ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

صدارتي چونڊ ۾ ميڊيائي مهم ۽ هڪ ”ميثاقِ برداشت“ جي ضرورت!




خميس 4 سيپٽمبر 2008ع



آصف زرداري هن وقت ملڪي ۽ بين الاقوامي سطح تي جنهن ميڊيائي محاذ آرائيءَ جو ”شڪار“ بڻيل آهي، پهتل پرين ائين بيان پيا ڪن ته هنن صحافتي توپن جو مال مصالحو ”ماڊل ٽائون“ مان تيار ڪيو ويو آهي. ”احسن“ کي خدا شل بلند ”اقبال“ بڻائي....پر هي نه ته اوڻيهه سئو ستر آهي ۽ نڪ وري ستهتر جو سن، جڏهن شهيد ذوالفقار علي ڀٽي لاءِ اسلامي ۽ غير اسلامي شناختن وارا بم گولا بارود ڀري مارڪيٽ ۾ اڇلايا ويا هئا.....خورشيد بيگم جو نسبي سلسلو جيڪڏهن واڻين سان ٿي مليو ته ڇا شيخ عبدالمجيد سنڌي آچاريا ڪرپالاڻيءَ وارن جي آڪهه مان ڪو نه هو؟ سر شاهنواز کي شڪست ڏيندڙ سابق واڻيو ته هيرو آهي، پر سر شاهنواز کي رشتو ڏيندڙ راندهه ۽ درگاهه بڻجي وڃن ته پوءِ ناانصافي وري ٻي ڪا ٿيندي آهي...سر شاهنواز جي لختِ جگر لاءِ ميڊيائي فتني سامانيون ايتريون ته مزيدار بڻجي ويون هيون، جو پاڪستان هيئر ڊريسر ايسوسيئيشن واري اسلام سلماني به چئي ڏنو نه، ”ختني“ کي اسان تائين رهڻ ڏيو...اهو موضوع مارڪيٽ ۾ هونئن به ازڪارِ رفته بڻيل آهي.....پر تڏهن الطاف حسين قريشي، مجيب شامي ۽ مولانا صلاح الدين پارن نهايت خشوع ۽ خضوع سان اهڙا ته نازيبا الزام مڙهيا هئا، انهيءَ ڀٽي شهيد تي جنهن کي عالمي سامراج اسلامي بلاڪ جي امڪاني اڻت ۽ سامراج کي راجا بازار راولپنڊيءَ ۾ بيهي ڪري سفيد هاٿي چوڻ جهڙين جسارتن تي شهيد ڪرائي ڇڏيو هو.

هن وقت ميڊيا ئي محاذ آرائيءَ جا بيشتر ورق سياهه ڪري رهيو آهي. شاهين صهبائي ۽ ارشاد احمد حقاني هڪڙي کي شايد محترمه صهبا جي ايوانِ صدر مان الوداعي خطبو پڙهڻ تي تنهائي محسوس ٿي رهي آهي ته ٻيو وري فاروق لغاريءَ کي ٻيهر نگران سيٽ اپ ۾ آڻڻ لاءِ چشمِ براهه آهي...جنهن سيٽ اپ ۾ موصوف ماضي ۾ مملڪتِ خداداد جو ميڊيائي وزير به رهيو هو....شاهين جي پرواز جو عروج تڏهن ڏٺوسين جڏهن سوا مهينو اڳ يوسف رضا گيلاني واشنگٽن اسهيو هو...وزير اعظم جي دوري کي مڪمل طور ناڪام قرار ڏيڻ ۾ هن ”باز“ جي پرواز واري رفتار بحري باز کان به تيز هئي...جڏهن ته پرائم منسٽر جو اهو ئي دورو هيو، جنهن دوري دوران واشنگٽن کي اسلام آباد قائل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيو ته جيڪڏهن ايوانِ صدر مان مشرف چڪ شهزاد ڏانهن ڪوچ ڪيو ته به خير آهي، امورِ مملڪت ملتاني پير به سنڀالي سگهي ٿو....مشرف جي داغِ مفارقت کي شاهين صهبائي سهي ڪو نه سگهيو ۽ هن مخدوم حسن محمود جي ڀاڻيجي کي هدف تنقيد بڻائڻ ۾ سموريون حدون اورانگهي ڇڏيون هيون....هن وقت اها ئي مخلوق ملڪي ۽ بين الاقوامي محاذ تي ”چمڪ“ جي سهاري سان مسٽر آصف زرداريءَ کي هدفِ تنقيد بڻائڻ ۾ اخلاقيات کان مٿڀرائپ جو مظاهرو ڪري رهيا آهن...کين مشاهد حسين سيد جي آمريت نوازي ۽ صديقي صاحب جي جنرل يحيٰ خان جي دور ۾ شريف الدين پيرزادي هٿان سول ججي جي حصول واري ”نيڪي“ نظر ئي نٿي اچي....چئي ايوان صدر ۾ ڪو سنڌي اچي ويو ته ائٽم بم انڊيا کي ڏيئي ڇڏيندو ۽ پاڪ سينا کي ناپاڪ بڻائيندو...آصف زرداري بشر آهي، فرشتو ڪري کيس سرخاب جا پر لڳائينداسين ته اها اشرف المخلوقات سان زيادتي ٿيندي، کيس ديانتداريءَ سان تنقيد جو ”شڪار“ بڻائڻ وارو عمل ساراهڻ جوڳو آهي، پر ”ماڊل ٽائون“ واري مڪروهه ميڊيائي جنگ ڪنهن به صورت ۾ سياسي اخلاقيات جي دائري ۾ داخل ڪرڻ جهڙي ناهي. نواز شريف ڏهن سالن کانپوءِ به اتي ئي بيٺو آهي، جتي هن اختر رسول ۽ طارق عزيز جي ڪمان ۾ سپريم ڪورٽ جا چاپڙ لهرائيا هئا...مشاهد حسين سيد ڪلديپ نيئر کي ڊاڪٽر عبدالقدير سان ملائي ٿو ۽ ”ائٽم بم“ واري ڪهاڻيءَ کي قبل از وقت اوپن ڪرائي ٿو، تڏهن به ”سيڪيورٽي رسڪ“ ناهي، ڇاڪاڻ ته موصوف جو خاندان سپاهه گريءَ ۾ سالن کان مصروف عمل آهي، سندس والد بزرگوار به هڪڙي برگيڊ جي ڪمان سنڀالي چڪو آهي...نواز شريف جون ڪافي شڪايتون جائز آهن، پر ڳنڍ ٻڌي جيڪڏهن ”ججز“ اشو تي بيهي رهبو ته ملڪي ڪاروهنوار جا ڪروڙين شعبا متاثر ته ضرور ٿيندا.

بئريسٽر اعتزاز احسن چار مهينا اڳ ڪراچيءَ ۾ پاڻ چئي ويو هو ته ٻارهين مئيءَ کي فراموش ڪرڻو پوندو...موصوف جو تڏهن منهن لٿل نظر پئي آيو، جڏهن هن اسلام آباد واري ڌرڻي کي عين عنفوانِ شباب تي پوڙهو بڻائي ڇڏيو...خود وڪيلن واري تحريڪ هاڻ ”مدعي سست ۽ گواهه چست“ واري دائري ۾ داخل ٿي چڪي آهي. وڪيلن جي مڙسيءَ کي داد ڏيڻ کانسواءِ رهي به نٿو سگهجي، پر آصف زرداري آغاز ۾ کين چيو هو ته صرف لائيرز جي آڌار تي انقلاب نٿا آڻي سگهو...سياسي دوستن کي شريڪِ سفر بڻايو...پر وڪيلن سولو فلائيٽ کي ترجيح ڏني. هاڻ ته ڪي ڌريون کلم کلا چون پيون ته هي به هڪ متبادل قيادت پيدا ڪرڻ جي ترڪيب هئي...ائين جيئن بنگلاديش ۾ آمريت ۽ جمهوريت جو ترياق تلاش ڪرڻ لاءِ ”ٽين جنس“ کي ميدان ۾ لاٿو اٿن...کڻي اهڙي ڪنهن راءِ کي بدگمانيءَ جي دائري ۾ ئي داخل ڪرڻ گهرجي، پر هاڻ ته وڪيل به چون پيا ته....”مري ٿي جن کيلئي وهه توجا کر مسندِ عدالت پر براجمان هو گئي...“ همه گيريت هر تحريڪ جو جز هوندو آهي، محدود ايجنڊا ۽ ٺلهي پروپيگنڊا جي ڄمار مختصر هوندي آهي.

هاڻي نواز شريف جي ننڍڙي ايجنڊا ۽ اعتزاز احسن جي پروپيگنڊا پنهنجي منهن موت ڏانهن ته محڪوِ پرواز ناهي...ججز اشو مهيني اڌ کانپوءِ ايترو ته ٻودو ٿي ويندو، جو خود ڌڻي اهڙن ڪانن کي باهه ڏيڻ ۾ عافيت محسوس ڪندا...خود قاضي القضات لاءِ اسلامي شريعت ۾ لکيل آهي ته جيڪڏهن موصوف ”غضبناڪ“ آهي ته کيس عدالتي ذميوارين کان ترت آجو ڪجي، نه ته همراهه انصاف جو ٽڀو اونڌو ڪندو...ملڪ کي آصف زرداري جي اک سان ڏسڻ جي ضرورت آهي، موصوف دهشتگرديءَ جي نالي ۾ جاري جنگ کي ڪنهن ”جدت“ ڏانهن وٺي وڃڻ ۾ دلچسپي رکي ٿو.

بلوچستان جي سموري زخمي جسم تي پها رکڻ جو به کيس تمام گهڻو احساس آهي، صوبن کي خودمختياريءَ جي حوالي سان به پ پ ڪي تڪڙا قدم کڻڻ جو ارادو رکي ٿي...پاڙيسري ملڪن خاص طور ڪابل ۽ دهليءَ سان از سرِ نو تعلقات استوار ڪرڻ ۽ واپاري سرگرمين ۾ اضافي بابت به ڪي دور رس فيصلا ٿيڻ وارا آهن...جيتوڻيڪ نواز ليگ جو الحاق پ پ سان ٽٽي چڪو آهي ۽ اهو سانحو به ڪنهن حادثي کان گهٽ ناهي...نواز ليگ آزاد ۽ قائد ليگ کان ويندي سنڌ جي اتحادين تائينءَ جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ جمهوري مزاج واري جماعت هئي، پر تڪڙ نواز شريف جي طبيعتِ ثانيه بڻيل آهي. سمجهي ته سدورو خوب ٿو، پر ڪي ”باز“ سندس ”ڳيرن“ کي مفتوح بڻائي ويا آهن. احسن اقبال ٽائيپ ماڻهن جا جذبا ته قابلِ قدر آهن، پر دنيا ۾ پاڻ هڪڙي اهڙي سمنڊ جي مخلوق آهيون، جنهن کي ماگر مڇن جو جمِ غفير ڪنٽرول ڪري رهيو آهي. اهڙن اسٽيڪ هولڊرز کان توهان ترت ڪنڌ آجو نٿا ڪرائي سگهو. نواز شريف ۽ آصف زرداريءَ جي وچ ۾ هڪڙو نئون ”ميثاقِ برداشت“ مرتب ٿيڻ گهرجي...نون ليگ مرڪز ۾ اپوزيشن ۾ هلي وڃي ۽ پ پ پنجاب ۾ حزبِ اختلاف جو ڪردار ادا ڪري. اڍائي سالن تائين ڪو به ڪنهن کي ”چهنڊڙيون“ نه پائي ۽ تمام ميمبرن کي ميرٽ جي بنياد تي صوبن ۽ مرڪز ۾ مڃتا ملڻ گهرجي...ملڪ کي درپيش اندروني ۽ بيروني چئنليجز کي خوش اسلوبيءَ سان منهن ڏيڻ لاءِ ٻئي پهلوان باهمي اشتراڪِ عمل ۽ صلاح مصلحت سان پيش قدمي ڪن...اسفند يار ولي، مولانا فضل الرحمان، اي پي ڊي ايم ۽ ايم ڪيو ايم کان ويندي ٻين وڏين توڙي ننڍين جماعتن ۽ گروهن کي به ملڪي مامرن ۾ صلاح مشوري جو حقدار قرار ڏنو وڃي ۽ پنهنجين پنهنجين پارٽين کي به جمهوري انداز سان منظم ڪري ملڪ ۾ نئون سياسي ڪلچر پيدا ڪجي...

نواز شريف پنهنجي صدارتي اميدوار کي جذبهءِ خير سگاليءَ جي فروغ خاطر دستبردار ڪرائي ۽ پ پ سلمان تاثير ۽ منظور وٽو هٿان شهباز شريف کي....”دورون دورون اکيان ماري منڊا پٽواري دا...“ واريون اکيون ڏيکارڻ کان باز اچي...اها سنگت اڍائي سال هلڻ گهرجي، سنگت کي مانيٽر ڪرڻ لاءِ الاهي بخش سومرو، اعتزاز احسن، عطاءُ الله مينگل، محمود اچڪزئي، خورشيد قصوري، افتخار گيلاني، بئريسٽر مسعود ڪوثر، بلخ شير مزاري، غلام مصطفيٰ جتوئي پارن سينيئرن جي سپريم ڪائونسل جوڙجي...اڍائي سالا ڪارڪردگي جو جائزو وٺي تڏهوڪين حالتن مطابق جيڪڏهن مڊٽرم چونڊون به ڪرائي ڇڏجن ته ٻنهي پارٽين جو بخار هلڪو ٿي سگهي ٿو...نواز شريف، اعتزاز احسن ۽ سندن همنوائن کي عوام الناس جي ها ۾ ها ملائڻ گهرجي، جيڪو چوي پيو ته،

”غم اور بهي هين پاکستان ۾ ”عدالت“ کي سوا...“

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

نئون صدر، ننڍا صوبا ۽ ”حقيقي مفاهمت“ لاءِ ڪامياب حڪمتِ عمليءَ جي ضرورت!




سومر 8 سيپٽمبر 2008ع



محترم زرداري صاحب ”صدارت“ جي چونڊ کٽڻ کان چند ڪلاڪن جي وقفي بعد جيڪا صدر جي حيثيت ۾ پهرين تقرير ڪئي، اها سانگهڙ ڄائي راجا پرويز اشرف جي افطار پارٽيءَ ۾ سندس مختصر گفتگو هُئي. هن ساڄي کاٻي آصفه ۽ بختاور کي بيهاري برطانوي انگريزي لهجي ۾ ڏاڍو برجستو پئي ڳالهايو...سڀني کي گڏ کڻي هلڻ ۽ پراڻن ڦٽن تي پهار رکڻ وارا سندس جملا ”پاڪستان“ جي سترهان ڪروڙ عوام جو آواز محسوس ٿي رهيا هئا. ساڳي خطاب ۾ موصوف صوبه سرحد کي ”پختونخواهه“ جي اکر ۾ تبديل ڪري پرڳڻن جي حقن جي حوالي سان پنهنجو مافي الضمير پيار ڀرئي انداز ۾ بيان پئي ڪيو...بلوچستان ۽ سنڌ جا به هن نالا کنيا، پر ”پنجاب“ جو نالو کڻڻ کان سندس زبان محروم رهي...گرڙا ٻهه جي جوڳيءَ سان اسان اهو براهه راست نشر ٿيندي ٻڌي رهيا هئاسين...گوگي چوهاڻ جي مريد جو چوڻ هو ته ”پنجاب“ جو نالو زرداري صاحب قصدن ناهي کنيو، ڇاڪاڻ ته پنجابي اشرافيه ايڪهٺ سالن دوران ڏيهه واسين کي جيڪي ڏنڀ ڏنا آهن، صدر مملڪت اهڙن سورن کان آگاهه آهي. پر نيڪڻ فقير جو خيال هيو ته زرداري صاحب جيئن ته اسلام آباد مان خطاب ڪري رهيو هو، اهو خطو هونئن ته ”ڪيپيٽل سٽيءَ“ واري شهرت رکي ٿو، البت عرفِ عام ۾ عوام الناس انهيءَ علائقي کي ”پنجاب“ جو حصو ئي سمجهن ٿا. جنهن خطي مان خطاب پئي ڪيائين اهو پوٺوهاري پڊ ميزبانيءَ جي مقام تي متمڪن ليکيو هجي ۽ آيل آديسين کي ”مهمان“...جوڳي پوءِ به مطمئن نه ٿيو...چئي: پرڏيهي اخبار ۾ خطاب کان چوويهه ڪلاڪ اڳ محترم زرداري صاحب جو جيڪو ليک ڇپيو هو، اُن تحرير ۾ به چٽو چيو هئائين ته سينٽرل پنجاب جي ”اشرافيه“ ٽنهي ننڍن پرڳڻين ۽ بابا بلهي شاهه جي ديس جي ڪمين ڪاسبين کي پاور ڪاريڊور واري ڪارخاني واريون مصنوعات واپرائڻ جو اهل ئي ناهي سمجهندي...جوڳيءَ کي فقير چيو ته: ميان! ڇو ٿو پنجاب بمقابله ٽي صوبا واري محاذ آرائي شروع ڪرائين...خير محاذ آرائي ته نون ليگ ۽ سلمان تاثير شرع به ڪري چڪا...

مارشل لا جا متلاشي ميڊيا جي محاذ جا ملڪي ۽ بين الاقوامي سطح جا ايئر مارشل...”قدم بڙهائو آرمي چيف هم تمهاري ساتهه هين...“ جهڙا مڪروهه ليک لکندا رهيا...نيٽو جون فوجون صدارتي چونڊ کان هڪ سئو ڪلاڪ پهرين اچانڪ پاڪستان تي زميني رستن تان پهريون ڀيرو حملي آور ٿيون...جهڙيءَ ريت ايئر مارشل اصغر خان اوڻيهه سئو ستهتر ۾ آرمي چيف کي خط لکي شهيد ڀُٽي جي سرڪار کي ختم ڪرڻ لاءِ ڪڌو ڪردار ادا ڪيو هو، اهڙي ئي طرح ميڊيائي محاذ تان ڏيهه ۽ پرڏيهه جي اڪثر اهم اليڪٽرانڪ ۽ پرنٽ ”ابلاغ ِ عامه شهيد ڀٽي جي ناٺيءَ کي ايوانِ صدر تائين پهچڻ کان روڪڻ لاءِ ننهن چوٽيءَ جا زور لڳائي ”جرنلزم“ کي ”جرنيلي سڙڪ“ جو جارُوب ڪش بڻائڻ ۾ ممتاز مقام ته ضرور حاصل ڪيو پر...وهي هوتا هي جو منظورِ خدا هوتا هي...سندن سموريون قلمي سياهه ڪاريون في الوقت ته ”سُوءِ مرقد“ روانيو ٿي چڪيون...انٽرنيشنل پريشر انگورا اڏي کان ويندي سوات ۽ باجوڙ ۾ زميني حملن ذريعي جمهوري سرڪار جي لولي لنگڙي وجود کي تهه و بالا ڪرڻ بابت ڪا به ڪسر باقي ڪا نه ڇڏي...پائليٽن کان آجا جهاز ۽ ميزائل حملن جون ”مهربانيون“ ته نيٽو فوج پرويز مشرف جي معاونت سان اڳي به ڪندي ٿي رهي، پر عين صدارتي چونڊ جي آخري ڏينهن ۾ تواتر سان ساندهه ٽي ڏينهن بين الاقوامي بائونڊريءَ کي جسماني صورت ۾ ڪراس ڪرڻ جا بدنما مظاهرا ڪري واشنگٽن اينڊ برادرس نيٽو جي نيٽ سان نماڻن نينگرڙن ۽ نٻل وجودن کي جهڙيءَ ريت ڪٽيو آهي. مبصر فرمائين پيا ته اها ڳالهه خطري جي الارم کان گهٽ ناهي.

