ ڀتين تي گرمائش جا چٽ، چٽي رهيا آهن. زندگي ته حرارت جو ٻيو نالو آهي. چيو ويندو آهي ته روشني ۽ گرمي، حياتيءَ جا ٻه اهم اهڃاڻ هونديون آهن. اکين ۾ روشني هُجي، ماڻڪي تروري کي موٽ ڏئي ۽ جسم گرم هجي ته موڪلائڻ کان پاسو ڪيو ويندو آهي. حياتي محسوس ڪئي ويندي آهي. ڊاڪٽر سولو هٿ ڪو نه ڪڍندا آهن.
انسان کي به معزز خواتين و حضرات، مولاءِ ڪل جل شانه عجيب خلقيو آهي. هڪ ڪوزي ۾ ڄڻ سمنڊ بند ٿيل آهي. حياتي، جي ڪمال جي آهي ته سمجهو ”سمونڊ“ سمايل آهن ۽ جي زندگيءَ ۾ ڪجهه به شامل ناهي ته ماڻهو پاڻ ڪوزو آهي، جيڪو وقت جي سمنڊ ۾ لڙهندو ٿو رهي. خواب نگر جي هنن ئي ملاقاتن ۾، اسين سڀ، انهن سمنڊن ۽ ڪوزن جون ڳالهيون ڪندا آهيون ۽ وقت جي ”لغامن“ کي جهلڻ جي ڪوشش ڪندا آهيون. اڄ کان نئون سال شروع ٿيو آهي ۽ دلي خواهش آهي ته هن سال جي پهرين ملاقات جي ابتدا به انهيءَ جي ذڪر سان ڪئي وڃي، جنهن لاءِ زمان و مڪان خلقيا ويا. حضرت ابُو امامه رضي الله عنه کان روايت آهي ته رسول الله صلي الله عليه وسلم جن فرمايو ته ”جنهن ٻانهي خدا ڪارڻ ڪنهن سان محبت ڪئي، ان ڄڻ پنهنجي رب عظمت ۽ بلند شان واري جي تعظيم ڪئي.“
ڌڻي ته محبت آهي، رحمت آهي، ڪرم آهي. رحم ڪرڻ جون مڙئي حدون وٽس آهن. نوازڻ جي حد هن کان وڌيڪ ڪنهن وٽ ٿي سگهي ٿي؟ هاڻي انهيءَ رب، عزوجل جي تعظيم ڪرڻ به ڪهڙو نه ڪمال درجو آهي. ٻانهون آقا جي تعظيم ڪري، ته مالڪ به خوش ٿيندو آهي. وڌيڪ نوازيندو آهي. هتي ته مالڪ به ”سڀ کان وڏو مالڪ“ آهي، جيڪو صرف ۽ صرف اهو چاهي ٿو ته اسين هن جي ڪارڻ، سندس مخلوق سان محبت ڪيون. اهو دنيا جو آسان ترين ڪم آهي صاحبان فڪر، جنهن ۾ ڪجهه به خرچ نه ٿو ڪرڻو پوي. محبت لاءِ ڪنهن به ”سڪه رائج الوقت“، ڪنهن ڊيبٽ، ڪريڊٽ ڪارڊ يا ڪنهن ويزا جي ضرورت ناهي هوندي. ڪنهن کان اوڌر گهرڻي به ناهي، دل جي اوڌر عطا ڪرڻي آهي. دل کي سمجهائڻو آهي. دل، جيڪا زماني جي ڪثافتن ۾ لٽجي، ڪاري ٿي وڃي ٿي. مطلب جي جهان ۾، هر شئي غرض جي ڪاغذ ۾ ويڙهيل ملي ٿي. اهو غلاف، ٻاهران ته ڏاڍو چلڪيدار، خوبصورت ۽ پرڪشش هوندو آهي، پر ان جي اندران هڪ عجيب ڪارنهن لڪل هوندي آهي، جيڪا دل جو ٻيڙو ٻوڙيندي رهندي آهي. ٻاهران ”اُجري“ نظر ايندڙ دل، اندر ئي اندر ۾ کامجندي ويندي آهي. محبت، غرض ۾ ويڙهيل هجي ته ڪڏهن نه ڪڏهن ته وائکي ٿي ويندي آهي. غرض جو پتو پوڻ کان پوءِ، محبت جا سڀ رنگ اڏامي ويندا آهن. ماڳهين ٻئي جي دل ۾ نفرت ۽ ڪدورت جو هڪ دروازو کلي پوندو آهي. حياتي، ڄڻ ڪروڌ ۾ لٽجي ويندي آهي.