زرداري صاحب جي نالي جو آغاز ”الف“ کان ٿئي ٿو ۽ اختتام ”ي“ تي...هونئن ته، ”اکران دي وچ جو وي ايڙيا عشق دي چاڙهي ڪدي نئين چڙهيا...“ وارو فلسفو پ پ تي سئو فيصد صادق اچي ٿو...پر هاڻي عشق جون سموريون حشر سامانيون ساڻ رکندي عقل منديءَ جي ضرورت تمام گهڻو وڌي چڪي آهي...زرداري صاحب جنهن ڏينهن ايوانِ صدر ۾ ”پريزيڊنٽ آف پاڪستان“ طور اليڪٽ ٿيو آهي، ساڳيو ڏينهن سندس ”فادر ان لا“ جي سياست جي حوالي سان ڪي ٽو جبل کا به جبري اهميت جو حامل رهيو آهي...ٽيتاليهه سال اڳ انهيءَ ڏينهن تي پاڪستان جو ڀارت سان ”پيوند“ اٽڪيو هو...ٽيتاليهه سالن جي عمر ۾ ڀٽو صاحب صدرِ پاڪستان منتخب ٿيو هو، پر ”يومِ دفاع“ جي حوالي سان جنهن ڏينهن کي پاڪستان واسي چاليهه سالن کان ملهائيندا پيا اچن، ان زماني ۾ پرڏيهي وزارت جون واڳون سر شاهنواز جي لختِ جگر حوالي هيون...سردار سورن سنگهه ٽنڊي جان محمد ۾ پيدا ٿيو هو، جڏهن ته قائدِ عوام جهونا ڳڙهه ۽ ممبئيءَ ۾ بانبڙا پاتا هئا...پر 1965ع واري جنگ ۾ جهونا ڳڙهه کي جلائڻ لاءِ ڀُٽي صاحب کي جڳ جهان اڳيان ملڪي موقف تندو تيز انداز ۾ بيان ڪندي ٻُڌبو هو. جڏهن ته جان محمد جي ٽنڊي جو ٽِڀو اونڌو ڪرڻ لاءِ ”جهان کي ڏيو مبارڪون، اسين پيا ڪاهيندا اچون...“ واريون ڀڀڪي دار ڌمڪيون سورن سنگهه جي زبان مُبارڪ مان پيون نڪرنديون هيون. زرداري صاحب جي صدر چونڊجڻ واري ڏينهن تي پاڪستان ڄائو من موهن سنگهه سردار سورن سنگهه جيان هندستان جو سربراهه آهي...جهونا ڳڙهه جي وزير اعظم سرشاهنواز ڀٽي جو ”پڙ ناٺي“ ۽ هاڻوڪي پاڪستان جي سر سيد احمد خان ”حسن علي آفنديءَ“ جو تڙ ڏوهٽو اسلام آباد جي سياهه ۽ سفيد جو مالڪ بڻيل آهي...زرداري صاحب جي ذميوارين جو پيپر نمبر ون آهي پنڊي ۽ دهليءَ جي وچ ۾ ”نو وار پيڪٽ“ ڪرائڻ لاءِ پرڏيهي مامرن جي ماهرن جي ٽيم سندس معاونت لاءِ هر وقت ايوان صدر ۾ موجود هئڻ گهرجي. تازو روس ۾ پاڪستان جو سفير رهندڙ ڏيپلي واسي ايمبيسيڊر ڪمال مصطفيٰ قاضي ريٽائر ٿيو آهي، موصوف قائم مقام پرڏيهي سيڪريٽري به رهيو آهي، اهڙا تجربيڪار پرڏيهي ماهر سندس ٽيم ۾ شامل هئڻ گهرجن. هڪڙا ته روايتي رويا رهندا آيا آهن پنهنجي پياري ڏيهه ۾...پر هاڻ پرڏيهي مامرن لاءِ ڪنهن نئين پورهئي جي ضرورت گهڻي وڌيل ٿي نظر اچي. مڪ ڪين ۽ اوبامي وارو صدارتي ملاکڙو منعقد ٿيڻ تائينءَ جي مدت کي جيئن تيئن ڪري دانائيءَ سان عبور ڪرڻو پوندو. انهن چئن پنجن مهينن دوران پاڪستان کي ترجيحي طور تي هندستان سان باهمي مفادات وارا مرحلا پار ڪرڻا آهن...جيتوڻيڪ زرداري صاحب جي صدارتي ووٽنگ دوران احمدي نجاد چين ۾ موجود هيو...اهو ئي احمدي نجاد، جيڪو ماسڪو ۽ بيجنگ لاءِ هڪ ئي وقت تمام گهڻو ڪارائتو ثابت ٿي رهيو آهي. جارجيا واري مسئلي کانپوءِ روس براههِ راست ”نيٽو“ لاءِ اکڙي ڪهاڙيءَ جيان آخري جلال وارو ڏيک پيو ڏي...ماسڪو کي مغربي دنيا جا ملڪ ماٺ ڪرائڻ ۾ لڳل آهن پر ماسڪو ٻيهر ”سرد جنگ“ جي صف بنديءَ ۾ مصروف آهي. تازين حالتن م چين جو يورپي يونين ۽ آمريڪا ڏانهن رويو ماسڪو جي مقابلي ۾ سرد مهريءَ وارو آهي...سينٽرل ايشيا ۽ ڏکڻ ايشيا وارن علائقن ۾ پيدا ٿيندڙ ”سوناميءَ“ جو اهو سرد جنگي سمو سال سوا کانپوءِ شروع ٿيندو. عراق مان پرڏيهي فوجن جي نيڪالي به انهيءَ عرصي دوران شروع ٿيڻ جا امڪان آهن. ممڪن آهي ته افغانستان مان به ”نيٽو“ جون فوجون راههِ فرار اختيار ڪن. افغاني سرڪار جو پسِ پردهه پريزيڊنٽ زلمي خليل زاد ۽ آفنديءَ جي ڏوهٽي جي وچ ۾ زيرِ زمين تعلقات به ڪنهن پُرامن افغانستان جي اڻت جي زمري ۾ اچن ٿا. شهيد سنڌ راڻي به پنهنجي حياتيءَ جا آخري پهر حامد ڪرزئيءَ سان هن خطي جي ”خوبصورتيءَ“ وارا خواب شيئر ڪرڻ ۾ بسر ڪيا هئا. سو ادي کي چوان ”الف“ کان وٺي ”ي“ تائين زور آور ذميوارين جو وزن زرداري صاحب جي توانا ڪلهن تي ڪري چڪو آهي. دهشتگرديءَ جي نالي ۾ جاري جنگ کي اوبامي جي اچڻ تائين ”گوشهءِ گمناميءَ“ ۾ رکڻ اسان جي اقليم جي مجبوري آهي. زرداري صاحب کي دهليءَ جو دورو ديگر دارالحڪومتن جي ڀيٽ ۾ سرِ فهرست رکڻو پوندو. ميان نواز شريف سميت جيڪو قافلو زرداري صاحب جي اڳواڻيءَ ۾ مهاجنن جي مُلڪ ڏانهن تشريف فرما ٿئي، اُن قافلي ۾ اسفنديار ولي، مولانا فضل الرحمان، محمود خان اچڪزئي، سيد جلال محمود شاهه، همير سنگهه سوڍو، راڻا ڀڳوانداس، عبدالستار ايڌي، فاروق ستار، سردار عبدالقيوم ڪشميري، پير صدر الدين شاهه راشدي، غلام مصطفيٰ جتوئي، بلخ شير مزاري، فاروق لغاري، عبدالحفيظ پيرزادو، اجمل خٽڪ، عاصمه جهانگير، عطاءُ الله مينگل، خير بخش مري ۽ عبدالواحد آريسر پارا ڪهنه مشق سياسي راهه نما ضرور شامل هئڻ گهرجن. دهلي جيڪڏهن ڏکڻ ايشيا ۾ پنڊيءَ جي ڀرجهلي بڻجي وڃي ته نوانوي سيڪڙو پرڏيهي مامرا از خود حل ٿي ويندا.

ڪابل ۾ برپا جديد ڪربلا مان به تڏهن جان آجي ٿيندي، جڏهن دهلي هن مسئلي تي پاڪستان سان پيار ونڊڻ جو فيصلو ڪري. پرڏيهي محاذ تي عربستان کان اقتصادي ۽ معاشي پاڻ ڀرائپ لاءِ مال مصالحو هٿ ڪرڻ لاءِ به هٿ پير تڪڙا هلائڻا پوندا. هن وقت واشنگٽن کي ”جيئن آهي، جتي آهي“ وارن مال نيلام ڪرڻ لاءِ ڇپجندڙ اشتهارن جيان پنهنجي حال تي ڇڏي ڏجي، ڇاڪاڻ ته هينري ڪيسنجر جهڙو جادوگر آمريڪي پاليسي ساز چوندو رهيو آهي ته: آمريڪي اسٽيٽ سان نه دوستي چڱي، نه دشمني چڱي. ڏيهي حوالي سان آصف صاحب کي حسبِ دستور مفاهمتي مشن کي وڌيڪ تيز ڪرڻ لاءِ رختِ سفر ٻڌڻو پوندو. خير بخش مري ۽ عطاءُ الله مينگل جي سرپئنچيءَ ۾ بلوچستان بابت آل پارٽيز ڪانفرنس ”گوادر“ ۾ ڪوٺائڻ جو اهتمام ٿئي ۽ جنرل (ر) عبدالقادر بلوچ کي اهڙي مجوزه ميٽنگ جو ڪوآرڊينيٽر بڻائجي. آرمي چيف سميت ملٽري ۽ پئرا ملٽري فورسز جي چيفس کي به اجلاس ۾ ضرور ويهارجي. اها ڪانفرنس بلوچستان واري بحران جي حل لاءِ حتمي فيصلا ڪري پوءِ برخاست ٿيڻ گهرجي. مولانا سميع الحق ۽ قاضي حسين احمد جي سرپئنچي ۾ فاٽا ۽ پختونخواهه جي ”مذهبي انتها پسنديءَ“ ۽ پرڏيهي ۽ ڏيهي مداخلت بابت مقامي پٺاڻن جي زخمن تي مرهم رکڻ لاءِ به ڪنهن رائونڊ ٽيبل ٽاڪ جي شروعات ڪجي. فوج ۽ حڪومت کي به اهڙي ڪانفرنس ۾ نه صرف مدعو ڪجي، پر ڪي قابلِ عمل ۽ دور رس وقتائتا فيصلا اها ڪانفرنس ڪري ڏيکاري.

سرائيڪي، پوٺوهاري ۽ سينٽرل پنجاب جي تضادن کي گهٽائڻ لاءِ ساڳي قسم جو ميلو گورنر هائوس لاهور ۾ به منعقد ٿيڻ گهرجي ۽ ديهي ۽ چولستاني پنجاب کي شهري پنجاب برابر آڻڻ جا رستا تلاش ڪجن. سنڌ ۾ ايم ڪيو ايم سميت سمورين پارٽين جي ڪانفرنس يوسف هارون، عبدالستار ايڌي، عبدالغفور ڀرڳڙي ۽ پرنس ڪريم آغا خان جي سرپئنچيءَ ۾ ڪوٺائڻ ضروري آهي. ڊائيلاگ ۾ مذهبي ۽ لساني منافرت کي گهٽائڻ، ديهي شهري تضادن جي باهه تي پاڻي هارڻ، ڌاڙيوالي ۽ چورا ڪاريءَ جو نيٽ ورڪ ختم ڪرڻ، صنعتي ۽ زرعي شعبن جي تيز رفتار ترقيءَ بابت رهنما اصول وضح ڪرڻ جهڙا فيصلا ڪري سگهجن ٿا. زرداري صاحب کي پير سائين پاڳاري، فاروق لغاري، غلام مصطفيٰ جتوئي، غلام مصطفيٰ کر، عبدالحفيظ پيرزادي، ڊاڪٽر مُبشر حسن، قاضي حسين احمد ۽ ٻين پنهنجن روايتي سياسي حريفن ڏانهن به لنگهي وڃڻ گهرجي. جيڪي سهڪار ڪن تن سان تعاون وٺجي، جن وٽ ”دُعائن“ جا دڪان کليا پيا آهن، تن کان آسيسون وٺڻ ۾ ڪو به عيب ناهي. اهم ڳالهه اها آهي ته هاڻ ملڪ ۾ نئين سياسي ڪلچر ۽ نئين اقتصادي سفر جو آعاز ٿيڻ انتهائي ضروري آهي.

پ پ ۾ نئون خون داخل ڪرڻ ۽ نوان ٽرينڊ مُتعارف ڪرائڻ جي به ضرورت آهي. پارٽي قيادت ته بلاول ڀٽو وٽ ئي رهڻ گهرجي، البته زرداري صاحب شريڪ چيئرمين واري ذميواري مخدوم شاهه محمود قريشي ۽ مخدوم امين فهيم مان ڪنهن هڪ کي ڏي ته اها پيش رفت پ پ لاءِ وڌيڪ پائيدار روايتون قائم ڪندي. اسلام آباد جي زرداري هائوس کي ”ڀٽو هائوس“ جو نالو ڏيڻ سان ملڪ ۾ ”جيئي ڀٽو“ چوندڙن ۾ قابلِ قدر اضافو ڪرائي سگهجي ٿو. زرداري صاحب جي حلف برداري واري تقريب ۾ پرويز مشرف کي گهرائڻ جي ڪوشش پ پ لاءِ نقصان ڪار ثابت ٿيندي. البت رفيق تارڙ ۽ فاروق لغاريءَ کي ”خاص اهتمام“ سان انهيءَ تقريب ۾ اچڻ جي ڪوٺ ڏجي. جسٽس (ر) وجيهه الدين احمد، جسٽس (ر) سعيد الزمان صديقي ۽ مشاهد حسين سيد لاءِ به خاص ڪرسيون رکرائجن ته جيئن جمهوري روايتن کي وڌيڪ فروغ حاصل ٿئي. تقريب حلف برداري ۾ ملڪ جي قابل ذڪر سياستدانن کي بنا فرق دعوت عرض رکڻ سان به رواداري ۽ سهپ جي سلسلي جون ڪافي منزلون طئي ٿي سگهن ٿيون.

صدرِ مملڪت وفاق جي علامت هوندو آهي. زرداري صاحب نئين روايت اها به قائم ڪري سگهي ته بهتر، جو موصوف مهيني جا پنج ڏينهن مظفر آباد، لاهور، پشاور، ڪوئيٽا ۽ ڪراچي لاءِ مخصوص ڪري ۽ هر ماهه پنجن ئي پرڳڻن جي تعمير ۽ ترقيءَ جي حوالي سان ٿيندڙ ڪمن ڪارين جي براههِ راست نگراني ڪري. هر ماهه ٿيندڙ اهڙن اجلاسن ۾ صوبائي انتظاميا، مرڪزي سرڪار ۽ ملٽري ۽ پئرا ملٽري فورسز جي ذميوارن کي شرڪت لاءِ پابند بنائجي ۽ اهڙا اجلاس رسمي ”گفتند برخاستند“ بدران ڪي عملي فيصلا ڪن. امن امان جي دائري ۾ ايندڙ مامرا هجن يا معيشت ۽ اقتصاديات کي فروغ ڏيڻ جا مرحلا، اهي سرگرميون لاڀائتيون ٿي سگهن ٿيون. زرداري صاحب پنهنجي پهرين قومي خطاب ۾ سمورن سياسي ۽ ذاتي مخالفن کي معاف ڪرڻ جو اعلان ڪري سگهي ٿو. رمضان المبارڪ جي ڀلاري مهيني ۾ قيدين کي رهائيءَ جي روايتي قانون ۾ ترميم ڪري عام ڪيسن جا هڙيئي قيدي آزاد ڪرڻ گهرجن. ايوانِ صدر جا خرچ گهٽائڻ سان گڏوگڏ سندس نالي سان ڪي دو نمبري ماڻهو جيڪڏهن ڪنهن حصول وصول ڪلچر کي فروغ ڏيڻ ۾ مصروف هجن ته اهڙي سرگرميءَ جو سختي سان خاتمو ڪرڻ جون هدايتون به جاري ٿيڻ گهرجن. سنڌ ٻيهر قديم سنڌ تي مشتمل ”پاڪستان“ جون واڳون سنڀاليون آهن. دانائيءَ سان اها سعادت طويل عرصي تائين ماڻي سگهجي ٿي.

قومي اسيمبليءَ جي گيلريءَ ۾ آصفه ۽ بختاور جي سامهون شهيد بينظير ڀٽو جي اُها آخري ديدار واري تصوير رکيل هئي، جنهن زبان حال سان ٻُڌايو پئي ته هي جيڪا کيپ صدارتي چونڊن ۾ توهان کٽي آهي، انهيءَ ۾ اوهانجيون محنتون به گهٽ ناهن پر اها منزل ملي آهي انهيءَ لهو رنگ قربانيءَ جي سلي ۾، جيڪا ستاويهين ڊسمبر تي لياقت باغ راولپنڊي ۾ محترمه ڏني هئي. آصفه ۽ بختاور جون اکيون ذري ذري آليون پئي ٿيون. جن به اهو منظر ڏٺو پئي، آبديدهه از خود اهي به ٿيندا پئي ويا. ملڪ ۾ زرداري صاحب جي ”صدارت“ لاءِ جيڪڏهن ڌام ڌوم سان ”جشن“ ناهي ملهايو ويو ته انهيءَ جو سبب سڀني کي معلوم آهي. خاص طرح سان پ پ ۽ عام طرح سان پورو ملڪ محترمه بينظير ڀٽو جي ”سوڳ“ ۾ ورتل آهي. قوم آصف علي زرداريءَ مان به اها ئي اُميد رکي ٿي ته موصوف شهيد ڀٽي ۽ شهيد بينظير جي خوابن جي تعبير ثابت ٿيندو. مرتضيٰ ۽ شاهنواز جهڙا شهيد به هن موقعي تي فراموش نٿا ڪري سگهجن. شل ”ڀٽو خاندان“ هڪ ٻئي جو ڀرجهلو ٿئي!

”ترجيحات“ جو تعين طويل بحث مباحثي جي تقاضا ڪري ٿو. پاڪستان جيئن ته اوڻيهه سئو ستيتاليهه ۾ قديم ملڪن جو ”يونائيٽيڊ اسٽيٽس“ وارو رضاڪارانه وفاق هيو، پوءِ ڪهڙي حرفت سان اسٽيٽس جو نالو ”ٺهرائن“ مان زيڊ اي سليري پارن ڪٽرائي ”مضبوط وفاق“ جي نام نهاد نالي ۾ پرڳڻين ۽ قديم وطنن جا حق ۽ واسطا سفاڪاڻي روش سان ريٽيا ۽ ميٽيا ويا...هن وقت زرداري صاحب کان سٺ سالن جا ستايل اهو مطالبو به ڪري سگهن ٿا ته ازسر نو ”معاهدو“ ڪجي ۽ نئون پاڪستان اڏجي، پر سنڌ سهي جي کل ايترو سو ضرور عرض ڪري سگهي ٿي ته صوبائي خودمختياريءَ جي حوالي سان ايم آر ڊيءَ دوران جيڪو ميمورينڊم جڙيو هو، جنهن تي پ پ سميت مشهور ليڊرن ۽ جماعتن جي اڳواڻن جون صحيحون ٿيل آهن، ڇا اهو معاهدو ”عمل جوڳو ناهي“ چئي نظر انداز ڪيو ويندو يا؟

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

آمريڪا جون فرمائشون ۽ ”ڪشمير“ بابت خوشخبري جي حڪومتي دعويٰ!




ڇنڇر 13 سيپٽمبر 2008ع



آمريڪي صدر ستن سالن کان نائن اليون جو کٽيو پئي کاڌو، پاڪستان به پرويز مشرف جي ”يوٽرن“ کانپوءِ اهي ست سال ساندهه ست سمونڊ پار واري سپر پاور لاءِ هڪيو تڪيو حاضر رهيو ۽ اسلام آباد واشنگٽن جا اهي سڀ حڪم احڪام بسر و چشم قبول ڪيا، جن شاهي فرمانن ۾ امر ٿيل هو ته لاجسٽڪ سپورٽ فراهم ڪريو، هوائي اڏا عنايت ڪريو، انٽيليجنس معلومات ۾ سهڪار ڪريو ۽ القاعده کي ۽ پڻ طالبان کي نيست و نابود ڪرڻ ۾ اسان سان ٻانهن ٻيلي ٿي بيهو...اوهان کي هيترا ڪي هيترا ڊالر ڏبا...ستن سالن کان اها ايڪسرسائيز جاري رهي...ويندي ابو ظهبيءَ ۾ پرويز مشرف سان پ پ جو ”خاموش معاهدو“ به واشنگٽن جي امانتداريءَ ۾ سر انجاميءَ کي پهتو هو. واشنگٽن جو پاڪستان سان پيار ڇا شهيد ڀٽو جي خاندان سان ”محبت“ جي ڪري پر پکيڙي رهيو هو؟ بش اينڊ برادرس کي نه ته ڳڙهي خدا بخش سان ڳجهه ڳوهه ۾ ڪي” ڳجهاندر“ ڳالهيون ڪرڻيون هيون ۽ نه وري کيس عوامي ۽ جمهوري پاڪستان سان ڪو سروڪار رهيو...بش لاءِ فقط اها ڳالهه اهميت رکندڙ هئي ته سندن ”جاني“ پاڪستان ۾ پاپولر ناهي رهيو ۽ هاڻ پرويز مشرف کي ”عوامي“ تائيد فراهم ڪري دهشتگرديءَ واري نام نهاد جنگ کي نئون روپ ڏبو...جسٽس ايم آر ڪيانيءَ جو نسبي ڀاءُ هن معاهدي جو اهم رازدان آهي ۽ ”جمهوري“ قيادت به سينائي سربراهيءَ لاءِ سندس نامي اسم گرامي تجويز ڪيو هو. موصوف ڪنهن دور ۾ ڊپٽي سينائي سيڪريٽري به رهيو آهي.