پر هر جاءِ تي ائين به نه ٿو ٿئي. الاءِ ڪيترا وجود، فن اداڪاريءَ سان بخوبي واقف هوندا آهن. هنن جي غرض ۾ ويڙهيل محبت، اسان کي ائين نه لڳندي آهي. آخر تائين هو ڪمال نڀائيندا آهن. اسان مان پنهنجي هر تمنا ۽ غرض پوري ڪندا آهن ۽ اسين اهو سڀ محبت سمجهندا آهيون. لٽجندي، ڦرجندي، اسان کي لطف ايندو آهي. سامهون وارو اسان جي بيوقوفي تي خوش هوندو آهي ۽ اسين سندس ساٿ جي دولت تي، نتيجو اهو ئي ”ٻُڙي“ هوندو آهي ۽ اهو سڀ صرف ۽ صرف ان ڪري هوندو آهي، صاحبان هنر، جو اها چاهت، غرض جي محتاج هوندي آهي. رب جل شانه ڪارڻ نه هوندو آهي. اتي اهو پڇي سگهجي ٿو ته ”سائين! مان ته ڦرجندو رهيس، لٽجندو رهيس، مقصد ۽ مطلب ته سڀ ”هُن“ جا پورا ٿيا؟“ ته ان جو جواب به بلڪل سادو آهي ته مطلب ته اسان جو به هو، هن کي جي مال متاع ۽ دنيا جي ڪمن ڪارين ۾ اسان جي ضرورت هئي ته اسان به پنهنجي دل جي سڪون ۽ روح جي راحت لاءِ هن جو ساٿ پئي طلبيو. معنيٰ، ڳالهه ٻنهي پاسي هڪ هئي، ڌڻيءَ لاءِ ته محبت هئي ئي ڪا نه، ته پوءِ ڪهڙو لاڀ ملي ها؟
حياتي الاءِ ڇو لاڀ جي دائري ۾ گهمي ٿي؟ هن مان ڪيترو فائدو ٿيندو؟ هن مان ڇا ملندو؟ فلاڻي جو اسٽيٽس ڇا آهي؟ ڪنهن جو گريڊ ڪيترو آهي؟ هن صاحب جي اٿي ويٺي ڪيتري آهي، ”راهه رسائيءَ“ ۾ ڪيترو آهي؟ اقتدار جي ايوان ۾ ڪيتري ”گرپ (Grip)“ اٿس؟ اهڙا ۽ انهن جهڙا الاءِ ڪيترا سوال گردشون ڪندا رهن ٿا. اجاين دعوتن ۾، هڪ ٻئي سان ”اضافي ميل ملاقات“ ان ڳالهه جو اهم ترين ثبوت آهي ته اسين محبتن جي سڪي کي کوٽو ڪري رهيا آهيون. پنهنجي ڪم ڪڍڻ خاطر، محبت کي بدنام ڪري رهيا آهيون. صرف ۽ صرف پنهنجي ذات جي چوڌاري ڦيريون پائي رهيا آهيون ۽ محبتن جا شدتن سان دعويدار آهيون، جنهن مهل به اهو صاحب محبت، اقتدار ڇڏي ٿو، عهدي تان رٽائر ٿئي ٿو، يا وري پنهنجي اسٽيٽس تان هيٺ اچي ٿو ته اسان جي اها محبت ڪيڏانهن ٿي وڃي؟ جتي سئو ڀيرا سلامي ٿبو هو اتي ورهيه لڳي ٿا وڃن ته گذر نه ٿو ٿئي؟.... اها جي محبت هئي، ته ڪنهن لاءِ هئي...؟ پنهنجي ڪارڻ هئي يا پنهنجي رب جل شانه جي ڪارڻ هئي؟ هلو بالفرض اسين اهو کڻي چئون ته اسان ڌڻيءَ ڪارڻ محبت ڪئي پئي، ته پوءِ حياتيءَ ۾ درجي جي منتقليءَ کان پوءِ اهو سڀ ڇو گهٽجي ويو؟ ڌڻي ته ساڳيو ڌڻي آهي. اهو ماڻهو به ساڳيو آهي، پوءِ هاڻي ڇا ٿي ويو؟ اسين آئيني ۾ نظر ايندڙ عڪس کان ، جنهن ۾ اسين ”نجا پجا“ خود غرض نظر ايندا آهيون، ڊڄندا رهندا آهيون. زباني طور تي منڪر هوندا آهيون ته ائين ڪونهي. سڀ ڪجهه ٺيڪ آهي پر ڪجهه به ته ٺيڪ نه هوندو آهي.
دنيا جا ڪم ٿيڻ لاءِ ئي آهن، عزيزان من... جنهن جو به ڪم ٿيڻو آهي، ان کي اوهان نه ٿا روڪي سگهو ۽ جنهن جو به ڪم ناهي ٿيڻو، ان لاءِ ڪجهه به ڪري وجهو، اهو ڪو نه ٿيندو. سڀ ”مٿئين“ جي مرضي آهي، اسين مٿو هڻي هڻي ڪجهه به ڪري وجهون، ٿيندو اهو ئي، جيڪو سندس ”امر“ هوندو. ها! ائين ضرور آهي ته اسان کي مثبت سوچ سان پنهنجي حصي جو ڪم ادا ڪرڻ گهرجي. جتي به، ڪنهن جي ڪا جائز مدد ٿئي ته پير پوئتي نه ڪجي.
قبله والده صاحبه جون ڳالهيون به عجيب هونديون هيون. هڪ واري هٿ جهلي چيو هئائين ”ٻن ماڻهن کان سدائين ڊڄجانءِ. هڪڙا اهي جيڪي نگاهه هيٺ ڪري ڳالهائين ۽ ٻيا اهي جيڪي آرام ۽ اطمينان سان تنهنجي سڄي ڳالهه ٻڌن...“ مان حيرتن ۾ ورائجي ويو هئس. پنهنجي لائق فائق امڙ کان مون حياتيءَ ۾ وڏو فيض پرايو، پر ڪڏهن، ڪي ڪي ڳالهيون ڏاڍيون حيران ڪندڙ هيون. منهنجي سوالي نگاهه جي جواب ۾، ڳالهه جي دائري کي وسيع ڪندي هنن چيو هيو ”ماڻهوءَ جون اکيون، هن جي اندر جون دريون هونديون آهن، انهن جي ذريعي ئي هو، توهان کي پنهنجي اندر ۾ داخل ٿيڻ جي اجازت ڏئي ٿو، پنهنجي اندر جا مڙئي خدشا، سوچون ۽ فيصلا، هن نگاهن ذريعي ئي اوهان ۾ منتقل ڪري ٿو. اهم ڳالهه اها به اٿئي ته هو پنهنجي حاڪمي ۽ نيازمندي به انهن اکين وسيلي ئي تسليم ڪرائي ٿو. اکين سان ڳالهائيندڙ، زبان جو محتاج نه هوندو آهي.... هاڻي جي ڪو وجود، اوهان سان اک ملائي ڳالهائي ئي نه ٿو ته معاملو صاف آهي، معنيٰ توهان کي، پنهنجي اندر ۾ جهاتي پائڻ جي اجازت هن ڪو نه ڏني آهي. اوهان ”ڦاٽوڙي دهل“ وانگر وڄندا رهو ٿا ۽ هو پنهنجيءَ مرضيءَ تي فيصلا ڪندو رهي ٿو...“
منهنجو عقل چرخ ٿي ويو هيو، امان جون ڳالهيون، ڪمال هيون. اڄ تقريبن اٺاويهه سال گذرڻ کان پوءِ به، مون کي سڀ ڪجهه ازبر آهي. منهنجي حيرت تي مرڪندي هنن وڌيڪ چيو هيو ”دنيا ڏاڍي مصروف ٿيندي ٿي وڃي، هر ڪو هڻ هڻان ۾ لڳل آهي، ڪنهن وٽ ڪنهن لاءِ وقت ڪونهي... ماڻهن جا سينا ڦاٽن پيا ٿا، پر ڪير کين ٻڌڻ وارو ئي ڪونهي. هاڻي اهڙي ”ڪال“ ۾، جي ڪير سڄو وقت اوهان کي ٻڌڻ ۾ خرچ ڪري ته ان کان به ڊڄجانءِ. پنهنجو پاڻ کي ان جي جاءِ تي رکي سوچجانءِ ته ڇا تون ڪنهن جي تڪليف کي ٻڌڻ لاءِ ايترو وقت ڏئي سگهين ٿو؟ هاڻي اندازو لڳائي ڇڏ ته اهي ٻئي وجود ڪيئن هوندا...“