شهيد بينظير ڀٽو جڏهن ملڪ ۾ تشريف فرما ٿي ۽ هن جڏهن عوامي راءِ مطابق مذڪوره بالا معاهدي کان هٽڻ جو آغاز ڪيو ته کيس شهادت جي سعادت ماڻڻي پئي...هاڻ بش جي ڏيئي ۾ تيل کٽي پيو آهي ۽ آخري جهلڪين ۾ موصوف وڌيڪ نابينائيءَ جو مظاهرو ڪندي ستن سالن کان جاري جنگ کي زميني حوالي سان ”پاڪستان“ ۾ داخل ڪرڻ جو اعلان ڪري چڪو آهي...يو ايس نيشنل ڊفينس يونيورسٽي ۾ تقرير ڪندي هن عراق مان فوجن جو ڳپل حصو واپس گهرائڻ ۽ افغانستان ۾ وڌيڪ فورسز جي تقرريءَ جو اعلان هڪ ڏينهن اڳ ڪيو. ٻئي ڏينهن هن جولاءِ ۾ مخفي طريقي سان ڏنل منظوري به اوپن ڪري ڇڏي...قبائلي علائقي ۾ گهربل ماڻهن جي تلاش ۽ کين مارڻ واري مهم جي ڪمان اسان پنهنجن هٿن ۾ ٿا وٺون...ٻئي ڏينهن جڏهن زرداري صاحب صدارت جو حلف پئي کنيو ته آمريڪي فوجن جلال الدين حقانيءَ جي مدرسي ۾ ٽيهارو لاش ڪيرائڻ وارو ڪريڊٽ پئي وصول ڪيو....هوڏانهن آمريڪي طياره بردار بحري ٻيڙي رونالڊ ريگن کي نار ۾ پيش قدميءَ جو امر ٿي چڪو آهي، جتي هو اڳ ۾ بيٺل عالمي پاڻين جي حقن جي حفاظت واري طياره بردار جهاز يو ايس ايس ابراهام لنڪن کي سهڪار فراهم ڪندو. آمريڪي صدارتي چونڊون کٽڻ لاءِ بش جلال الدين حقاني، سراج الدين حقاني، ملان نذير ۽ ٻيا ويڙهاڪ مارڻ ۾ مگن آهي. کيس القاعده ۽ طالبان جا اهم ڪمانڊر به مطلوب آهن، ملان عمر، اسامه بن لادن، ايمن الزواهريءَ کان ويندي بيت الله محسود تائين ڪو به هڪ اهم ماڻهو کين مارڻ لاءِ ملي ٿو وڃي ته مڪ ڪين جي سوڀ جا امڪان وڌي ويندا.

نائين اليون کانپوءِ جڏهن افغانستان تي نيٽو فورسز ڪاهه ڪئي ته جلال حقانيءَ کي اسلام آباد گهرائي کيس ”طالبان“ جي متبادل قيادت سنڀالڻ لاءِ آماده ڪرڻ جي ڪوشش ٿي هئي، پر مولوي صاحب ”يارن“ سان بيوفائيءَ کي قبول ڪو نه ڪيو هو...هن وقت جنهن حقانيءَ تي ڪاهه ڪئي اٿن، اهو حقاني اسلام آباد کي گهڻو ويجهو آهي. گل بهادر، ملا نذير، ٻيا وزيري، سواتي ۽ انگور اڏائي لشڪر به نيٽو لاءِ دردِ سر آهن ۽ پاڪستان سان همدردي رکندا رهيا آهن، جڏهن ته بيت الله محسود ۽ ٻيا گروهه ملا فضل الله سواتي جيان ”پنڊيءَ“ لاءِ خطرو آهن. پنڊي ۽ پينٽاگون جي حامين ۽ مخالفن کي ڪير ڪيئن ٿو نشاني تي آڻي؟ تازي صورتحال ۾ اهو سوال اهميت رکي ٿو....ڪور ڪمانڊرز به انهيءَ مامري جي حل لاءِ ڪانفرنس تڙ تڪڙ ۾ اڪلائي چڪا آهن ۽ سرڪار به حامد ڪرزئيءَ کي منٿون ڪري گهرايو هو ته جيئن واشنگٽن جو منظورِ نظر اسان کي هن تازي بحران مان ٻاهر ڪڍڻ لاءِ ڪا سهائتا فراهم ڪري سگهي. ڪرزئي کي خود ڪابل واري ديس ۾ نيٽو فورسز جي ناگهاني ڪارروائي سبب تمام گهڻي تنقيد برداشت ڪرڻي پئجي رهي آهي....خير، پاڻ هلون ٿا سري نگر ڏانهن!

”باادب، با ملاحظه! صدر پاڪستان جناب آصف علي زرداري تشريف فرما ٿي رهيا آهن...“ اهي روايتي جملا ايوانِ صدر ۾ تڏهن اچاريا ويندا آهن، جڏهن ملڪ جو صدر ڪنهن تقريب ۾ شرڪت ڪندو آهي. شرط فقط هي ته تقريب ايوانِ صدر جي احاطي ۾ منعقد ٿيندي هجي....پروٽوڪول مطابق مذڪوره بالا لفظ اچارڻ لاءِ جنهن شخص کي زحمت ڏني ويندي آهي، انهيءَ فرد جو ”فوجي“ هجڻ ضروري آهي. زرداري صاحب لاءِ اهي جملا سندس حلفِ وفاداريءَ جي مرحلي تي پاڻ ٻڌي چڪا آهيون. صدر مملڪت جي پهرين ڪانفرنس ڪلاڪ کن جي هئي. بيشمار مسئلن ۽ مونجهارن بابت موصوف اشارن ڪناين ۾ الاهي ساريون ڳالهيون ڪري ويو. موضوع سڀ سون ۾ تورڻ جهڙا هئا. سندس جواب چانديءَ ۾ ويڙهي سانڍڻ جهڙا هئا، پر اڄوڪي ڪچهريءَ ۾ پاڻ کڻون ٿا ”ڪشمير ڪهاڻي.“

زرداري صاحب ۽ يوسف رضا گيلانيءَ کان ويندي شيري رحمان، فاروق حميد نائيڪ، رحمان ملڪ ۽ رضا ربانيءَ پارا ليڊر هر معاملي کي ”خوشخبري“ سان سلهاڙڻ ضروري سمجهندا آهن...ججن بابت جلد خوش خبري...مهانگائي بابت مستقبل قريب ۾ خوشخبري...فاٽا ۽ آٽا بابت خوشخبري...چين افغانستان بابت خوشخبري...ائين ٿو محسوس ٿئي گويا هن سرڪار جهڙوڪر خوشخبري کي پنهنجو ”تڪيه ڪلام“ بڻائي ڇڏيو آهي! زرداري صاحب به فرمايو آهي ته ڪشمير بابت قوم کي هڪ مهيني اندر خوشخبري فراهم ڪنداسين. اخبارن ۾ سندس بيان ڏهين سيپٽمبر تي ڇپيو آهي ۽ ٺيڪ هڪ مهيني کانپوءِ 10 آڪٽوبر تي مظفر آباد کان سرينگر لاءِ واپاري گڊز ٽرانسپورٽ شروع ڪرڻ جي تاريخ اڳ ۾ متعين ٿيل آهي. طارق عزيز کان ويندي نياز اي نائيڪ ۽ ٻيا اصل سرڪار جا آشيروادي جنهن بئڪ ڊور ڊپلوميسيءَ جي حوالي سان هندستان جي هم منصبن سان مذاڪراتي عمل ۾ مصروف رهيا آهن، تن سدورن جي اڄ ڪلهه” لنڊن“ ۾ لانگ پئي لڳي. اهي به سرگرميون ته اوپن ٿي چڪيون، البت ٻڌڻ ۾ ائين پيو اچي ته حسين عبدالله هارون نيويارڪ ۾، حسين حقاني واشنگٽن ۾ ۽ شاهد ملڪ دهليءَ ۾ مغربي دنيا ۽ آمريڪا جي زيرِ نگراني پاڪ–ڀارت تڪرار حل ڪرڻ وارو سفر تيز رفتاريءَ سان طئي ڪرڻ ۾ لڳل آهن. انهيءَ جهاز جا سمورا مسافر هڪراءِ آهن. هن حوالي سان ته انڊين نيشنل ڪانگريس ۽ پاڪستان پيپلز پارٽيءَ کي ڪي فتح ۽ ڪامرانيءَ جا اهڙا تاج عنايت ڪجن، جن سرخابي پرن جي سهاري اهي ٻئي جماعتون پنهنجن پنهنجن ملڪن ۾ وڌيڪ ”عوامي حمايت“ جون چاڙهيون چڙهڻ جي ڪامياب ايڪسرسائيز ڪري سگهن. ”ڪشميري ڪنواٽ“ کي ساڄي ڪروٽ ڏانهن ليٽاڙو ڪرائڻ لاءِ دهلي ۽ پنڊي اڌ صديءَ کان به يارهان ٻارهان سال وڌيڪ جو عرصو خرچ ڪري چڪا آهن، يا ائين کڻي چئجي ته ايڪهٺ سال وڃائي چڪا آهن. پاڪستان اقوامِ متحده جي ٺهرائن تحت مسئلي جو حل تلاش ڪرڻ تي بضد رهيو آهي، جڏهن ته هندستان چوندو رهيو آهي ته ڊوگرا راج جو راجا برضا و رغبت اچي اسان سان ملحق ٿيو هو. ڪشمير جو الحاق جبري ناهي. دهلي ائين به چوندو رهيو آهي ته اسان مظفر آباد وارو حصو به ڀارت جي اٽوٽ انگ ۾ شامل سمجهون ٿا. هڪ مهيني جو وقفو لڳي ٿو ته ”اعلانِ مري“ جو ملغوبو آهي، ڇاڪاڻ ته ڪانگريس ڀارت جي ساڳين ڏينهن ۾ ٿيندڙ قومي چونڊ دوران بي جي پي، مايا وتي ۽ ڪميونسٽ جماعتن کي ڪو اهڙو بهانو هٿن سان فراهم ڪرڻ جو جوکم کڻڻ جي غلطي آخر ڪيئن ڪندي؟ جنهن هندستان ڪابل سفارت خاني تي حملي کان ويندي گهس بيٺين جي وافر مقدار ۾ سري نگر واري صوبي ۾ گهيڙڻ جا ڏوهه ڏيڍ مهيني واري ماضيءَ دوران پرڏيهه ۾ موجود ڪنهن راڄواڙي کي ڏنا آهن. ٻي اهم ڳالهه اها آهي ته هماليه جي برف پوش پهاڙن واري چوڏهان هزار فوٽ بلنديءَ تي موجود سناتن ڌرم جي ڀڳوان شوِ جو جيڪو مندر آهي، اتي هر سال لکين شيواڌاري صدين کان اتي ايندا رهيا آهن. اٺ سال اڳ ڄمون ۽ ڪشمير واري رياستي اسيمبليءَ ۾ ”امرناٿ شرائن بورڊ“ وارو بل پيش ٿيو هو. تڏهن ڪنهن کي به ڪو اعتراض ڪو نه هو، البته ڪي ڊونر ادارن جي رحم و ڪرم تي پلجندڙ ۽ ”ماحوليات“ جي تحفظ جا هوڪا ڏيندڙ سول سوسائٽيءَ جا هڪ ٻه ادارا ان خيال جا هئا ته ياتري مهينو کن ڀل رهن، پر ٻن مهينن تائين کين ٽڪڻ ڏبو ته ان سان ماحوليات لاءِ مسئلا پيدا ٿيندا. بول براز ۽ فضلي سان ماحول ڪثافت جو شڪار ٿيندو. تن ڏينهن ۾ ليفٽيننٽ جنرل ايس ڪي سنها رياست جو گورنر هو، ياترين جي ٻه ماهي موڪل به هن منظور ڪئي هئي، پر ”ماحولياتي“ ڪارڪنن جي پر مغز اعتراض مفتي سعيد کي متاثر ڪيو ۽ هن گورنر صاحب بابت دهليءَ کي لکي موڪليو ته موصوف ”هندووتا“ پکيڙي رهيو آهي. سنها به پرويز مشرف جيان عوامي حمايت جي ”حاملين“ ۾ شامل ڪو نه هيو، کيس تڪڙ گهڻي هئي، هن پنهنجي نگرانيءَ ۾ وشنو ديوي شرائن بورڊ ۽ امرناٿ شرائن بورڊ کي ملائي هڪ خودمختيار ادارو ”امرناٿ ڊولپيمنٽ اٿارٽي“ جوڙي ڇڏي. هن مسافر خانا ۽ ڦلگام کان بالتل تائين ٻٽوروڊ ٺهرائڻ شروع ڪري ڏنو. سيد علي گيلاني وارن چوڻ شروع ڪيو ته، سنها رياست ۾ هندومت کي ائين فروغ پيو ڏي، جيئن يهودين فلسطين ۾ صيهونيت کي هٿي وٺرائي هئي. مفتي سعيد ڪانگريسي وڏو وزير هو، ساڻس نائب وزير اعليٰ پيپلز پارٽي جو مظفر حسين بيگ هو. بيگ وارن حڪومت کان ڌار ٿيڻ جي ڌمڪي ڏني ۽ چيائون ته ”امرناٿ شرائن بورڊ“ لاءِ زمين ڏيڻ واري بل تي صحيحون وٺڻ مهل ڪانگريس اسان کي وهائي ويئي هئي. صحافين پڇيس ته آخر ڪيئن اوهان جي اکين ۾ لوڻ وجهي ويا؟ بيگ چيو: اسان کي چيائون ته صحيحون نه ڪرڻ سان اهو مغل هاءِ وي پراجيڪٽ به رد ٿي ويندو ۽ اسان ڪشمير کي ڄمون جي مسلم اڪثريتي علائقن سان ملائڻ واري مغليه شاهراهه کي زمين الاٽ ڪرڻ کان مجبور هونداسين. فاروق عبدالله به تن ڏينهن ۾ سئو ايڪڙ زمين وارو ڪيس ”اهم اشو“ طور متعارف ڪرائي رهيو هو.کيس اها به ڄاڻ هئي ته ڪشميري ڌرتيءَ کي ڌارين لاءِ الاٽ ڪرڻ واري سوال تي گهڻا حساس رهيا آهن. سندس والد شيخ عبدالله اندرا گانڌي سان صلح ڪري جڏهن رياست کي دهليءَ جو دوست بنائي وڏو وزير ٿيو هو، تڏهن هن ٻاهرين صنعتڪارن کي رياست جي زمين ليز تي ڏني ته هئي پر سندس اهو عمل موصوف کي سياسي طور ڪاپاري ڌڪ رسائي ويو هو. تازو سال کن اڳ ”گلبرگ“ جي سياحتي علائقي ۾ رياستي سرڪار ٻاهرين سرمائيدارن کي هوٽل لاءِ زمين پٽي تي ڏني ته رياست ۾ ڏاڍو گوڙ ٿيو هو.

جڏهن 1992ع ڌاري افغانستان مان جيڪي مجاهد تنظيمون سوويت يونين جي تحليل وقت وانديون ٿيون هيون، پوٺوهاري شناخت وارين تنظيمن جا اڪثر ويڙهاڪ حزب المجاهدين، لشڪر طبيه، حرڪت الانصار، جشن الاڻي ۽ جيش فلاڻي جي نالن ۾ وڃي ڪشمير پهتا هئا. دهلي گهس بيٺين جي زخمن جو ترياق تلاش ڪرڻ لاءِ رياست جي ٽي لک مسلمان نوجوانن کي ٻين صوبن جي اعليٰ تعليمي ادارن ۾ به داخل ڪيو، پر تحريڪ کي اهڙين نوازشن سان ماٺو ڪرڻ ممڪن نه رهيو. ڪشمير کي صوبائي خودمختياريءَ جي حوالي سان جيڪي انفرادي رعايتون حاصل هيون، سي به گهڻي ڀاڱي سلب ٿيون. گذريل ويهارو سالن کان جيڪا شورش ”سري نگر“ ۾ برپا هئي، کيس شيخ عبدالعزيز جي شهادت سان نئون رخ ملي چڪو آهي. سري نگر کان مظفر آباد ڏانهن ڪوچ ڪندڙ قافلي تي گولين سان ڏهاڪو ٻيا به آتشِ چنار واري ڏيهه جا ڏوٿي اجل جو شڪار ٿيا هئا. گڏيل قومن جي دفتر اڳيان انهن شهيدن جي جلوسِ جنازي وارا جهانگي پنجن لکن جي تعداد ۾ گڏ ٿيا هئا. مهينو سوا اڳ هوڏانهن ڄمون جي ”بال ٺاڪري“ برادري به گهٽ ڪا نه ڪئي. هنن ڀارت سان سري نگر جو مواصلاتي رابطو منقطع ڪري ڇڏيو ۽ شاهراههِ مغل اعظم کي ٽوڙي ڇڏيو. سري نگر وري سرگ نگر ۾ تبديل ٿيو آهي يا نه؟ اچو ته پاڻ ارون ڌتي راءِ کان ٿاپڇون. ارونڌتي راءِ کيس مليل ”ڀارت رتن“ واپس ڪري ڇڏيو هو ۽ هڪ ڪروڙ رپين وارو بين الاقوامي ايوارڊ ڏهاڪو کن سيڪيولرزم کي فروغ ڏيندڙ ادارن ۾ ورهائي ڇڏي هو. ڪشمير جي هاڻوڪين حالتن تي هو لکي ٿي، ڪشمير کي آزادي ڏيئي هندستان پنهنجو ڪنڌ شري نگر شورش مان آجو ڪرائي. هوءَ وڌيڪ لکي ٿي، مهاتما گانڌي جي ملڪ جي پنج لک سينا هزارين ڪشميري ماري چڪي آهي. آبرو ريزيءَ کان وٺي بي پناهه دولت خرچ ڪري ضميرن جا به سودا ڪيا ويا، ڊس انفارميشن ذريعي ڪوڙ جا طوفان کڙا ڪيا ويا. مهاتما گانڌيءَ جي ملڪ ۾ نريندرا مودي هٿن سان مسلمانن کي مارائي رهيو آهي. ڪرستانن جو ڪريا ڪرم ڪرڻ لاءِ ”هندووتا“ جو ديو ديش کي ڌوڏي رهيو آهي.

ارون ڌتي راءِ جي لهارڪي ڌڪ جو وڌيڪ سيڪ ڪانگريس محسوس ڪيو. بي جي پي چيو ته، هند سرڪار کي ترت سندس شهريت ختم ڪري ڇڏڻ گهرجي. ارون ڌتيءَ جو اٿاريل سوال هن وقت هندستان ۾ ڪرنٽ اشو بڻيل آهي. ٽائيمز آف انڊيا ڌتيءَ جي موقف بابت تازو سروي ڪرايو آهي. وڏن شهرن ۾ ماڻهن ڪشمير کي ڀارتي انا جو مسئلو ناهي بڻايو. ڄمون جي سناتن ڌرمي آباديءَ پهريون ڀيرو معتدل راءِ ڏني آهي. مجموعي طور تي ملڪ جا اسي سيڪڙو ماڻهو ان راءِ جا آهن ته هنن حالتن ۾ سري نگر ”سوراج“ ٿو ماڻي ته طالبانائيزيشن کي فروغ ملندو ۽ ڀارت به افغانستان جيان دهشتگرديءَ جو شڪار ٿي ويندو. هوڏانهن ڪشمير جي گورنر اين اين وهري حريت ڪانفرنس ۽ ڪشميري قيادت کي مذاڪرات لاءِ ڪوٺ ڏني آهي، پر رياست ۾ رت جي راند کانپوءِ سيد علي گيلاني، مير واعظ عمر فاروق، شبير شاهه ۽ ٻيا اڳواڻ ڪنهن به ڳالهين ٻولهين جا روادار ناهن رهيا. ارون ڌتي راءِ ۽ ٻين ليکڪن جا رايا جيتوڻيڪ ”آزادي ۽ فڪر“ جي دائري ۾ اچن ٿا ۽ اهڙا ضمير مرجهائجڻ کان پالها جيتري قدر وڌيڪ رهندا، تيتري مقدار ۾ حق سچ جي راهه وڌيڪ روشن رهندي.

جيستائين آهي ”ايک زرداري سب پي بهاري“ جي هڪ ماهي مدت ۾ ڪشمير بابت ”خوشخبري“ وارو سوال ته لڳي ائين ٿو ته آمريڪا هندستان سان جنهن طويل رفاقت جي راهه جو مسافر بڻيو آهي، واشنگٽن ۽ دهليءَ جي وچ ۾ اها ڳالهه فيصل ٿي ويندڙ نظر اچي ٿي، جنهن جي نتيجي ۾ پنڊيءَ پاران پوندڙ ”چهنڊڙين“ جو ازالو ڪرائڻو آهي. ”سپريم ڪمانڊر“ جي اها سوڀ ليکبي، جيڪڏهن موصوف سينائي سنگت کي سري نگر بابت هٿ کڻائڻ ۾ سوڀارو ٿو ٿئي. ٻي ڳالهه ته سري نگر ۾ هن وقت اتان جي اڪثريت ڪنهن انقلابي پيش رفت جي ”امڪاني “ خوشيءَ ۾ ورتل آهي، ان ڪري مهيني جي مختصر وقت ۾ کين مطمئن ڪرڻ ممڪن نظر نٿو اچي. سري نگر ۾ راءِ عامه کي عظيم تر برصغير مفادات ۽ هندستان ۾ رهندڙ پنجويهه ڪروڙ کن ٻين مسلمانن جي مستقبل جي حوالي سان ”آزادي“ جي صورت ۾ اونداهي آئيندي جو احساس ڏياري ڪنهن معتدل راهه جو کين راهي بڻائڻو پوندو. انهيءَ مقصد لاءِ قاضي حسين احمد، مولانا فضل الرحمان، پروفيسر ساجد مير، علامه ساجد نقوي، ڊاڪٽر ابو الخير محمد زبير پارن عالمن کي هندستان جي دوري تي اماڻڻو پوندو. اهي عالم سڳورا ئي سيد علي گيلاني پارن کي قائل ڪري سگهن ٿا ته ڪلي طور تي آزادي جو نعرو ائين آهي، جيئن ڪارگل تي ڪاهه. اهي عالم دهلي، بانس بريلي، ديوبند، ممبئي، اجمير شريف، مراد آباد ۽ سري نگر ۾ پندرهان ڏينهن گذاري اچن ۽ هتان ”سينائي سنگت“ جو به کين آشيرواد هجي ته اسان ماضي واري گهس بيٺين ۽ آتڪ وادي سورمن جي الاٽمينٽ تان دستبرداريءَ جو اعلان ٿا ڪريون، ۽ ان جي نتيجي ۾ هندستان کي به هوڏ تان لهڻو پوندو. سري نگر ڏانهن اقتصادي ۽ معاشي حوالي سان ٺيڪ ٺاڪ پيڪيج متعارف ڪرائڻا پوندا. چوڻ جو مقصد فقط ايترو آهي ته جيڪڏهن واشنگٽن جي پريشر سان ڪشمير بابت ڪا پيش رفت ٿئي ٿي ۽ گراس روٽس تي اهڙي نيڪيءَ کي قبول نٿو ڪيو وڃي ته پوءِ اها سموري ايڪسر سائيز ديوانگيءَ جي دائري ۾ داخل ٿي ويندي. ڪشمير ٻارڙن جي راند جيان کن پل ۾ حل ٿيندڙ ڪيس ناهي. بنيادي تيارين، ٻنهي ملڪي جي راءِ عامه جي تعمير ۽ رياستي راڻن کي سنئين راهه جو راهي بڻائڻ لاءِ بهتر منصوبه بندي نه ڪئي ويئي ۽ مٿاڇرا فيصلا مڙهيا ويا ته پوءِ اها سموري محنت رائيگان ويندي. زرداري صاحب! مهيني ۾ نه ته به ڇهن مهينن دوران توهان اهو مرحلو پار ڪري ويا ته تاريخ ۾ توهان جو نالو سنهري اکرن ۾ لکيل هوندو.

هندستاني سرڪار صدر زرداري طرفان ”ڪشمير“ واري ”خوشخبري“ تي حيرت جو اظهار ڪيو آهي، پر وري به سنڌ ڄائو ڀارتي ڪشمير ڪميٽيءَ جو چيئرمين رام ڄيٺ ملاڻي تڪڙو تڪڙو من موهن سنگهه سان وڃي مليو ۽ مشوره ڏنو اٿس ته هڪ اعليٰ سطحي وفد اسلام آباد اماڻڻ گهرجي، جيڪو زرداري صاحب کي ”واڌايون“ به ڏي ته گڏوگڏ کيس ”ڪشمير“ بابت پيش رفت جي حوالي سان دهليءَ جا درد به ٻڌائي، ممڪن آهي ته هندستاني وفد راهول گانڌيءَ جي قيادت هيٺ جلد اسلام آباد پهچي. رام ڄيٺ ملاڻي سال ٻه اڳ اسلام آباد آيو هو ته کيس سندس اباڻو شهر ”شڪارپور“ ڏسڻ جي به موڪل ڪو نه ڏني هئائون. هن کي اي ڪي بروهيءَ جي آڪهه سان به ملڻو هو، جيڪو سندس وڪالت واري ”ڪمپنيءَ“ جو اهم فرد، ذاتي دوست ۽ هندستان لاءِ پاڪستان جو هاءِ ڪمشنر به هو. ملاڻي صاحب مهربان ٿئي ته زرداري صاحب واري ”ڪشمير“ بابت خوشخبري حقيقت جو روپ ڌاري سگهي ٿي.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

سنڌ ۽ سنڌي قوم جي محسن پڄاڻان




جمع 19 سيپٽمبر 2008ع



پرويز مشرف سميت پياري پاڪستان ۾ پاور ڌڻين سدائين سنڌين کي نااهل، ڪاهل ۽ ڄٽ قرار ڏنو آهي. سنڌ واسين جي مهذب پڻي ۽ شائستگيءَ جي شاهدي ته تواريخ جي صفحات ۾ شد ۽ مد سان موجود آهي، سندن شاندار ماضيءَ سان جيتوڻيڪ سندن حال کي ڀيٽڻ سادگي ليکبي، ڇاڪاڻ ته زماني جي تيز رفتاريءَ سان ڪلهو ڪلهي سان ملائڻ ۽ خون خرابي کان ڪناره ڪشي ۽ امن آتشيءَ سان انسيت بابت کين ڏوراپي جي ڏيهه جو ڏوٿي قرار ڏئي سگهجي ٿو. ان سان پرويزي لشڪر واري الزام کي تقويت البته نٿي ملي سگهي... اڄ هڪڙي مثال ذريعي پاڻ ”حال“ واري سنڌ جو احوال شيئر ڪنداسين....ڏيپلي کي ڪي تاريخ لکندڙ ”ديٻل“ به لکي ويا آهن.....ڇاڪاڻ ته ابنِ قاسم جي لشڪر جي ملتان ڏانهن تشريف آوري وارن گسن ۽ گهيڙن کي نظر ڊوڙائڻ دوران کين ڀنڀور جي مضافات واري ”ديٻل“ خط مستقيم ۽ سنئين واٽ تي نٿي نظر اچي..... اهو ته ٿيو مڙيئي مورخن جي وچ ۾ ملاکڙو. اهڙيون ايڪسرسائيزون به علمي ۽ تحقيقي ڇنڊ ڇاڻ لاءِ ضروري آهن، پر پاڻ اچون ٿا پرويز اينڊ ڪمپنيءَ جي ”بهتانن“ کي بي بنياد ثابت ڪرڻ ڏانهن.....

قاضي احمد محمد ڏيپلائي تازو شاهه مڪي اولياءَ جي مزار واري احاطي ۾ وڃي آرامي ٿيو آهي، هڪ صديءَ جيتري ڄمار ماڻيندڙ هي نرالو روح هن سنسار ۾ پنهنجي حياتيءَ کي ڪيئن سڦل بنائي ويو... ان تي پوءِ ٿا اچون... ڏيپلي شهر جي آباديءَ کي لکن هزارن ۾ شمار نٿو ڪري سگهجي، هي چند سوگهرن جو ڳوٺڙو آهي، هلندڙ صديءَ ۾ سنڌ جو اهو مثالي قريو پنهنجن ”اهليان شهر“ جي اهليت واري شهرت سان مالا مال رهيو آهي، پر هن جا گس ۽ گام ”گمنام“ رهن ها، جيڪڏهن امان مريم ۽ قاضي احمد محمد ڏيپلي کي ڏيهه ۽ پرڏيهه ۾ متعارف ڪرائڻ لاءِ ڏڌ نه ولوڙين ها.....امان مريم تي معياري ڪتاب مٺواڻي مشتاق مرحوم جو مرتب ڪيل هٿ ڪري پڙهي سگهجي ٿو. قاضي صاحب جي ڪهاڻيءَ جو اهو پنو به قيمتي پورهئي کان گهٽ ناهي، جنهن ورق ۾ درج آهي ته، موصوف ئي نامياري ليکڪ محمدعثمان ڏيپلائي کي حيدرآباد جا وڻ ڏيکاريا هئا..... ڏيپلائي مرحوم جا ڏهاڪو کن ڪتاب ته ماهه آگسٽ 2008ع ۾ ڇپجي منظر عام تي اچي چڪا آهن... فائق جي فرمان وارو سندس سيلبس ترجمو بين الاقوامي اسلامي يونيورسٽيءَ جي زير اهتمام ديده زيب انداز سان پڌرو ٿيو آهي. ”نُور–توحيد“ نالي وارو سندس ڪتاب عربيءَ جي هاڪاري انشا پرواز توفيق الحڪيم جي طرز تي لکيل شاهڪار بوڪ آهي. مولانا ابو الڪلام آزاد اهو عربي ڪتاب اڙدوءَ ۾ به منتقل ڪيو هو..... ڪتاب ڪهاڻيءَ کي ڊيگهه نٿا ڏيون، البته ڏيپلائي صاحب جي هم نام ”عثمان اديب“ ڏيپلي جي تاريخ لکڻ تي ئي اڪتفا ناهي ڪيو، پر هن سڏونت سارنگا، اوڍو ڪهير ۽ هوٿل پريءَ جون لوڪ آکاڻيون لکڻ سان گڏوگڏ چوڻين ۽ پهاڪن وارا ڪتاب به تحرير ڪيا..... هن وقت ”سارنگا“ جي نالي سان حيدرآباد مان ادبي رسالو به منظر عام تي آيو آهي” ڀٽن اڀريو سج“ وارو مشتاق مٺواڻي ۽ ”ڪشف محبوب“ جو سنڌي ڪار علي محمد ڏيپلائي علمي سخا ۾ پنهنجي حصي جو ڪم نهايت عرق ريزيءَ سان ڪري چڪا آهن.....نون جلدن وارو”بديع التفاسير“ به ڏيپلائي ڊاڪٽر محمد سومار ميمڻ، پروفيسر عبدالعزيز نهڙيو جي رفاقت ۾ ڏونجهه جي پروفيسر عبدالغفار جوڻيجي جن جي زير نگراني ڇاپيو آه.، سنڌي ۾ ”مشڪوات المصابيح“ جو ٻن جلدن ۾ ترجمو به ڏيپلائي قلم ڪارن جي ڪارائتي پورهئي ۾ اهم جاءِ والاري ٿو.... خامه فرسائيءَ واري ماٿريءَ تان هاڻ هيٺ لهون ٿا، ڇاڪاڻ ته هن واديءَ جو تذڪرو اڻ کٽ آهي.....احمد محمد قاضي جو گهراڻو”اقوام متحده“ لڳو پيو آهي، سندس وڏو پٽ اقبال قاضي ته سنڌ جو ايڊيشنل چيف سيڪريٽري ٿي رٽائر ٿيو پر ڪمال مصطفيٰ قاضي 1968ع ۾ جيئن پرڏيهي وزارت ۾ گهڙيو ته وڃي سيڪريٽري خارجه جي پوسٽ تائين پهتو.....سندس ملازمت جو ڳپل وقت هيگ، جنيوا ۽ نيو يارڪ ۾ موجود گڏيل قومن وارن دفترن ۾ گذريو... تازو هن پنج سال کن ماسڪو ۾ هاءِ ڪمشنري جو فريضو سرانجام ڏيئي ملازمت جا چاليهه سال پورا ڪيا آهن... سندس برادر خورد قاضي محمد اڄ به هيگ ۾ اقوام متحده جو اعليٰ آفيسر آهي.....هيگ وارو همراهه چهري مهري مان ”قونيه“ جي مڪين مولانا جلال الدين روميءَ جو ٻالڪو ٿو لڳي.....مغرب ۾ رهندي به هن مشرقي مزاج کي متاثر ٿيڻ ناهي ڏنو... احمد محمد قاضيءَ جو اهو تعارف به اهميت وارو آهي ته هو شهيد ذوالفقار علي ڀٽي جو قانون جي ڪتابن ۾ اتاليف رهيو آهي...سر شاهنواز سان کيس پڳ مٽ ياريءَ جي ٻنڌڻ ۾ مقيد ڏسي سگهجي ٿو..... هونئن ته سنڌ جا 3 وڏا وزير قائم علي شاهه، غوث علي شاهه، عبدالقادر هاليپوٽو به سندس شاگرد رهيا آهن، پر سائين جسٽس سيد سجاد علي شاهه جهڙا اڻ ڳڻيا وڪيل ۽ جج قاضي صاحب کان قانوني ڪتاب پڙهي اعليٰ عهدن تي رسيا... علامه آءِ آءِ قاضيءَ کي ولايت مان واپس آڻي سنڌ يونيورسٽيءَ جو ”شيخ الجامعه“ وارو فريضو سرانجام ڏيڻ لاءِ آماده ڪرڻ وارو ڪريڊٽ به قاضي احمد محمد کي مليل آهي. سندن وچ ۾ ٿيندڙ خط و ڪتابت قاضي صاحب نهايت خوبصورت طباعت سان ڇاپي پڌري به ڪري ڇڏي هئي..... علامه صاحب آمادگيءَ ڏانهن مائل ۽ قائل به گهڻن ٿورن منٿن سان ٿيا هئا..... سول لائين حيدرآباد ۾ گهڻي تلاش کانپوءِ علامه صاحب لاءِ قاضي صاحب سندس فرمائش مطابق جيڪا ”رين بسيرا“ هٿ ڪئي، اها سيد ميران محمد شاهه کان خريد ڪئي ويئي هئي... علامه صاحب جي فرمائش جي طويل فهرست ۾ اها ڳالهه به شامل هئي ته: اسان لاءِ جڳهه ڪچي هجي، راگي نيپي ۽ گاري سان گڏ ”نيروءَ“ جي آميزش ضروري آهي..... اها تاريخي جاءِ اڄ به قاضي خاندان جي رهائشي گهر سان لڳو لڳ موجود آهي... ناگفته به حالت ۾... شايد مظهرالحق صديقيءَ کان اوجهل رهي آهي نه ته پڪ سان انهيءَ ماڳ کي موصوف خوبصورت ”ميوزم“ ۾ تبديل ڪري ڇڏي ها..... عربيءَ ۾ چوندا آهن.....الولد سر لابيه (اولاد پنهنجن مائٽن جي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي هوندو آهي) قاضي احمد محمد جو علامه آءِ آءِ قاضيءَ سان ناقابل بيان عشق ئي کيس حيات–مستعار کي لاڀائتو بڻائڻ لاءِ آماده ڪندو رهيو....سندس اٿڻي ويهڻي، بودوباش، نقل حرڪت ۽ عادات اطوار به ”مرشد“ جي اتباع ۾ هوبهو ڪاربان ڪاپي نظر ايندا هئا.....علامه صاحب جي خواهش کي ريج ڏيندي ”ڏيپلائي قاضي“ فارسي عربيءَ تي دسترس حاصل ڪئي.....بابا! وحيءَ جو حقيقي مفهوم عربيءَ تي عبور سان ئي حاصل ٿيندو يا،

محروم ئي مري ويا، ماهر ٿي نه مئا

حباب ئي هئا، انهيءَ واديءَ وچ ۾!

واري لطيفي سٽ اوهان تي صادق ايندي. فارسيءَ لاءِ علامه صاحب فرمائيندا هئا ته ”تصوف“ جو تت ۽ خلاصو فارسيءَ کانسواءِ سمجهڻ ڏکيو آهي.....قاضي صاحب جي زندگيءَ ٽي اهم شعبا، جنهن ۾ هن ٻين انيڪ مصروفيتن هوندي،سرفرازيءَ ۽ ڪاميابيءَ جا نوان رڪارڊ قائم ڪيا. اچو ته اهڙن پيشقدمين بابت سرسري جائزو وٺون! (1) سنڌ يونيورسٽيءَ جي تعمير ۽ ترقيءَ بابت پاڻ کي سرسري معلومات ملي چڪي..... هن ٺلهو حيدرآباد ۾ جن تعليمي ادارن جي تعمير ۽ ترقيءَ ۾ قائدانه ڪردار ادا ڪيو، انهن ادارن ۾(1) حيدرآباد لا ڪاليج جو هو باني پرنسپال هيو. (2) ايس ڪي رحيم هاءِ اسڪول (3) سنڌ سٽي ڪاليج (4) سنڌ ڪامرس ڪاليج (5)جناح لا ڪاليج (6) حمايت اسلام هاءِ اسڪول (7) سچل سرمست آرٽس –سائنس ڪاليج (8) سردار بهادر محمد بخش ڪوجهي گرلز ڪاليج (9) سنڌ اورنٽيئل ڪاليج (10) سنڌ طيبه ڪاليج (11) سنڌ مدرسته الاسلام جي بورڊ جي ميمبريءَ کان ويندي شاگردن کي شروعاتي درجن کان وٺي پوسٽ گريجوئيٽ تائين مفت ۾ تعليم ڏيڻ سندس معمول رهيو.....وڪالت ۾ هن کي ممبئي بار ڪائونسل ۽ سپريم ڪورٽ بار ايسوسيئيشن آف انڊيا جو اهم ميمبر ليکيو ويندو هو. پاڪستان ۾ به هن وڪيلن جي سپريم ڪورٽ بار ايسوسيئيشن ۾ اڳواڻي ڪئي. صحافت جي ميدان ۾ به هو ڪامياب صحافي ثابت ٿيو.....حيدرآباد مان هن ”ٽارچ“ نالي سان ويڪلي رسالو 1952ع کان وٺي 1958ع تائين جاري رکيو.....ان عرصي ۾ کيس ايڊيٽرس ڪائونسل ۽ نيوز پيپرز ايسوسيئيشن جي مرڪزي چيئرميني به حاصل ٿي.....مير خليل الرحمان زيڊ اي سلهري، حميد نظامي، الطاف حسين ۽ سيد سبط حسن جهڙا ايڊيٽر بارها حيدرآباد ۾ ميٽنگن تي آيا ۽ قاضي مرحوم جا مهمان ٿي رهيا.....قاضي عبدالمجيد عابد ۽ قاضي احمد محمد ”الوحيد“ اخبار ۾ گڏجي صحافت ڪئي.....ڪو اشفاق لغاري پارو سنڌ يونيورسٽيءَ ماس ڪميونيڪيشن شعبي جو طالب علم ”ٽارچ“ تي ايم فل به ڪري سگهي ٿو.....ايوب خان جي دور ۾ ”بنيادي جمهوريت“جو تجربو ڪيو ويو ته، قاضي احمد محمد ڀريو تريو ڪراچي ۽ حيدرآباد وارو وڪالتي ڌنڌو متاثر ڪندي وڃي ڏيپلي ٽائون ڪاميٽي جي چيئرمينيءَ واري چونڊ ۾ بهرو ورتو ۽ چيئرمين ٿيڻ کانپوءِ هڪ پاسي ڏيپلي جي تعمير ۽ ترقيءَ لاءِ پاڻ پتوڙيائين ته، ٻئي پاسي ڍاڪا ۽ پشاور ۾ ٿيندڙ بلدياتي ڪانفرنسن ۾ سنڌي وفد جي اڳواڻي به ڪيائين..... ون يونٽ جي ڪري گهڻو تڻو کيس لاهور ۾ ڏسبو هو.....ٿر سان محبت جو هڪڙو ٻيو به اهم واقعو ذڪر ڪندا هلون، محمد اسماعيل عرساڻي به ٿر جو عاشق هو.....سکرسڀئي ڏينهن، سير ريگستان ۽ بدنصيب ٿري سندس ڪتاب ٿر سان محبت جا واضح اهڃاڻ آهن.....پر قاضي صاحب کي بدنصيب ٿري.....عنوان تي ڪاوڙ لڳي، هن دوست محمد دوست ڏيپلائي کان ”خوش نصيب ٿري“ ڊرامو لکرايو ۽ انگريزيءَ ۾ موصوف پاڻ ان جو ترجمو ڪري الاهي سارن شهرن ۾ اهو ڊرامو اسٽيجن تان مشتهر به ڪرائي ڏيکاريائين. ”مينائي مصطفيٰ“ جو انگريزي ترجمو به سندس تصنيف آهي، ننڍا ننڍا ناول هن کان علاوه آهن.....

علامه آءِ آءِ قاضي ۽ امڙ ايلسا هٿ جي ولوڙيل دهيءَ مان تيار ٿيندڙ مکڻ کي پسند ڪندا هئا، قاضي احمد محمد جي اهليه محترمه اها خدمت ثواب سمجهي سرانجام ڏني.....8 سالن واري ڄمار کانپوءِ کيس پنهنجي والد جيان باوضو رهڻ وڌيڪ وڻندو هو. ..... زبان تي اڪثر درود شريف جو ورد هوندو هو، هن 46 حج ۽ 126 عمرا ڪيا..... سندس جنازو هڪڙي صالح نوجوان فقير غلام محمد سوهي پڙهايو، جيڪو محمودفقير ڪڙيئي گهنور جي فيض مان فيضياب ٿيل آهي. محمود فقير سيد محمد راشد شاهه جو خاص خليفو هو، جنهن پير حسام الدين راشديءَ جا ملفوظات مرتب ڪيا هئا..... جديد سنڌ جو معمار علامه آءِ آءِ قاضي کي تسليم ڪيو ويندو آهي.....احمد محمد قاضي به پنهنجي مرشد جو حقيقي جاءِ نشين هيو.....

ڇا سنڌ جو هر شهر ”ڏيپلو“ ٿي وڃي ۽ هر ڏيپلي مان ڪي قاضي احمد محمد پيدا ٿي پون ته هن مقابلي جي دور ۾ سنڌ کي ٻين قومن سان ڪلهي گس ڪرڻ ۾ آساني ٿيندي يا نه؟ قاضي صاحب جا تيار ڪيل ماڻهو ڊاڪٽر صالح ميمڻ جي صورت ۾ پاڪستاني ايوانِ صدر جا معالج اعظم بڻيا... ڊاڪٽر سڄڻ سچ پچ ته ”سڄڻ“ ٿي ڏيکاريو..... ڊاڪٽر اقبال يونيسيف جو صحت واري شعبي ۾ مشير اعليٰ وڃي ٿيو.....واپڊا، ڪسٽم، انڪم ٽيڪس کان ويندي امپورٽ ۽ ايڪسپورٽ جي ميدانن ۾ قاضيءَ جا ڳوٺائي عالمگير شهرت جا حامل ٿيا هوندا، پر ڏيپلي کي هنن ناهي وساريو.....گل محمد لاٽ هر سال بهترين صنعتڪار جو ايوارڊ ماڻي ٿو، پر مهراڻ مصالحو جيڪڏهن ڏيساور اماڻي ٿو ته نئون ڪوٽ لڳ گلن واري موري جي ڀرسان ”ٿرفلور مل“ قائم ڪري ٿر ۾ صنعت ڪاريءَ جي حوالي سان پنهنجين ذميوارين کان ناواقف ناهي..... عبدالرزاق ميمڻ ايوان–صنعت و تجارت حيدرآباد جي صدارت ماڻيندي، به ٿر ۽ بئراج جي سنگم تي ”ٻوڏار فارم“ قائم ڪري ٿو ۽ زمينداريءَ ۾ نوان لاڙا متعارف ڪرائي ٿو..... ڏيپلي جي ڏورانهين ۽ غريب علائقي مان جيڪڏهن مني صديءَ دوران ڪي مڙس ماڻهو همت ڪري ٻاهر نڪرن ٿا ۽ ڏيهه پرڏيهه ۾ سنڌين تي نااهليءَ واري مهڻي کي ختم نه ته به گهٽائي ڏيکارين ٿا ته:

نيٺ ته اٿندا

سٺ سو ڳوٺڙا

ڏيهه منهنجي ڏاڏاڻي جا.....