سڀ ڪجهه ڌنڌلو ٿي رهيو هيو... بس هنن جو آواز هيو، جيڪو ايترا ورهيه گذرڻ کان پوءِ به منهنجي ڪنن ۾ ٻرڪندو رهي ٿو... ڌڻيءَ جي عظمتن جو ٿورو ادا ڪرڻو ٿئي ته پنهنجي مک تي ازل ابد جي مرڪ رک. ڪنهن ڏانهن مرڪ جو تحفو موڪلين ته اها نجي مرڪ هجي، ڪاروباري نه هجي... ڪڏهن به، ڪو به توڏي مرڪي نهاري ٿو ته ان مرڪ جو پيڇو ڪجانءِ.... جي تنهنجي رخ تان، منهن تان نظر هٽائڻ کان پوءِ به، مهربان چهري تي اها مرڪ ڪجهه گهڙيون قائم آهي ته اها ”سراسر“ تنهنجي آهي، تولاءِ آهي ۽ لاغرض آهي. اها مرڪ، پنهنجي ڌڻيءَ جي حڪم جي پوئواريءَ ۾ محبت جي تقسيم آهي ۽ جي نظر هٽائڻ سان ئي، اها ان چهري تان گم ٿي وڃي ٿي ته پڪ ڄاڻجان، اهو سڀ ڪاروباري هو. مقصدن ۽ مطلبن جي دنيا جو هڪ کوٽو سڪو هيو، جيڪو في الوقت چمڪي رهيو آهي. مرڪ ڪاروباري ٿي وڃي ۽ خدا ڪارڻ نه هجي ته محبتن جو دعوو فضول ٿي ويندو آهي کوٻلا....“
دوست، محبتن جي فصلن جا سلا هوندا آهن، ۽ اوهان سدائين اهو ڏٺو هوندو ته ماڻهو ڏکئي وقت ۾ سندن ساٿ جي طلب، سدائين محسوس ڪندو آهي. پوءِ جي ڪم مهل هو ساٿ نه ڏين ته شڪايتون ٿي وينديون آهن ته سڄي دنيا ڇڏي، اسان تو ۾ اميد رکي ۽ تو به پوري نه ڪئي؟ اڳيان کڻي ڪهڙو به وهنوار ٿئي، پر اهم ترين ڳالهه اها آهي ته اها سوچ ئي غلط آهي. وري به غرض جو رنگ ته چڙهيو نه قبلا... تڏهن ته حضرت علي ڪرم الله وجهه فرمايو ته اوهان وٽ هڪڙو دوست آهي ته توهان دنيا جا امير ترين ماڻهو آهيو، جي ٻه آهن ته ٿورو غور ڪيو ۽ جي انهن کان مٿي آهن ته سوچي وٺو اوهان سچ نه پيا ڳالهايو...“
نئين سال جي پهرئين ڏهاڙي تي، اچو ته ڪجهه سوچون ٿا. ڪي فيصلا ڪيون ٿا. هيلتائين جيڪي ٿيو سو ٿيو، هاڻي ڪوشش ڪنداسين ته پنهنجي ڌڻيءَ جي رضا خاطر محبتن جي پرچار ڪيون. سندس عظمت ۽ بلند شان جي تعظيم ڪيون، صرف ۽ صرف انسانيت سان محبت ئي ڪيون، ڇاڪاڻ ته نفرت ته ڪڏهن ڌڻيءَ ئي نه ڪئي آهي ته اسين ڇو ٿا ڪندا وتون؟ دنيا جي ڪاروبار ۾ غرض کي ڇڏي، صرف الله پاڪ ڪارڻ محبت ڪرڻ جو ”سڪه رائج الوقت“ ڇا اسين جاري نه ٿا ڪري سگهون؟
mehmoodmughal@hotmail.com