واري ڪيفيت ڪيٽي بندر کان ڪشمور تائين ۽ ريتيءَ کان راهمڪي بازار تائين قائم ٿي وڃي ته ڪيئن ٿا ڀائنيو، ڪو پرويز مشرف سنڌين کي ڪاهل ۽ جاهل قرار ڏيڻ جي جرئت ڪندو؟

ماڻيو تن ملير، جن جسو مال مباح ڪيو.....

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

اسلام آباد ۽ دهليءَ جي دوري جو درد ڪڏهن ختم ٿيندو؟




آچر 30 نومبر 2008ع



”ممبئيءَ ۾ موجود ”جناح هائوس“ جي باري ۾ مسٽر ايم اي جناح جي خواهش معلوم ڪري ڏي...موصوف سندس دولت خانو پاڻ رکڻ چاهي ته بهتر نه ته بڻايونس ٿا ”محبت جو ميوزم“....هندستان ۽ پاڪستان کي ڌار ٿئي مهينو مس ٿيو هوندو، جو مسٽر سيتا رام ڪيسري کي ڪراچيءَ واري انڊين سفارت خاني ۾ اهم حيثيت وارو عهدو مليو هو....پنڊت جواهر لال نهروءَ کيس مٿيون پيغام اماڻيو هو. سيتا رام گورنر جنرل جي ڪئمپ آفيس پهتو، ۽ کيس اهو پيغام ڏنائين، ايم اي جناح صاحب نهروءَ جي نياپي تي خوش ٿيو....جواب هن ريت لکرايائين!..”منهنجي زندگيءَ جا يادگار ڏينهن مالا بار هل جي ڪنڌيءَ تي موجود ”جناح هائوس“ ۾ گذريا آهن....ممبئي جو ”جناح ميموريل هال“ به آئون فراموش ڪري نٿو سگهان، مسلم ليگ جي انڊين شاخ به سيٺ عبدالستار جي سربراهيءَ ۾ هندستان اندر پنهنجي شناخت قائم رکندي، ان ڪري ”جناح هائوس“ منهنجي ذاتي ملڪيت رهي ته بهتر. سار سنڀال لاءِ مسلم ليگي ڪارڪنن کي آماده ڪندس. منهنجي خواهش آهي ته سال ۾ ڪي ڏينهن آئون سير تفريح لاءِ مالا بار هل جي گرد و نواح ۾ گذاريان ۽ ننڍي کنڊ جي مستقبل لاءِ دهليءَ سان دوستاڻا واسطا به مضبوط ڪريان...“

ممبئي ۾ اڄ به ايم اي جناح جي اڪلوتي نياڻي دينا واڍيا جيئري آهي. هندستان ۾ مسلم ليگ سيٺ عبدالستار جي سرگ باش ٿيڻ سان وڃي مرقد حوالي ٿي. نهرو ته ڳچ وقت زنده رهيو، پر مسٽر جناح ممبئي جون محبتون ڀريون ڪهاڻيون سيني ۾ سانڍي وڃي رب سان مليو. پر ڇا ممبئي جو تازو موتمار ۽ خونخوار سانحو جناح ۽ نهروءَ جي روحن کي رنجائڻ لاءِڪافي ناهي؟

نصيرالدين شاهه جي جوڙيل فلم ”ايڪ ٻڌر وار...“ جي آکاڻي ۽ ممبئي کي هن اربع تي چئو کنڀو چنبن ۾ قابو ڪندڙ چورن ۽ خونخوارن واري ڪهاڻيءَ ۾ تمام گهڻي مماثلت موجود آهي....ساحر لڌيانوي الائي ڇو ”تاج محل“ تي توائي ٿيو هو، سندس رقيب روسياهه امروز به ته ممبئيءَ جو هو ۽ هيءَ جيڪا ”تاج محل“ واري قلعي نما سيون اسٽار هوٽل پاڻ سڙندي ڏسون پيا....اها ته ڪنهن امير دولت جو سهارو وٺي اسان غريبن سان چٿرون ڪرڻ لاءِ ناهي تعمير ڪرائي...ڪراچي ۽ ممبئي کي جمشيد مهتا ۽ جام سستيجي ٽاٽا جهڙن سيٺن سونهن بخشي هئي. مهتا پيلس وارو مورڙي جو ماڳ ڪن ”آگروي“ آگ بگولن هٿان باهه ۾ ڀسم ٿي رهيو آهي ته ”تاج محل“ جهڙي ٽاٽا برادران واري ممبئيءَ ۾ راج ٺاڪري پارن رڻ ٻاري ڏنو آهي. اهي سنڌ جي ساحلي شهر ۾ پيٽ جو جهنم ڀرڻ لاءِ پنڌ پوندڙن لاءِ به پويون ڏينهن ثابت ٿي رهيا آهن، ته هوڏانهن وري بال ٺاڪري کان به بهيميت ۾ بالائي مقام ماڻيندڙ راڄ ٺاڪري سال سوا کان اها هلچل پيو هلائي ته مهاراشٽر ۾ ڪنهن به غير مهاراشٽريءَ کي محنت مزوريءَ جي موڪل ناهي. ممڪن آهي ته هاڻوڪين هلاڪت خيزين جو هڪڙو سبب راڄ ٺاڪري واري راهه زني به هجي. مهاراشٽري جو آءِ جي اي اين راءِ اهڙي راءِ رکي ٿو. ايم اين راءِ جي مائٽ جو تجزيو ڪيتري قدردرست آهي؟ کوڙي ڀڃڻ جا هڙيئي کاتا ڪنهن هڪ جي حوالي ڪبا ته ”جمهوريت“ کي جهاٽڪو ۽ ”آمريت“ کي آشيرواد ملڻ جا امڪان وڌي سگهن ٿا! تاج محل هوٽل جو هڪڙو ڪمرو پنجٽيهه هزار ۾ ملي ٿو اٺن پهرن لاءِ. ٽاٽا گروپ اها حسين هوٽل انگريزن جي انگل آرن کي رد ڪرڻ لاءِ اڏي هئي. برٽش دور ۾ جڏهن لوڪل ماڻهن لاءِ اعليٰ سطحي هوٽلن ۾ داخلا بند ٿي ته هڪڙي پاسي ردِ عمل ۾ اچي اها سيون اسٽار ايستاده ڪئي هئي، جنهن کي خبر ناهي ته ڪنهن نظرِ بد دونهان دار ڪري ويئي. راڄ ٺاڪري واري ردِ عمل واري اسٽوري کان پوءِ ٻئي نمبر تي جيڪا اسٽوري ميڊيا ۾ متعارف ٿي آهي، انهيءَ خيال جو ابو امان آهي شڪارپوريءَ النسل شهزادو رام ڄيٺ ملاڻي...هي هندستان واري ڪشمير ڪاميٽيءَ جو ڪمانڊر به رهيو آهي ته کيس دهليءَ جي مرڪزي ڪابينا ۾ قانون واري پورٽ فوليو کي سنڀالڻ جا ساڳيا موقعا پڻ مليا آهن، جيڪي سندس ڪمپنيءَ جي وڪيل مسٽر اي ڪي بروهيءَ کي پاڪستان ۾ مليا هئا...ملاڻي ڳالهه مهلائتي ڪري ويو آهي...چيو اٿس ته هي ”ڪارگل“ نمبر ٽو آهي، جنهن ۾ ست سمونڊ پار سرڪار جي سرپرستي پڻ شامل آهي. ملاڻي چواڻي ته، جڏهن ميان نواز شريف ڏهه سال اڳ دهليءَ سان دل پشوريءَ ڪرڻ جا پهه پچايا هئا ۽ هن اٽل بهاري واجپائيءَ کي لاهور گهرائي ”لهور پيڪٽ“ ڪيو هو، تڏهن به اها ڳالهه دور ديس وارن دلاورن کي دکائتو بڻائي ويئي هئي ۽ انهن پنهنجن حقيقي ”نمائندن“ هٿان ڪارگل وارو ڪيس ڪرائي هڪ پاسي ٻنهي ملڪن جي اعتماد کي ڇيهو رسايو هو ته ٻئي پاسي ڏهاڪو هزار کن انسان ۽ اهي به اسلحي سان مسلح کي موت جي منهن ۾ ڏنا هئائون...تڏهن خيرن سان واجپائي ”مينارِ پاڪستان“ جو جڏهن منهن ويکڻ ويو ته ٻئي ڏينهن جماعت اسلاميءَ جي جيالن هٿان انهيءَ يادگار کي ڌوئاري اهو تاثر ڏنو ويو هو ته اٽل بهاري جي قدم بوسيءَ سان اقبال پارڪ ناپاڪ ٿي چڪو هو...شوِ سينا وري مهاتما گانڌيءَ جي سماڌيءَ کي تڏهن غسل ڏنو هو، جڏهن هردواري جي حويليءَ جو هونهار پرويز مشرف لکنو سمٽ دوران گانڌيءَ جي ڏيوڙيءَ تي ڏيئا ٻارڻ ويو هو!

ممبئي وارا موتمار واقعا ۽ ڪارگل ڏهن سالن جي وڇوٽيءَ کي بيٺل هوندي به پاڻ سان گڏ هزارين هڪجهڙائيون عالمِ آشڪار ڪري رهيا آهن. ڏهه سال اڳ واجپائي ۽ نواز شريف اڌ صديءَ جون ارهه زورائيون ترڪ ڪري نو وار پيڪٽ واري پنڌ کي پڄاڻيءَ تي پهچائڻ وارا هئا ته صدر زرداري ۽ من موهن سنگهه هڪ ڏهي جي وقفي سان ساڳيا سور سلڻ واري سنئين واٽ جي تلاش ۾ هئا. نيويارڪ ۾ من موهن سنگهه سان ملاقات دوران مهينو ڏيڍ اڳ آصف صاحب انڊو-پاڪ الفت لاءِ جيڪي مذاڪرات ڪيا هئا. ڪجهه وقت اڳ سري نگر کان مظفر آباد تائين واري ٽرڪن جي ٽريڪ کي واپار لاءِ قابل استعمال بڻائي مذڪوره بالا مذاڪراتي عمل جو پهريون ڏاڪو چڙهڻ جي ”چريائپ“ ڪي قدر اڳتي چري هئي، ۽ ممبئي واري سانحي ويلي ڏيهي ۽ پرڏيهي نشر و اشاعت جي سمعي ۽ بصري ميدانن تي مخدوم شاهه محمود قريشيءَ جو اهو بيان پئي نشر ٿيو ته اسان ايتري پيش رفت ڪري چڪا آهيون، جيتري پيش رفت ٻڌڻ لاءِ ٻنهي ملڪن جي مفاد پرست مافيا ڪنهن به صورت ۾ تيار ناهي. قريشي صاحب کان جڏهن ميڊيا وارن وچور بيان ڪرڻ لاءِ درخواست ڪئي ته ملتان جي مرشدي خاندان جي هن مولائي مڙس چئي ڏنو ته ”خموشي گفتگو هي، بي زبان هي زبان ميري“...سندس چوڻ هو ته ڪي مامرا اوپن ٿيا ته رڪاوٽون پيدا ٿي سگهن ٿيون. ”لاهور پيڪٽ“کي جڏهن جسونت سنگهه ۽ سرتاج عزيز دستخطن جي دائري ۾ داخل ڪري رهيا هئا، تڏهوڪي پرڏيهي سيڪريٽري اڪرم ذڪي چوي ٿو ته اسان بظاهر جيڪي معاهدا ڪيا هئا، اسي سيڪڙو کان به وڌيڪ ڳالهيون اڻ لکيون رهڻ ڏنيون ويون هيون، ڇاڪاڻ ته اسان کي اندازو هو ته ننڍي کنڊ جي نڀاڳ کي ڀاڳ ۾ بدلائڻ لاءِ جيڪي برهه باتيون دهلي ۽ اسلام آباد لاءِ فائديمند آهن، بدقسمتيءَ سان الاهي سارن اسٽيڪ هولڊرن لاءِ اهي ڳالهيون هضم ناهن ٿينديون....مڌوڪر گپتا ۽ ڪمال شاهه اسلام آباد ۾ ٻن ڏينهن وارين ڳالهين ٻولهين کانپوءِ جنهن گڏيل پڌرنامي تي متفق ٿيا هئا، نٿو چئي سگهجي ته سندن طرفان ميڊيا ۾ مشتهر ڪيل ڳالهيون ئي حتمي هيون يا ڪي مامرا اڻ لکيل هوندي به باهمي زباني ڪلامي اعتماد سان حل ڪيا ويا هئا؟ مظفر آباد سري نگر روٽ کان پوءِ گپتا–شاهه گفتگوءَ دوران ٽن وڌيڪ روٽن تان تجارت ڪرڻ وارا اعلان به ڪي گهٽ اهميت وارا ناهن. کوکرو پار–موڻا ٻهه وٽان ريلوائي رستي واپار وارو معاهدو هجي يا واهگا اٽاريءَ وٽان گڊز ٽرانسپورٽ وسيلي وڻج واپار سهوليتن جو استعمال گلگت ۽ بلتستان جي دارالحڪومت ”اسڪردوءَ“ کان ڄمون اينڊ ڪشمير جي شهره آفاق شهر ”ڪارگل“ تائين تجارتي راهداريءَ جو تفتان ۽ چمن جيان کولڻ وارا اعلان تمام وڏا بريڪ ٿرو سمجهيا پئي ويا......شاهه-گپتا گڏيل گفتگو ۾ ٻنهي ملڪن طرفان ويزا پاليسيءَ ۾ نرميءَ وارو اسم به اڪلايو ويو هو...اها ڳالهه به غور هيٺ آئي هئي ته هندي ۽ سنڌي وڏي سمنڊ وٽان جيڪي مهاڻا ميري ٽائيم سيڪيورٽي ايجنسين هٿان جهلجن ٿا، تن کي واهگا–اٽاريءَ بدران کوکرو پار–موڻا ٻهه وٽان واپس ڪبو...هوڏانهن ساڳي وقت پرڏيهي وزير پنهنجي هم منصب پرناڀ مکرجيءَ سان جيڪي مامرا نبيرڻ ويو هو، تن ۾ پاڪستاني صدر ۽ وزيراعظم جي دهلي ياترا به شامل هئي ۽ ٻنهي ملڪن جي پرائم منسٽرن هٿان سياچين گليشيئر ۽ سير ڪريڪ وارن اڻ نبريل مسئلن جي حل لاءِ فائنل مرحلا به طئي ٿين ها. ”ڪشمير ڪشميرين جو“ جهڙو منجهيل معاهدو به پيش نظر هو. هن مقصد لاءِ خفيه ڊپلوميسيءَ جو سلسلو به پڄاڻيءَ تي پهتل هو. ڪشمير اشوءَ کي ويهن سالن کن لاءِ ”منجمند“ ڪرڻ ۽ دهليءَ طرفان سرينگر کي وڌيڪ سنوت ڏيڻ جهڙا ٿڌا پها به زخمي ڪشميرين لاءِ تياريءَ هيٺ هئا. ٻئي ملڪ هڪ ٻئي کي موسٽ فيورٽ نيشن جو به درجو عنايت ڪن ها ۽ ڪراچي/ممبئيءَ ۾ ٻنهي ملڪن جا قونصل خانا قائم ڪرڻ کان ويندي ممبئي کان ڪراچيءَ لاءِ فيري سروس جي بحالي واپار جو حجم وڌائڻ (هن وقت پاڪستان چاليهه ڪروڙ ڊالر ۽ ڀارت ٻه ارب ٽيهه ڪروڙ ڊالرن کي سيڙائي رهيو آهي) هندستان مان غير قانوني طور سنگاپور ۽ دبئي رستي ڪنزيومر مصنوعات واري 3 ملين ڊالرن جيتري ڪاري ڌنڌي کي سفيديءَ ۾ تبديل ڪرڻ، نان ٽيرف بيريئر جو خاتمو، ٻنهي ملڪن جي بئنڪن کي هڪٻئي جي وطنن ۾ طبع آزمائي ڪرڻ جي اجازت ڏيڻ، ٻنهي ملڪن جي سيڙپ ڪارن کي طويل مدتي ويزائن جو اجراءُ، ايئر انڊيا ۽ پي آءِ اي جي پروازن ۾ اضافو ۽ ٻيا اهڙا دوطرفا تعلقات کي وڌ ۾ وڌ تقويت فراهم ڪرڻ وارا انيڪ قدم زير غور هئا، پر

مقدر کي هين يه باتين، جب مقدر پهوٽ جاتي هين،

تو لب تک آتي آتي، کتني ساغر ٽوٽ جاتي هين!

ممبئي ماجرا کانپوءِ ڏسجي ته ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ هلندڙ ڳالهين وارا مرحلا ڪهڙو دڳ ٿا وٺن؟ مبصرن جو خيال آهي ته ڪنهن دور ديس وارن مفاد پرستن ديسي مافيائن جي معاونت سان ”حيدرآباد دکن“ ۾ نئين رياست قائم ڪرڻ وارو موضوع اڀاري وري هندو-مسلم تضاد کي تقويت فراهم ڪرڻ جا اسباب مهيا ڪيا آهن. روسي ميڊيا چوي ٿو ته القائده وارن اهو ڪم ڪيو آهي، حيدرآباد دکن واري ڪنهن گمنام مجاهد تنظيم کي مشتهر ڪندڙ سمون به ماسڪو مان جاري ٿيون آهن. واشنگٽن مان بارڪ اوباما جيڪي خيال ”ڪشمير“ بابت ظاهر ڪيا پئي، هڪڙو خيال اهو به مبصرن منظر عام تي آندو آهي ته اوباما جي منصوبن کي خاڪ ۾ ملائڻ لاءِ سندس مخالفن اها مڪروهه سازش تيار ڪئي آهي. جيترا آهن منهن، اوتريون آهن ڳالهيون...پر عقل سليم سمجهي ٿي ته مستقبل قريب ۾ هندستان اندر پراونشل ۽ نيشنل اسيمبلين جون چونڊون به ٿيڻ واريون آهن، ڪانگريس جي ڪنڌ ۾ نوڙ وجهڻ ۽ بي جي پي کي بالاتري ڏيارڻ لاءِ به اهڙيون المناڪ ڪارروايون ڪڌا ڪرتوت ڪرائيندڙ ڌريون ڪرائي سگهن ٿيون...راجسٿان اسيمبليءَ جي اليڪشن ڊسمبر جي پهرين هفتي ۾ ٿي رهي آهي. جڳ مشهور جيسلمير جي پوکرڻ تعلقي مان پير سائين پاڳاري جو مريد ۽ غازي فقير ڪلر جو پٽ ڪانگريس جو ٽڪيٽ هولڊر آهي...هاڻوڪين حالتن ۾ ڪلر صاحب ممڪن آهي ته ڪاميابي ماڻي نه سگهي. هوڏانهن شهيد ذوالفقار علي ڀٽو جي والده محترمه خورشيد بيگم واري آبائي تعلقي رامسر مان امين نهڙي ستون ڀيرو ڪانگريس جي ٽڪيٽ تي اميدوار آهي، سندس ڪاميابي به ڪلر صاحب جيان مشڪوڪ نظر اچي رهي آهي.

اها ته ٿي ”سماٽن“ جي سوڀ...هاڻي اچو ته پرڏيهي هٿ کي وڌيڪ هٿي ڏيون. ميڊيا ۾ اهي به ڳالهيون اوپن پيون ٿين ته هاڻوڪن پاڪ–ڀارت مذاڪراتي معاملن ۾ چين درونِ خانه ”ضامن“ آهي. چين اسلام آبادي اڪابرن کي (خاڪي خلق به ان ۾ شامل آهي) قائل ڪيو آهي ته پنڊيءَ لاءِ اسان جي پٺڀرائي ته قائم رهندي پر اوهان جي ڪري اسان دهليءَ سان دوري به اختيار ڪري ڪو نه ٿا سگهون، ڇاڪاڻ ته هاڻ ”تبت“ واري دلائي لامي کي به ست سمنڊ پار وارا ستمگر اسان جي خلاف استعمال نٿا ڪري سگهن. دهليءَ جي ڏيڍ ارب کن انسانن واري ملڪ سان اسان جي ”مارڪيٽ اڪانامي“ فروغ پذير آهي...اوڻويهه سئو چوهٽ ۾ ته اسان ڪن رڍن جي بارڊر ڪراس ڪرڻ ۽ واپس نه ڪرڻ جهڙن هٿرادو اختلافن جو بهانو بڻائي هندستان کي سيکت ڏني هئي، پر هاڻ هندستاني بازارون اسان جي مصنوعاتن لاءِ آتيون آهن. پاڪستان ۽ چين جا ”قدرِ مشترڪ“ قليل آهن. اسان جو بارڊر ارڙهن سئو ڪلوميٽر جي طول ۾ توهان سان ملي ٿو، جڏهن ته هندستان ۽ پاڪستان جا ارڙهن سئو ڪلوميٽر سرحدي علائقا پاڻ ۾ ملن ٿا. دهلي وارن سان ته توهان ديسي ٻولي ڳالهايو ٿا، جڏهن ته اسان اوهان سان چينيءَ ۾ ۽ توهان اسان سان بديسي انگريزيءَ ٻوليءَ ۾ ڳالهايو ٿا. توهان جا ۽ دهلي وارن جا ”مشترڪه مفاد“ ڳڻپ ۾ اچڻ کان به گهڻا مٿي آهن، پوءِ ڇو نٿا توهان تجارتي حوالي سان هندستان سان هڪ هڪاڻي ڪريو...پنڊيءَ وارن چيو ته دهلي ۽ روهڙيءَ جي درميان ”عدم اعتماد“ کي ڪيئن ختم ڪجي؟ چون ٿا ته بيجنگ وارن اها ذميواري پاڻ تي کنئي آهي.

پاڪ-ڀارت مفاهمت جي حوالي سان ”ضمانت“ کڻڻ بابت ڪن حاسد قسم جي همراهن اهڙيون به خبرون ڪيون آهن ته چين جي اهڙي چوڌراهٽ بش برادريءَ لاءِ اکڙي ڪهاڙي آهي. اهڙا بارڪ اوباما جي غير اباڻي وطن جا ”سڄڻ“ سوچين پيا ته ممبئي مامري ۾ مشرف جي ”ماماڻن“ جا ماڻا به شامل ٿي سگهن ٿا...جيڪي هن خطي ۾ امن ڏسڻ نٿا چاهين ۽ دهليءَ کي به چين خلاف چهبڪ طور استعمال ڪرڻ گهرن ٿا. ”تاج محل“ جي تاراجيءَ وارو هاڃو ٿي سگهي ٿو ته پاڪ–ڀارت تارازيءَ جون سنگهرون ٽوڙي ڇڏي ۽ ننڍو کنڊ ڪنهن نئين ڪاهه جي نظر ٿي وڃي...پر قومن تي اهڙا ڪٺن وقت جڏهن ڪر کڻي سينو ساهين ٿا، تڏهن باهمت قومون فرهاد جيان ”ڪوهه–سبز“ جو سينو چيري پنهنجا ”شيرين“ محبوب ماڻينديون آهن....پاڪستان ۽ هندستان هن ڏکئي وقت ۾ باهمي رنجشن ۽ حسبِ دستور تهمتن کان بالاتر ٿي، پرامن بقائي باهميءَ وارا مذاڪراتي مرحلا طئي ڪري ويا ته پوءِ آصف زرداريءَ جي اها ڳالهه سچ ثابت ٿيندي، جنهن ۾ صدر موصوف تازو ”هندستان ٽائيمز“ واري ڪٺ کي ڀاشڻ ڏيندي چيو هو ته، ”اسان کي عالمي سياست قريب ٿيڻ نٿي ڏي...ممبئي جي متاثرين لاءِ پاڪستان امدادي سامان ايڌي عبدالستار جي اڳواڻيءَ ۾ اماڻي ته امروز ۽ امرتا پريتم جا روح به راحت محسوس ڪندا...امرتا جا ٻول به ٻڌڻ جهڙا آهن،

اس زرخيز زمين دي لئون لئون ڦٽيا زهر،

گهٽ گهٽ چڙهيان لاليان، ڦٽ ڦٽ چڙهيا قهر!

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

ممبئي سانحي کان پوءِ ”وار وائرس“ تيزيءَ سان ڇو پکڙجي رهيو آهي؟




اربع 3 ڊسمبر 2008ع



فردوسي جي ”شاهنامي“ جا شاهي شائقين انهيءَ ضرب المثل ۾ ڪجهه هن ريت گويا ٿيندا آهن...”خدا سائين سنڱ سڃاڻي ڏيندو آهي.“ ڇا ٿا سمجهو جيڪڏهن خر کي سنڱ هجن ها ته هو ڪيئن حملي آور ٿئي ها؟ بيڪ وقت ٻه طرفا حملا ڪري ڏي ها. اڳين سان ڀيٺيون هڻي ڳالهه برابر ڪري ها ۽ پٺين کي لتن سان زخمي ڪري ڇڏي ها! ممبئي سانحي کانپوءِ ٻنهي ملڪن جي ميڊيائي جرنيلن جي هٿ وس ڄاڙي هڻڻ کانسواءِ ٻي به ڪا طاقت هجي ها ته هن وقت تائين جيسلمير جو قلعو ”جام“ ٿي چڪو هجي ها ۽ جنگشاهيءَ جي جيم خاني ۾ ڪنهن جرنيل جگجيت سنگهه اروڙا کي مئي نوشيءَ وارا مزا ماڻيندي ڏسون ها. صحافتي سرڪس وارن سورمن تماشبينن لاءِ ته کڻي ”نيوز الرٽ“ واريون اسٽوريون فراهم ڪري پنهنجو وکري ٽائيپ وارو وکر پڌرو ڪيو هجي يا نه، پر سندن طرفان ننڍي کنڊ جي ڏيڍ ارب انسانن کي ”جنگي جهنم“ حوالي ڪرڻ جي ناپاڪ حسرت ۽ جنگي جنون واري جبري جسارت آهي ته ڏاڍي هولناڪ حرڪت...ننڍي کنڊ جي ساٺيڪي سربستي ڪٿا ۾ بم گولي ۽ بارود کان محروم اها ميڊيائي ”مافيا“ ڪٿي ڪٿي ڪرٽ وهائي ويئي آهي. ٻه ٽي مثال...

شيرِ بنگال مولوي ابو الڪلام محمد فضل الحق پير علي محمد راشديءَ هٿان نوڪ پلڪ جي درستگيءَ کان پوءِ جيڪو ”لاهور پڌرنامو“ مارچ جي ٽيويهين تاريخ تي (1940ع ۾) منٽو پارڪ لاهور ۾ پڙهيو هو....راشدي لکي ٿو ته ان قرارداد ۾ ڪٿي به ورهاڱي جا لفظ لکيل ڪو نه هئا، پر ٻئي ڏينهن ”ميڊيائي مافيا“ هٿان ننڍي کنڊ کي نياپو ڪهڙو مليو؟ ”مسلمانون ني ”ڀارت ماتا“ ڪا وجود ختم کر کي نيا ملک ”پاکستان“ بناني کا اعلان کرديا...پوءِ راس ڪماريءَ کان وٺي لنڊي ڪوتل تائين سموري برصغير ۾ هڪڙن چيو پئي ته.....بٽ کي رهي گا هندستان، ليکي رهين گي پاکستان.....ٻين جواب ڏنو ته، ”اکنڊ ڀارت“ سان هٿ چراند ڪندڙن جون ٻئي اکيون ڪڍي ڇڏينداسين.....سرڪسي سورمن جي ڏنل چوچڙيءَ سان برصغير ڪنهن باهه جو کاڄ ناهي بڻيو؟

اوڻيهه سئو چاليهه کانپوءِ وارا ستر سال توهان اسان کي ساريا پيا آهن...ممبئي سانحي ڏانهن اڳتي هلي اشارو ڪبو...ميڊيائي عدم اعتداليءَ جو نمبر ٽو وڏو مرحلو برصغير اوڻويهه سو ستر واري ڏهي دوران ڏٺو هو. جسٽس عبدالستار جي چيف اليڪشن ڪمشنريءَ دوران ”بدقسمتيءَ“ سان ملڪ ۾ ڪنهن حد تائين شايد پهريون ۽ آخري ڀيرو اهي چونڊون منصفاڻيون ٿيون هيون...اوڀر پاڪستان جو سياسي مسئلو اسڪندر مرزا ۽ ايوب خان جي جاءِ نشين يحيٰ خان کان حل نه ٿي سگهيو ۽ عوامي ليگ جي اڪثريت کي جڏهن نه مڃيو ويو ته نتيجي ۾ بنگالي باهه ٿي سول نافرمانيءَ تي لهي آيا هئا. ٽڪا خان خبر اٿو ته ڇا چيو هو...؟ اسان کي بينگال جي سرزمين کپي ماڻهو نٿا کپن! ترت پوءِ حالتون جڏهن ڪنٽرول کان ٻاهر ٿي ويون ته ميڊيا ئي محاذ ”حامد ميري“ حرفتن سان سرگرم ٿيا. عوامي ليگ ديس دشمنيءَ جي لپيٽ ۾ آئي، غداري جي الزام هيٺ شيخ مجيب ۽ ڪمال الدين سميت سمورا پارٽي اڳواڻ پابندِ سلاسل ڪيا ويا...آپريشن شروع ٿي ويو...جماعت اسلاميِ، نظامِ اسلام پارٽي ۽ مسلم ليگ الشمس ۽ البدر جي نالي ۾ ”مجاهدين“ ٽڪا خان جي طشتريءَ ۾ سجائي دنگن دڙن جي حفاظت لاءِ سندس حوالي ڪيا...ميڊيا ۾ مجيب ۽ سندس همنوا غدار ۽ عوامي ليگ ملڪ دشمن جماعت ڊڪليئر ٿي...ميڊيائي مهم ۾ هر بنگالي ”ڪلڪتوي“ قرار ڏنو ويو ۽ سندس لاءِ سزا اها تجويز ٿي ته بنگالي ٻولڻ وارو جتي ڏسو ”هلائي“ ڇڏيو...جماعتِ اسلامي جو مرڪزي نائب امير ۽ مولانا مودوديءَ کانپوءِ سندس رسالي ”ترجمان القرآن“ جو ايڊيٽر رهندڙ اسڪالر خرم جاهه مراد پنهنجي آتم ڪهاڻي واري ڪتاب ”لمحات“ ۾ لکي ٿو ته، اسان جا ڇهه اهي ڪارڪن به ٽڪا خاني ٽولي جي گولين جو بک بڻيا، جيڪي ”البدر“ جا رضاڪار هوندي به رعايت جا ان ڪري حقدار ثابت ٿي نه سگهيا، ڇاڪاڻ ته سندن مادري ڀاشا بينگالي هئي...اولهه واري پاسي وارا سمورا سياستدان ”ميڊيا وائرس“ جو شڪار ٿي ويا. ”عظيم تر“ مفاد ۾ مظلومن بدران ظالمن کي دادِ شجاعت ڏيڻ ۾ لڳي ويا...سواءِ مولانا نورانيءَ جي جنهن ڍاڪا اجلاس جو بائيڪاٽ ڪندي يحيٰ خان کي منهن تي سڌيون ٻڌائيندي چيو ته، اقليم به الهه تو آهر ڪندي ۽ خوار ڏاڍا خراب پڻ ٿينداسين...يحيٰ خان هنگامي حالتون لاڳون ڪيون،.نورالامين بنگاليءَ کي وزيراعظم جي پروٽوڪول سان ۽ ذوالفقار علي ڀٽي کي پرڏيهي وزير طور پنهنجي اعليٰ سطحي مشاورت ۾ شامل ڪيائين ته اوچتو هاشم ڪشميري ۽ سندس همنوا هندستان جو ”گنگا“ جهاز اغوا ڪري لاهور ۾ اچي لٿا. ٻيو ته ٺهيو پر ميڊيا ئي مبالغي آرائيءَ ۾ سر شاهنواز ڀٽو جو لختِ جگر به لڙهي ويو...هن هاءِ جيڪرز وارن هوڏي پريتم همراهن کي وڃي هار پارايا، جنگ لاءِ ڀارت کي موقعو فراهم ٿيو. اها خبر تمام گهڻي عرصي کان پوءِ منظرِ عام تي پڌري ٿي ته هاءِ جيڪرن کي ”گنگا“ وارو گناهه ڀارت پاڻ پنهنجن هٿن سان ڪرايو هو...هينري ڪسنجر جو نه ته ستون ٻيڙو هٿيار پهنوار ساڻ ڪري چٽا گانگ جي ساحل تي لٿو ۽ نه وري عالمي برادري ٽڪا خاني جي ٽهل ٽڪور ڪري سگهي. ڍاڪا انهيءَ جنگ جي نتيجي ۾ ڪهڙي نئين ديس جو دارالحڪومت بڻيو؟ ٽڪا خان جا ڄاڃي ماڃي وڃي ميرپور ۽ محمد پور جي ڪئمپن ۾ ڇو قيد ٿيا؟ نوي هزار کن ”نارٿي“ شملي ٺاهه تائين ”شر نارٿي“ بڻجي تلوڪ چند جي ملڪ جون ترم ياترائون ڇالاءِ ڪندا رهيا؟ پسرور جي پاسي جا ڏهاڪو کن تپا ۽ ٿرپاڪر جا چار تعلقا ۽ چار ريلوي اسٽيشنون به شملي ٺاهه تائين سال کن لاءِ ڇو اندرا گانڌيءَ واري ”اقليم“ جي تسلط ۾ رهيون؟

”وار وائرس“ پکيڙيندڙ پرين هندستان ۾ به هيڪاندا هٿيڪا ڪري سگهجن ٿا. ممبئي معرڪي جون ڪڙيون کن پل ۾ حيدرآباد دکن سان ملائڻ وارا به من موهن سنگهي ملڪ جا ميڊيائي جرنيل ئي ته هئا...کڻي دهشتگردن مان ڪنهن چئي ڇڏيو ته، ”هم سنڌ حيدرآباد سي نهين دکن حيدرآباد سي تعلق رکتي هين.“ همراهه اها ”هٿرادو“ هڪل ڪئي مس ته هندستاني ميڊيا ۾ ڪن ڪلديپ نائير جهڙن ڪهنه مشق مبصرن کي ڇڏي ٻين هڙني اچي گهوڙا ٻڌا ”نظام دکن“ جي راڄواڙي تي ...بي بي سيءَ تان علي حسن جو حيدرآباد سنڌ اچارڻ ۽ عمر فاروق جو بي بي سي حيدرآباد دکن چوڻ تن ڏينهن ۾ وڌيڪ سولائيءَ سان سمجهه ۾ آيو...متان دکن مجاهدين به گنگا جهاز جيان ڪو ”جنگي ڊرامو“ هجي...حيدرآباد دکن کي به پنڊت جواهر لال نهروءَ ٻين رياستن ۽ راڄواڙن جيان جڏهن 1948ع ۾ ختم ڪرڻ جو اعلان ڪيو هو، تڏهن هندستان جي ايڪيتاليهه رياستن مان دکن واحد رياست هئي، جيڪا مسلم اڪثريتي پرڳڻي طور پنهنجي منفرد شناخت جي حامل هئي. سلطنت آصفيه جي ”نظام“ ۽ ڪن ”مجاهدن“ هندستاني فوج سان هٿ چراند جو فيصلو ڪيو. قائداعظم محمد علي جناح جيئرو هجي ها ته ٿي سگهي ٿو ته عالمي برادريءَ جي سهڪار سان ”نظام دکن“ واري ديس کي سري نگر ڄمون اينڊ ڪشمير جيان ڌار شناخت عطا ڪرائي ها پر جناح صاحب جي رحلت کان فقط پنجن ڏينهن جي وقفي سان ڀارتي فوج مولانا مودوديءَ جي آبائي ديس دکن کي دکن حوالي ڪري رياست تي نهرو سرڪار جي ”رٽ“ قائم ڪرائي ويئي. ”مجاهد“ جوش مليح آباديءَ جيان اچي مورڙي مير بحر جي ماڳن ڀيڙا ٿيا. حيدرآباد دکن جي نظامِ عثمانيه يونيورسٽيءَ جهڙو شاندار ادارو به قائم ڪيو هو. جتان جي ”دارالترجمي“ ۾ مولانا مودودي ۽ حضرت جوش مليح آبادي ملازم رهيا آهن. حيدرآباد واري سنڌ يونيورسٽيءَ جو ناميارو وائيس چانسلر ڊاڪٽر رضي الدين صديقي به عثمانيه يونيورسٽيءَ حيدرآباد دکن ۾ پروفيسريءَ جا اتاليقي فرائض سرانجام ڏيندو رهيو آهي.

”جرنيلي صحافت“ ننڍي کنڊ ۾ هتان تڏهن کان جنم ورتو هجي، جڏهن کان شير شاهه سوري ”جرنيلي سڙڪ“ کي جياريو هو. هندستاني ميڊيا جا ”مسخري ذريعا“ ممبئي مامري کي محاذ آرائيءَ ڏانهن وٺي وڃڻ جا محرڪ اول آهن. گهٽ محرڪ ثاني عسڪري ذريعن به ڪا نه ڪئي. ارشاد احمد حقاني ”انڪشاف“ ڪري ٿو ته ڪونڊو ليزا رائيس جي چوڻ تي صدر آصف زرداري ڊي جي آءِ ايس آءِ کي دهليءَ جي دوري جي ”درخواست“ ڪئي، فيصلو مشتهر ٿيو ته ”جرنيلي صحافت“ جا هندستاني همراهه اليڪٽرانڪ ميڊيا تي اهي پٽيون پڙهائي رهيا هئا ته، من موهن سنگهه ڊي جي آءِ ايس آءِ کي دهلي طلب ڪري ورتو....طلبي مجرم جي ٿيندي آهي، جڏهن ته تعاون دوستن کان وٺبو آهي. هاڻوڪو وار وائرس به ”ميڊيا وار“ جي جرنيلن جي جلد بازي جي ڪري پيدا ٿيو آهي. هاڻ هفتو گذرڻ کانپوءِ حامد مير جا ”عسڪري ذريعا“ به چون پيا ته پرناب مکرجي پرڏيهي وزارت پاران جيڪا لکپڙهه ڪئي آهي، اهڙي تحرير ۾ ڪٿي به ناشائسته اکر لکيل ناهن...جڏهن ته اٺيتاليهه ڪلاڪ اهم واري ”حامد ميري“ اسٽوريءَ ۾ مکرجي واري ڌمڪيءَ کي ”ليڊ“ بڻايو ويو هو. شر مان به خدا خير پيدا ڪندو آهي. بگٽي بيلٽ جا ”باغي“ اک ڇنڀ ۾ محبِ وطن ٿي ويا، مبارڪون بيت الله ۽ فضل الله کي به ملن پيون، جن جي ڳچين تان دهشتگرديءَ جو طوق چند لمحن ۾ لهي ويو...صدر زرداريءَ جهڙو ذميوار ماڻهو به صحافتي جرنيلن هٿان مستقبل قريب ۾ ڪنهن محاذ آرائيءَ کي شدت سان محسوس ڪري رهيو آهي. صحافت هونئن ته رياست جو اهم پيل پائو ليکيو ويندو آهي، پر جڏهن ”جرنيلي صحافت“ ماس ڪميونيڪيشن وارو محاذ سنڀالي ٿي ته پوءِ مٿس ”غير رياستي ڌر“ جو ليبل لڳي ٿو. پاڙا پيغمبرن کي تمام گهڻو پسنديده رهيا آهن، سهڻي سردار صه ”حديبيه“ واري صلح ۾ اهو شرط به قبول فرمايو هو، جنهن ۾ لکيل هو ته سائين جن وارن مان ڪو ماڻهو اسان ڏي ڪاهي آيو ته سندس واپسي ڪانه ٿيندي، البته اسان جو ڪو به ماڻهو سهڻي سردار وارن ڏانهن ويندي جهلجي پيو ته کيس ترت موٽايو ويندو. ممبئي جو خوني واقعو جنهن خاندان ۾ ٿيو آهي، ان پريوار جو آپي کان ٻاهر ٿي وڃڻ فطري آهي. ممبئي معرڪي کانپوءِ مخدوم شاهه محمود قريشي پنهنجيون مصروفيتون اڌ ۾ ڇڏي جڏهن اسلام آباد پهتو ۽ ڪابينا جي هنگامي اجلاس ۾ تازين حالتن بابت تبادلهءِ خيال ڪرڻ کانپوءِ ميڊيا سامهون تشريف فرما ٿيو، سندس ساڄي پاسي ميجر جنرل محمود علي دراني ۽ کاٻي پاسي پاڻ کي اصلي تي وڊي ”اسٽيبلشمينٽ“ سڏائيندڙ رحمان ملڪ براجمان هئا. دراني ۽ ملڪ جي هوندي ”جرنيلي صحافت“ جا مربي ماٺ ۾ رهن ها ته عالمي سطح تي جمهوري حڪومت جيتامڙي جيان جهريل نظر ڪا نه اچي ها...”قدم بڙهائو، هم تمهاري ساٿ هين“ واري معرڪي جي اها مهل ڪا نه هئي، هي خدا ڪارڻ ڳالهه ڪرڻ جي مهل آهي. سنڌيءَ ۾ چوڻي آهي ته ”لٺ کڻبي ڀائرن لاءِ پر ڳالهه ڪبي خدا ڪارڻ“ جنگي طبل وڄڻ کانپوءِ هر ملڪ واسيءَ جيان ”جرنيلي صحافت“ جو جڙڻ لازمي امر ليکيو ويندو آهي، پر جڏهن ٽين دنيا جا اناڙي ٻه ملڪ آمهان سامهان هجن، جيڪي ”خوش قسمتيءَ“ سان ائٽمي رانديڪن جا ڌڻي به هجن...اهڙن ديسن کي بم گولي ۽ بارود جي دونهين حوالي ڪرڻ لاءِ ماحول سازگار بنائڻ ڪنهن به صورت ۾ ڏيڍ ارب انسانن جي بي گناهه قتل کان گهٽ ڏوهه قطعي طور ليکي نٿو سگهجي.

ممبئي واري واقعي تي جماعت اسلاميءَ جي مرڪزي اڳواڻ لياقت بلوچ انڊين سفير کي همدرديءَ جو خط لکيو آهي. پاڪستان جون هڙئي سياسي جماعتون لياقت ٻروچ جي پيروي ڪندي حالتن کي نارمل بنائڻ ۽ همدرديءَ جا ٻول ٻولڻ لاءِ هڪڙي چٺي هاءِ ڪمشنر ڏانهن اماڻي سگهجن ٿيون. ”جرنيلي صحافت“ حميد گل حمايت تحريڪ کي گهرو کاتي حوالي ڪرڻ تي ۽ پڻ تازو اسد درانيءَ جي ”ولي عهد“ کي ڏيساور اماڻڻ تي هنئين ڦاڙ حد تائين ارهيون آهن. غير رياستي ڌرين تي مشتمل قومي سلامتي ڪائونسل ختم ڪرڻ وارو وزير اعظم جو اعلان به طعنن تي تيرن سان پروڻ ڪيو پيو وڃي. هڪڙي آمر طرفان ”حاضر ڊيوٽي حضرات“ تي مشتمل قومي سلامتي ڪائونسل ختم ڪرڻ کانپوءِ وزير اعظم وري به آءِ ايس آءِ جي نيڪ نام اڳوڻي ڊي جي ليفٽيننٽ جنرل اسد درانيءَ کي طارق عزيز واري طاقت عنايت ڪئي آهي. لڳي ٿو ته پ پ کڻي جنرل ٽڪا خان کي تاحيات سيڪريٽري جنرل ڇو نه رکي، ليفٽيننٽ جنرل شمس الرحمان کي آءِ ايس آءِ جو ڊي جي ڇو نه بنائي، ميجر جنرل محمود علي دراني ۽ اسد درانيءَ کي قومي سلامتيءَ جا مشير ڇو نه مقرر ڪري.....”جرنيلي صحافت“ قسم کنيل ۽ حلفه يافته برگيڊ بڻجي سويلين سرڪار کي ”ڌر ڌڻين“ سان دوبدو مقابلي واري ميدان تي آڻي بيهارڻ ۾ تر جيتري به رعايت ڪرڻ لاءِ تيار ناهي.

جنرل گريسي ۽ جنرل ميسوري قائد اعظم محمد علي جناح جا مخالف رهيا. اسڪندر مرزا جڏهن ڪيپٽن هو، تڏهن پنهنجي ملازمت ڊي ايم جي گروپ ۾ تبديل ڪرائي سويلين سروس دوران دفاعي مامرن جو سئنيارٽي جي بنياد تي سيڪريٽري بڻيو ۽ خوش قسمتيءَ سان جڏهن ”صدر مملڪت“ ٿيو ته ماتحتن کان آرڊر جاري ڪرائي ”ميجر جنرل“ وارو ٽائيٽل حاصل ڪيائين. اهو ڏينهن، اڄوڪو ڏينهن ”صحافتي جرنيل“ موجان ئي موجان وارا مزا ماڻي رهيا آهن. غير رياستي ادارن جا موقف جنهن تفصيل سان ”جرنيلي صحافت“ هٿان مارڪيٽ ۾ پهتا آهن، ائين پيو لڳي ڄڻ جيڪي ڌريون جمهوريت لاءِ مهربان رهيون آهن، هاڻوڪي پراڻي دانگيءَ تي پنهنجي ماني پچائڻ واري ايڪسرسائيز به ساڳين ڌرين جي مرهون منت آهي.

مبصر وڌيڪ لکن ٿا ته فضل الله ۽ بيت الله جي ”همدردي“ کين عالمي اسٽيڪ هولڊرن وٽ وڌيڪ ”مانائتو“ بنائي سگهي ٿي. هوڏانهن هندستاني جرنيلي صحافت سونيا ۽ من موهن سنگهه جون سياسي پاسراٺيون ڀڃي بي جي پيءَ کي مقبول بنائڻ لاءِ ميدان ۾ لٿل آهي. اڳوڻو پرڏيهي وزير خورشيد محمود قصوري به چوي پيو ته پاڪستان سان دوستاڻا تعلق وڌائڻ لاءِ ڪانگريس دٻاءُ جو شڪار رهندي آهي. ممڪن آهي ته اڌ سال کانپوءِ ٿيندڙ اليڪشن تائين ٻئي ملڪ باهمي مذاڪراتي عمل معطل ڪري ڇڏين. قصوري صاحب ائين به فرمائي ٿو ته بي جي پيءَ لاءِ ڀارت ۾ پاڪستان سان تعلق بهتر بڻائڻ لاءِ سخت گير حلقي جو دٻاءُ هلڪو هوندو آهي، ڇاڪاڻ ته ”ڀارتي سخت گير مخلوق“ آڏواڻي صاحب واري سياسي آڪهه کي اکنڊ ڀارت جو دشمن نٿي سمجهي. قصوري لطيفو ٻڌائيندي چيو ته، ٻنهي ملڪن ۾ سطحيت جي سطح ان حد تائين پهتل آهي، جو جڏهن لالا بهادر شاستري طبعي موت طور گذاري ويو ته صدر ايوب خان جي عاشقن چيو پئي ته جرنيل جي هڪڙي دڙڪي سان ڀارتي وزير اعظم ڀنواٽجي ويو. ممبئي معرڪي کانپوءِ دعويٰ داخل ڪرڻ جو حق هندستان کي ملڻ گهرجي. ڀارت جون ديسي ڪمزوريون دهلي سرڪار ۽ اتان جي عوام کي ظاهر ڪرڻ گهرجن، جڏهن ته پاڪستان تي لڳل الزامن جو تعلق ”رياست ڏوهي آهي“ جهڙن الزامن سان ڪو نه جوڙيو ويو آهي. ڪن اهڙين تنظيمن ۽ سندن تربيت ڪندڙن تي جيڪي آڱريون کنيون پيو وڃن، اهڙا الزام ۽ اهڙيون شاهديون جاچڻ لاءِ رٽائرڊ جرنيلن ۽ ججن جي اعليٰ سطحي ڪاميٽيءَ کي دهلي موڪلڻ بهتر رهندو. صاحبزادي يعقوب خان جي سربراهيءَ ۾ مرزا اسلم بيگ، حميد گل، اسد دراني ۽ عبدالقادر بلوچ اس پار اسهن، ججز وارو جهان سعيد الزمان صديقي، ناصر اسلم زاهد ۽ افتخار محمد چوڌري جهڙن انتهائي سينيئر سپوتن تي مشتمل ڀارت ياترا ڪري اچي. ميان نواز شريف سياستدانن جو جٿو وٺي دهلي پهچي، جنهن وفد ۾ اسفند يا ولي، مولانا فضل الرحمان، قاضي حسين، چوڌري شجاعت، محمود اچڪزئي، عمران خان ۽ اعتزاز احسن پارا اڳواڻ شامل هجن. هڪ هفتي لاءِ اهي وفد هندستان ۾ رهن ۽ ممبئي معرڪي جي پهتل زخمن تي پها رکن. ورندڙ ٽپال ۾ ساڳين شعبن سان وابسته هندستاني حضرات کي پڻ اعليٰ سطحي وفدن جي صورت ۾ اسلام آباد ڏانهن تشريف فرما ٿيڻ گهرجي. پاڪستان سرڪار ۽ اتان جي عوام طرفان ڀارت تي جيڪي ”فرد جرم“ لاڳو ٿيندا رهن ٿا، اهڙن الزامن جي ازالي جي ڪا راهه ڪڍڻ لاءِ سندن ڪشالا لاڀائتا ثابت ٿي سگهن ٿا. جنگ نه ته دهليءَ جا وارا نيارا ڪري سگهي ٿي ۽ نه وري اسلام آباد کي ”لال قلعو“ ڏياري سگهي ٿي. بک ۽ بدحاليءَ جي ڪري ننڍي کنڊ جو ڏيڍ ارب انسان نڍهال بڻيل آهي. جنگ ٿورڙي غلطيءَ سان ائٽمي ۽ ذرڙي خطا سان عالمي مهاڀاري لڙائيءَ ۾ تبديل ٿي سگهي ٿي. امير خسروءَ جي دهلي ۽ ماڌو لال حسين جي اسلام آباد کي ٻاراڻين انائن جو ٻليدان ڇو ٿا بڻايو؟ ”جرنيلي صحافت“ کي سوگهو تون ۽ آئون ته نٿا ڪري سگهون، ڇاڪاڻ ته جرنلزم تي بدنما داغ قسم جي اها ادا جاهلن اختيار ڪئي آهي، جيڪي انسان ذات جي المناڪ هلاڪت خيزين مان پنهنجي ”ليڊ اسٽوري“ جوڙڻ کي دنيا ۽ آخرت جو آخري ”ثمر“ سمجهن ٿا.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

ننڍي کنڊ ۾ امن لاءِ ”آمريڪي شٽل“ ڊپلوميسي ۽ ڪونڊو ليزا جي آمد!




جمع 5 ڊسمبر 2008ع



ڪونڊو ليزا رائيس 38 ڪلاڪ انڊيا کي ڇو ڏنا ۽ اسلام آباد ۾ چار ڪلاڪ ڇا لاءِ ترسي؟ اڙي بابا هندستان 38 صوبن تي مشتمل آهي ۽ پاڪستان چئن صوبن وارو خدا دادي خطو آهي...هونئن به شينهن کي ڪير چوي ته، تنهنجي وات ۾ ڌپ... اهڙا منفي سوال معاشري ۾ سدائين موجود رهيا آهن... اصل ڳالهه اها آهي ته خيرن سان واشنگٽن وارن هڪ ڀيرو ٻيهر ننڍي کنڊ تي مهربانيءَ وارو واءُ واري هتان ”وار وائرس“ کي واچوڙي جيان ولايت جا وڻ ڏيکاري ڇڏيا آهن. ڪارگل کانپوءِ جڏهن هن خطي ۾ حالتون خراب ٿيڻ تي هيون، تڏهن تڏهوڪو پاڪستاني پرائيم منسٽر ميان نواز شريف آمريڪي صدر سان ملڻ لاءِ واءُ گولي جيان وڃي واشنگٽن پهتو هو...نيڪي ڪنهن جي به ناڪام ناهي ويندي، ميڙ منٿ ۾ ميان جي به گهٽ ڪا نه ڪئي پر بل ڪلنٽن کي هجي شابس جنهن جنگي جنون واري ماحول کي ٿڌو ڪرڻ لاءِ ٻنهي ملڪن کي بزورِ قوت قائل ڪيو ۽ جنگ ٽري نه ته ڏهه سال اڳ ٻئي ڏيهه ڏڏن هٿان ڏيوالي جو شڪار ٿي وڃن ها.

هفتي اندر آمريڪي انتظاميا جيڪا ”شٽل ڊپلوميسي“ عمل ۾ آندي آهي. بظاهر آثار اهڙا ظاهر ٿيڻ شروع ٿي ويا آهن، جن مان لڳي ٿو ته هاڻ جنگ نه ٿيندي. مائيڪ مولن هڪ ڏينهن اڳ اسلام آباد پهتو هو جيڪو خيرن سان آمريڪي فوج جي سينٽرل ڪمانڊ کي ڪنٽرول ڪري ٿو. ٻئي ڏينهن ڪونڊو ليزا رائيس جو تشريف فرما ٿيڻ ۽ پاڪستان جي اهم اڳواڻن سان ملڻ بهتر نتيجا بيان ڪري ويو...تفصيلي خبر چار ته ترت ناهي ملي سگهندي البت اچانڪ ڪور ڪمانڊرس ڪانفرنس ۽ نواز شريف جو اوچتو ڀارتي هاءِ ڪمشنر سان ملڻ ٻڌائي پيو ته ملڪ جا اصلي مالڪ ”جنگ“ کي لفظي سطح کان اڳتي وڌائڻ لاءِ تيار ناهن. ٿي سگهي ٿو ته افغان بارڊر کان هڪ لک فوج هٽائڻ واري ”ڌمڪي“ واشنگٽن کي ڀونءِ ڪنب جيان ڌوي ڇڏيو هجي ۽ واشنگٽن جا اهم عملدار اک ڇنڀ ۾ انڊو-پاڪ امن لاءِ متحرڪ ٿي ويا هجن. آمريڪا لاءِ اڄ به افغانستان اشو اهم آهي. جيتوڻيڪ بتال بش انهن ئي ڏينهن ۾ اعتراف ڪيو آهي ته عراق تي اسان جي ڪاهه غلط فهمين تي مدار رکندڙ هئي...بغداد کي هلاڪو ۽ چنگيز کان به وڌيڪ اذيت ناڪيءَ ۾ مبتلا ڪري بش ”بهادر“ معافي تلافيءَ لاءِ هٿ پير هڻي رهيو آهي. ڏهه لک عراقي هن اعتراف سان ڇا ٻيهر هن جهان ۾ اچي سگهندا؟ اهي پنجاهه لک لولا لنگڙا عراقي صحت مند ٿي سگهن ٿا، جن جا وجود ڪلسٽر بمن سان پروڻ ٿيل آهن؟ ڏسجي ته افغانستان بابت آمريڪا ڪڏهن ٿو اهڙو اعتراف ڪري؟ موجوده پاليسيون ٻڌائين پيون ته واشنگٽن کي ”افغان وار“ جي حوالي سان تمام گهڻي اڻ تڻ آهي، نه ته هيتري مختصر وقت ۾ ته ”اميرانِ سنڌ“ ٻڍي قمبراڻي ۽ ٽنڊي باگي وارن جا اختلاف عمل ڪري ڪو نه سگهندا هئا...افغان وار ته انٽرنيشنل اشو آهي پر اي آمريڪا جي امن ٽيم! توهان ممبئي ۽ ڪراچيءَ کي هڪ نظر سان ڏسڻ جي زحمت ڪڏهن گوارا ڪندئو؟ ممبئي معرڪي وارن ڏينهن ۾ مورڙي جا ماڳ پنجاهه کن لاشا ڏسي چڪا آهن. دهلي ۽ اسلام آباد اوهان جي حڪم جي انحرافي ڪرڻ کي گناهه سمجهن ٿا...مها راشٽر جو وڏو وزير ۽ ننڍو وزير اوبراءِ هوٽل وارو اهو منظر ڏسي مستفعي ٿي ويا...هندستاني گهرو کاتي جو وزير شو راڄ پٽيل گذريل جمعي تي گهر هليو ويو...پٽيل ٽيبل تي اهي اکر لکي الهه توآهر ڪئي...ممبئي جي ماڻهن سان جيڪو وهيو واپريو آئون سندن حفاظت نه ڪرڻ جي حوالي سان پنهنجو پاڻ کي اخلاقي طور مجرم سمجهان ٿو...چڱو پنهنجي الهه واهي...پٽيل سو راسٽر ۽ مها راشٽر جي سنگم تي واقع هڪڙي ڳوٺ ”مد ناپور“ ۾ 1935ع ڌاري ڄائو. هن مهاتما گانڌيءَ جي ٻالڪي کي پرٿيپا پٽيل جي جاءِ تي هندستان جي صدارت لاءِ اُميدوار نامز ڪيو ويو هو. 2007ع وارين چونڊن ۾...هن ڇا چيو؟ گڏيل سرڪار آهي مون کي عهدو نه کپي، آئون ست ڀيرا لوڪ سڀا جو ميمبر رهيو آهيان. اسپيڪري ۽ وزارت به ماڻي اٿم هاڻ صدارت لاءِ کاٻي ڌر ۽ اتحادين کي موقعو ڏيو...اي امن جا متلاشي آمريڪيو جيتوڻيڪ اسان وٽ اهڙا مثال اڻ لڀ آهن پر اهليانِ سنڌ خاص طرح سان ۽ باشندگانِ پاڪستان عام طرح سان ”ڪراچي ڪوس“ مان ڪڪ ٿي چڪا آهيون...اسان کي خليج فارس ۾ توهان جي دلچسپي به تمام گهڻي عزيز آهي. اسان آبنائي هرمز ۾ اوهان جي مفادن جي نگهباني ڪرڻ لاءِ چوويهه ڪلاڪ ڊيوٽيون سر انجام ڏيڻ وارا فرض به پورا ڪندا رهنداسين، پر اوهانکي واسطو ٿا وجهون جارج واشنگٽن جو ڪراچيءَ واري پاليسي تبديل ڪريو ۽ جيئن شو راڄ پٽيل مستعفي ٿيو آهي، تيئن ”هر دلعزيز“ رهنما ۽ سندس جماعت کي هميشه لاءِ مورڙي جي ماڳن سان مستعفي ڪرائي ڏيو...جيتوڻيڪ ”اهل لِسان“ دليل ڏيئي سگهن ٿا ته استعيفيٰ ڏيڻ انڊين ڪلچر آهي، اسان شام اوڌ ۽ صبح بنارس واري ڪلچر جا ڌڻي آهيون...اسان کي هندن جي نقش قدم تي هلڻ جي تلقين ڪندڙ ڌرم دشمن آهن...اهو به دليل اسان جا اڪابر ڏيئي سگهن ٿا ته جڏهن ڪنهن ريلوي حادثي تي شيخ رشيد کي چيو ويو ته تون لال بهادر شاستريءَ جيان استعيفيٰ ڏي جنهن هندستان ۾ ريلوي حادثي تي پنهنجو اخلاقي ڏوهه محسوس ڪندي ريلوي وزارت کي لت هنئي هئي...تڏهن شيدي ٽليءَ فرمايو ڇا هو؟ آئون ڪو انجڻ ڊرائيور هيس جو ڏوهه جو ڌڻي ٿيان...ممبئي بابت انڊيا سرڪار جيڪا اي پي سي گهرائي هئي...اسان جي سنڌ جو سابق پٽيل ۽ هند جو هاڻوڪو هاڪارو ليڊر لال ڪرشن آڏواڻي ارادتن انهيءَ اي پي سي ۾ ڪو نه آيو...آڏواڻي اڄڪلهه ٻولي به لطيف سائينءَ جي پارکو صوفي قسم جي سنڌين گربخشاڻي ۽ آڏواڻيءَ واري استعمال ڪري رهيو آهي...موصوف مستقبل ۾ بي جي پي طرفان ڀارتي وزارت عظميٰ جو مضبوط اميدوار آهي، ڇا اسفند يار ولي ۽ ايل ڪي آڏواڻي آمريڪي آشيرواد سان انڊو-پاڪ امن لاءِ عملي قدم کڻڻ روادار نٿا ٿي سگهن؟ ٻڌايو اي آمريڪيو؟

اسفنديار جو اي پي سيءَ ۾ نه اچڻ جو هڪ سبب اهو به ٿي سگهي پيو ته سندس گهراڻي جا انڊين نيشنل ڪانگريس جي بانيڪارن سان قريبي تعلقات قديم زماني کان قائم رهيا آهن. سبب ته اسفند بابت ”بيماريءَ“ وارو ظاهر ڪيو اٿن، پر لڳي ائين ٿو ته هاڻوڪي پاڪ-ڀارت ڪشيدگيءَ جي حوالي سان باچا خان جي پوٽي کي ڪنهن خاص مقصد لاءِ ”اسپيئر“ ۾ رکيو ويو آهي! اي پي سي خود بظاهر ته قوم کي متحد ڪرڻ لاءِ منقعد ٿي هئي، پر ڪن خابرو حلقن مان معلوم ٿيو آهي ته هن وقت صدر زرداري ۽ وزير اعظم يوسف رضا گيلاني تي پاڪستان جي پاور ڪاريڊور واري ڪيڊٽ ڪاليج جي انسٽرڪٽرن جو دٻاءُ ”قابلِ داد“ دائري کان نڪري چڪو آهي. چوڌري احمد مختار ۽ مخدوم امين فهيم کي اهم عهدي ڏيڻ لاءِ فرمائشون به چوٽ چڙهيل آهن. انسٽرڪٽر حضرات ”فرمانِ امروز“ ۾ ائين چوندي ٻڌجن ٿا ته جمهوري طاقت ۽ اسان کي پنهنجي ڪنٽرول هيٺ سمجهڻ جي ڪوشش ڪرڻ سان مسافرن جا بوريا بستر گول ٿي سگهن ٿا.....امين فهيم ۽ احمد مختار بابت اوپن ٿيندڙ افواهن جا ايندڙ رهاڻ ۾ احوال اورينداسين...هن وقت اسفند اشوءَ ڏانهن ڌيان ٿيڻ جي ان ڪري به ضرورت گهڻي آهي ڇاڪاڻ ته ننڍي کنڊ جون ٻئي وڏيون مملڪتون محاذِ جنگ ڏانهن پيش قدمي ڪرڻ جي موڊ ۾ ڏسجن ٿيون.

تاريخ بکايل چيتي جيئن،

چئو واٽيءَ تي چنگهاڙي ٿي!

پرنس ڪريم آغا خان کان پوءِ ڪونڊو ليزا رائيس، مڪين ۽ آرمي چيف آف آمريڪا جا اسلام آباد ۽ دهلي جا دورا ڪنهن اعليٰ سطح سفارتي هلچل کي هويدا ڪري رهيا آهن. اهڙيءَ انٽرنيشنل گرما گرميءَ ۾ اسفند يار کي ٽنگ اڙائڻ جي اجازت ڪير ڏيندو؟ جواب لاءِ ”جلال آباد“ ۾ مدفون خان عبدالغفار خان جي مزار جو معائنو ضروري ليکڻو پوندو...هندستان دعويدار آهي، ۽ پاڪستان کي جوابدهيءَ لاءِ مجبور ڪيو پيو وڃي، ”جنگ“ اخبار پنهنجي اربع 3 ڊسمبر واري ايڊيشن ۾ انڪشاف ڪيو آهي ته هندستان آمريڪا جيان پاڪستان ۾ موجود پنهنجي هدف تي حملا ڪرڻ جو سوچي رهيو آهي. اخبار ته مريدڪي ۾ موجود ڪنهن ”مرڪز“ بابت تفصيلي اسٽوري ڇاپي آهي، جنهن کي لشڪرطيبه جي مرڪز هئڻ واري سعادت به مليل آهي، هڪ ٻي خبر ۾ ساڳي اخبار لکي ٿي ته 6 ڊسمبر تي استنبول ۾ صدر آصف زرداري اسلامي ملڪن جي اهم اڳواڻن سان ملاقات ڪري پاڪ-ڀارت ڪشيدگيءَ وارو چڙهيل پارو هيٺ ڪيرائڻ لاءِ سفارتي ڪوششون ڪندو، اها خبر به ميڊيا تي مشتهر ٿي رهي آهي، جنهن ۾ چيو پيو وڃي ته دهلي ۽ اسلام آباد ۾ هن وقت سفارتي جنگ عروج تي پهچي چڪي آهي، ميڊيا بي ايس ايف ۽ پاڪستان رينجرس جي سپاهين کي بارڊرن جي ٻنهي ڀر بيٺل نه پئي ڏيکاري. عالمي سطح تي مشهوري ماڻيندڙ ”خبري دنيا“ ۾ به خير جون خبرون ڏينهون ڏينهن موڪلائينديون پيون وڃن. هڪڙي هلڪي ڦلڪي خبر اها به گردش ۾ آهي ته ڀارت ۾ ڪانگريس سرڪار کي شوراج پٽيل جيان گهر جو ٽڪيٽ وٺرائڻ لاءِ پريشر ۾ اضافو ٿيندو پيو وڃي...بي جي پي سهارو ورتو آهي معاشي ماهرن جو....من موهن سنگهه پاڻ به تجارتي ماهر آهي، پر پريشري پهلوان ميدان ۾ اها پر اثر تجويز کڻي لٿا آهن، جنهن ۾ چيو پيو وڃي ته ”جنگي جنون“ ئي دهليءَ جي دال ۾ ڪاراڻ داخل ڪري سگهي ٿو. معيشت دان گوهر افشاني ڪندي اها ڳالهه وڏي واڪ چون پيا ته جنگ سان منهن ڏيڻ لاءِ اسان جي اقتصادي حالت آماده ئي ناهي. جنگ ته رهي جنگ جي جاءِ تي پر جنگي وائرس سان ٺلهو اسان جي آئي ٽي انڊسٽريءَ جا چاليهه ارب ڊالر کن پل ۾ ٻڏي سگهن ٿا.

من موهن سنگهه سرڪار جا مخالف انتها پسندن جي حملن ۾سرڪاري ادارن جي ناڪاميءَ جو بهانو وٺي نگران سرڪار جوڙڻ جون اپيلون عام جام اوپن ڪري رهيا آهن....ملڪي حالتن جي ابتريءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ احمد مختار امين فهيم ٽائيپ ڪو فارمولو دهليءَ جا درد گهٽائي سگهي ٿو يا نه؟ اها ڳالهه عنقريب پنهنجا جوهر ڏيکارڻ لائق ٿي سگهي ٿي...من موهني سرڪار ڪري ٿي ته سندس لاءِ چند مهينن کانپوءِ منعقد ٿيندڙ چونڊون کٽڻ ويتر ڏکيو امر ٿيندو...رهيو اهو سوال ته ننڍي کنڊ جي ٻنهي ملڪن ۾ هن افراتفريءَ وارن ايامن دوران اهنسا ۽ عدم تشدد جا نياپا نيڻ جا فريضا ڪير انجام ڏي؟ انوماني حسون ٻڌائين پيون ته پاڪستان اهڙي اتاليقيءَ لاءِ اسفند يار وليءَ جو انتخاب ڪري ڇڏيو آهي....اي پي سيءَ ۾ موصوف شريڪ ٿئي ها ته محمود خان اچڪزئي ۽ رسول بخش پليجي جيان کڻي جنگ بابت پنهنجا جوهر شيئر ڪري ها، پر کيس ممڪن آهي ته ڄاڻي واڻي پاسيرو رکيو ويو هجي، ته جيئن سفارتي ٻوليءَ ۾ موصوف چئي سگهي ته انهيءَ ”پڌرنامي“ تي پنهنجي صحيح ناهي. هندستان ۾ ”سرحدي گانڌيءَ“ لاءِ اڄ به سرڪاري سطح تي ”هيرو آف هند“ واريون مارڪون موجود آهن، سندن مرڻا پرڻا به سفارتي سطح تي دهلي ڪڏهن به ناغي ۾ ناهن آندا. هندستان پاڪستان جون هاڻوڪيون ڪشيده حالتون خوشگواريءَ ۽ صلح صفائيءَ ۾ تبديل ڪرڻ لاءِ اسفند يار دهلي وڃي گانڌيءَ جون اهي ڳالهيون ٻڌائي ته ڪيئن ٿا سمجهو. ٿلهو ٿنڀرو نه سهي پر هلڪي سطح جو ڪو ڏيئو ته ٻاري ٿو سگهجي.

جنگي حالتون جيتوڻيڪ پيدا ڪرڻ جي جدوجهد جاري آهي پر سوال اهو ٿو پيدا ٿئي ته ڇا بين الاقوامي حالتون اهڙي ڪنهن ڪوديتا لاءِ سازگار آهن؟ برسلز ۾ نيٽو فوجن وارا ملڪ کڻي اهو فيصلو ڪندي نظر اچن پيا ته هاڻ پاڪستان جي جاگرافيڪل سرحدن جي لتاڙ ڪا نه ٿيندي...ائين اها ڳالهه به ڪنهن حد تائين حوصلي افزا آهي ته سعودي ۽ ترڪي جهڙن برادر ملڪن جي سهڪار سان ڪرزئيءَ ۽ زرداري لڳا پيا آهن اهڙين ڪوششن ۾، جن جاکوڙن سان نيٽو جي فوجن کي واپسيءَ لاءِ آماده ڪجي ۽ ڪابل لاءِ نئون فارمولو عمل ۾ آڻائجي، پر افغانستان جو اشو 30 سالن کان پوءِ جنهن اسٽيج تي پهتو آهي، اهڙي گنجلڪ سٽ کي سلجهائڻ لاءِ جنهن سطح جي سنجيدگي درڪار آهي، ڪابل ۽ اسلام آباد جا اهم اسٽيڪ هولڊر جيستائين آماده نه ٿيندا، تيستائين ڪنهن پيش رفت جو خاڪو ٺاهڻ ڏکيو ڪم لڳي ٿو. هن وقت بش سرڪار ٿي سگهي ٿي ته ويندي ويندي يارن جا خار ٻارن مان ڪڍڻ لاءِ من موهن سنگهه کي استعمال ڪري، ڇاڪاڻ ته ڪجهه مهينا اڳ ڪونڊو ليزا رائيس چيو پئي ته پاڪستان ايٽم بم رکڻ جو اهل ناهي. اها سوکڙي کانئس کسي سگهجي ٿي. ايٽمي قوت پاڪستان 35 ارب ڊالر خرچڻ ۽ شهيد ڀٽي جهڙن ڪونڌرن کي قربان ڪرڻ کانپوءِ بڻيو آهي. هاڻوڪو دهلي اسلام آباد دنگل دما دم مست قلندر وارن درن تي دستڪ ڏيڻ تائين پهچي ٿو ته پوءِ ڊاڪٽر اي ڪيو خان جي ايجاد جو خدا خير ڪري!

پابندي پيل تنظيم لشڪر طيبه، جيش محمد، حزب المجاهدين ۽ حرڪت الانصار جهڙيون پنهنجي پر ۾ جهادي سڏائيندڙ جماعتون عالمي حالتن جو ادراڪ ڪندي قلبِ سليم سان پنهنجا ٽارگيٽ تبديل ڪرڻ جو مصمم ارادو ڪن ۽ کين لولو پاڻي فراهم ڪندڙ مربي هميشه لاءِ ”آتنڪ وادي“ اشوءَ کي ڪولڊ اسٽور حوالي ڪن ته ٿي سگهي ٿو ته اسفند يار ڪو ٻوٽو ٻارڻ ۾ سوڀارو ٿئي.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

مڪرجيءَ جو مشڪوڪ فون ۽ پاڙيسري ملڪن جي تعلقاتن جي پگهرجندڙ برف!




سومر 8 ڊسمبر 2008ع



پرناپ مکرجيءَ کي ڪي ننڍي کنڊ کي نهوڙڻ وارا ”مڪرجي“ جي نالي سان متعارف ڪرائي رهيا آهن...ڪن جو خيال آهي ته ”لتر کي پڄي چڪر“ جيان جنهن ”لهو لهان“ راند شروع ڪرائڻ لاءِ ٽيليفون واري ترڪتالي ڪئي آهي، اهڙي فنڪار کي ”چڪرجي“ چئي سگهجي ٿو...پر ”چڪرجي“ ۽ ”مڪرجي“ نالن جي اضافن سان ڇا ممبئي معرڪي کانپوءِ ٻنهي ملڪن اندر جيڪا محاذ آرائيءَ واري صف بندي شروع ٿي آهي، اها سرد ٿي سگهندي؟ پهرين اچو ته معافي تلافي قبول ڪريون پرناڀ صاحب جي، جنهن بقائمي ۽ هوش حواس اقرار ڪيو آهي ته صدر زرداريءَ کي ڌمڪي آميز فون ڪندڙ مکرجي ناهي. موصوف جو لکت ۾ بيان اسلام آباد واري ڀارتي هاءِ ڪمشنر وزارتِ خارجه جي توسط سان صدر آصف علي زرداريءَ کي پهچائي ڇڏيو آهي. پاڪستان کي وري نئون پرچو حل ڪرائڻ لاءِ ڪي بين الاقوامي مبصر امتحان هال ڏانهن وٺي وڃڻ لاءِ بضد آهن. سندن خيال جنهن جي جواب طلبي ٿي رهي آهي، سو هيءُ آهي ته ”چريائپ“ جو مظاهرو ڪندڙ چڪرجي توهان کي چڪرائڻ ۾ ڪامياب ڪيئن ٿيو؟ جڏهن ته ساڳيو مڪرجي آمريڪي پرڏيهي وزارت جي اکين ۾ ڌوڙ وجهڻ واري مڪر ۾ ناڪام رهيو! موصوف ”فون وار“ واري جنگي جنون کي ڪونڊو ليزا رائيس جي دفتر تائين پهچائڻ لاءِ پنهنجا مخصوص فريضا سرانجام ڏيڻ جا سمورا مرحلا پار ڪري چڪو هو، پر آمريڪي پرڏيهي آفيس اهڙي ڪال کي ڪونڊيءَ جي ڪنن تائين پهچڻ ڪو نه ڏنو. واشنگٽن وٽ تفتيش ۽ تحقيق جا جيڪي اوزار آهن، اسلام آباد کي اهڙي اعليٰ ڪوالٽي واري مشين متان مهيا ٿيل نه هجي...بهرحال ظفر عباس هٿان جيڪا لاجواب اسٽوري اوپن ٿي آهي، اهڙي خبر کڻي ايوانِ صدر اسلام آباد جي ڪارڪنن جي ڪارڪردگي کي ڪنهن حد تائين زيرِ بحث کڻي آندو به هجي پر خبر خير وارا پهلو وڌيڪ روشن ڪيا آهن. نه ته انفارميشن واري گيپ گندگيءَ کي پراگندگي بڻائي ڇڏيو آهي. جتي واجد شمس الحسن جهڙو سينيئر صحافي ۽ اهم ملڪ ۾ سفارتڪاريءَ ڪندڙ ڪهنه مشق جرنلسٽ به ”بڪواس“ جهڙو غير سفارتي اکر چئي ويو هجي، ان ملڪ ۽ سندن مدِ مقابل ملڪ جي عام خلق جا حلق ڪهڙيون ڪهڙيون ڪمهليون خبرون اچاريندا هوندا؟ مشهور ڀارتي صحافي افتخار گيلاني سڀ کان اڳ ۾ اها خبر ڏني ته پرناڀ مکرجي ممبئي ڪرائيسز کان ترت پوءِ مخدوم شاهه محمود کان منهن موڙي ڳالهائڻ لڳو هو. چندي ڳڙهه ۽ هرياني جي دوري ۾ پروٽوڪول جي ڀڃڪڙي ڪندي هن پنهنجي هم منصب سان همراهي ڪا نه ڪئي...مٿي وري سون تي سهاڳيءَ وارو ڪم چڪرجي ڪري ڇڏيو...جمعي جي ڀلاري رات ممبئي واقعي کان اٺيتاليهه ڪلاڪ پوءِ صدر زرداريءَ کي فون ٿيو ۽ اسلام آباد وارن يوسف رضا گيلانيءَ کي لاهور مان ۽ مخدوم شاهه محمود قريشيءَ کي هرياڻيءَ مان هنگامي بنيادن تي گهرايو. شاهه محمود جون انڊين پريس ۽ جسونت سنگهه (اڳوڻي پرڏيهي وزير) سان طئي ٿيل ملاقاتون اڌوريون رهجي ويون...اسلام آباد ايئر مارشل تنوير محمد جي شاهينن کي فضا ۾ لامارا ڏيارڻ جي اجازت ڏني...فون کانپوءِ پاڪستان جي سياسي ۽ فوجي قيادت سمهي ننڊ ڪا نه ڪئي، نيٺ فون وارو ڪوڙ جڏهن ظاهر ٿيو ته همراهن داغ دهلويءَ جي زبان ۾ دهليءَ وارن کي پيغام موڪليو:

رات مصيبت کي يون بسر هوگئي،

آنکهون آنکهون ۾ سحر هو گئي!

خوش فهميءَ طور ئي سهي، پر سحر جا آثار ته شروع ٿي چڪا آهن. فيض واري سحر نه کڻي البته ڪونڊو ليزا جي تشريف فرما ٿيڻ تي پاڪستانين کي ولي سروريءَ جي اها سٽ سمجهڻ سولي لڳي:

سنواريا مس مس وار آهن،

طلوع ِ سحر جا آثار آهن!

آهستي آهستي عدم تشدد ۽ اهنسا کي فوقيت ملي رهي آهي. هن ڏهن ڏينهن دوران جيتوڻيڪ امن مذاڪرات ته طويل مدت لاءِ آهلجي ڇو نه ويا هجن، پر کوکرا پار ۾ هن ڇنڇر تي بي ايس ايف ۽ پاڪستان رينجرز جي اعليٰ سطحي ٽماهي ٽيبل ٽاڪ منقعد ٿي ۽ هوڏانهن اٺ ڏينهن ممبئي معرڪي کي ٿي چڪا هئا. جڏهن ته انڊين واٽر ڪمشنر جي رگنا ناٿ هيڊ مرالي جو ٽن ڏينهن وارو دورو ملتوي ڪو نه ڪيو...موصوف دهلي پهچي ائين به چئي ڏنو ته اسان هيڊ مرالي وٽان چناب نديءَ جو پنجونجاهه هزار ڪيوسڪ پاڻي پاڪستان کي فراهم ڪري رهيا آهيون، البته سنڌي وڏي سمنڊ ۾ ڪاجهر ڪريڪ وٽان ست کن سنڌي ناکئا انڊين نيوي ممبئي واري واقعي کانپوءِ چوويهن ڪلاڪن دوران کنڀي کڻي وڃڻ وارو معرڪو سرانجام ڏنو آهي. هاڻي علي محمد، محمد صديق، محمد يوسف، احمد، عالم، نذير احمد ۽ سڪندر تي مشتمل اها ست رڪني ٽيم ڪاتيار قبيلي واري ڪڏهن واپس موٽندي؟ چئي نٿو سگهجي. پاڪستان ۽ هندستان جي عام توڙي خاص خلق ممبئي محاذ آرائيءَ جو اثر اوڻويهه سئو ايڪهتر جي ڀيٽ ۾ گهٽ قبول ڪيو آهي. سنڌ جي ٿرپارڪر، عمرڪوٽ ۽ سانگهڙ ضلعن واري هند سان ملحق بارڊر واري علائقي مان محمد امين نهڙي ايم ايل اي منتخب ٿي وڃي ۽ نون مهينن کانپوءِ رام سنگهه سوڍي کي ايم پي اي طور سيٽ الاٽ ٿي وڃي ته يقين سان چئي سگهجي ٿو ته سنڌ ۾ هندن ۽ هند ۾ مسلمانن جو مستقبل ايترو به اونداهون ناهي، جيترو محسوس ڪيو پيو وڃي.

پاڪستان کي به صلاحون ڏيندا رهون ۽ هندستان کي به منٿ ميڙ ڪريون ته ننڍي کنڊ ۾ توکي ”وڏي ڀاءُ“ وارو جگر ڌارڻ گهرجي. هي دور اوڻويهه سئو، ايڪهتر کان پوءِ وارو چاليهارو سالن کن جو پنڌ پچايل زمانو آهي. ٺيڪ آهي اوڀر پاڪستان ۾ موقعا ٽڪا خاني ٽولي فراهم ڪيا هئا، پر محترمه اندرا گانڌي جي تڏهوڪي اڻ تڻ ۽ من موهن سنگهه جي هاڻوڪي بلند پروازيءَ ۾ ڪافي قدر مشترڪه آهن. هينري ڪسنجر جو ڪتاب White House Years مارڪيٽ ۾ موجود آهي.

ڪسنجر لکي ٿو ته، جڏهن 1971ع ۾ اندرا گانڌي نڪسن سان ملڻ لاءِ شٽل ڊپلوميسيءَ دوران اهم ملڪن جا دورا ڪري آخر ۾ اسان وٽ پهتي ته هن نڪسن کي چيو هو ته: پاڪستان پهلوانيءَ جو دعويدار آهي، اسان کي ڪمزور سمجهي دٻائي پيو، توهان اسان جي ڪهڙي مدد ڪري سگهو ٿا...نڪسن کيس خوشخبري ٻڌائيندي چيو هو ته ترت بنگلا ديش ٺهڻ وارو آهي. مجيب مارچ ڌاري جڏهن آزاد بنگلا ديش جو اعلان ڪندو ته ڪلڪتي واري بينگال جا اهي اوڀر پاڪستاني رفيوجيز جيڪي توهان لاءِ مٿي جو سور آهن، سي به واپس هليا ويندا...پوءِ جنگ ڇو؟ اندرا گانڌي هينري ڪسنجر چواڻي ڪجهه هن ريت گويا ٿي...مهرباني ڪري مون کي موڪل ڏي ته جيئن آئون کين ڇٺيءَ جي ٿڃ ياد ڏياري سگهان...پوءِ اسان موڪل ڏني ۽ عالمي حالتون به هندستان لاءِ سازگار بڻائي ڏنيونسين...تازو ٽن وائسراءِ هند جو سيڪريٽري رهندڙ وي پي مينن جو رشتيدار شوِ شنڪر مينن ترت اندرا گانڌيءَ جيان وڃي واشنگٽن پهتو ته اسان جي به ڇهين حس بيدار ٿي ته متان وري ڪو اوڻويهه سئو ايڪهتر واري دور ۾ ته نه پيا داخل ٿيون...پر اي هند جا دوستو! اسان جو شاعر حبيب جالب چوي ٿو:

هندستان بهي ميرا هي،

اور پاکستان بهي ميرا هي،

ليکن دونون ملکون ۾

آمريکا کا ڊيرا هي!

اوهان آمريڪي آشيرواد سان جنهن اوڀر پاڪستان کي اسان جي ٻاراڻين حرڪتن جي بدلي ۾ ”بنگلا ديش“ ته بڻائي ويا، پر ڇا اڄ ڍاڪا ۽ دهلي فرخا بئراج کان ويندي سوين مامرن ۾ اسلام آباد جيان ڌار ڌار اختلافي موقف رکندڙ ملڪ ناهن؟ ويندي ڪن ڳالهين ۾ بنگالي اسان کان به اڳتي آهن...اسان جو صدر آصف علي زرداري هر پاڪستاني ۾ باريڪ هندستانين ۽ هر هندستانيءَ ۾ ننڍڙي پاڪستانيت ٻه هفتا اڳ متعارف ڪرائي رهيو هو. ٺيڪ آهي اوهان وٽ ”آتنگ وادي“ اس پار کان به ايندا هوندا، پر اي عزيزان من! اهي ”آتنڪ وادي“ پيدا ڪنهن ڪيا؟ توهان ته انهن سان ۽ پڻ فرانس سان ۽ تازو روس سان سول ائٽمي معاهدا ڪري رهيا آهيو، افغانستان جي اڪثر آبادي نيٽو فورسز جي وجود کي برو محسوس ڪري ٿي، پر ڪابل ۾ نيٽو فورسز وارين جنگي ڪاررواين دوران توهان جو تشريف فرما ٿيڻ هڪ پاسي گهڻن پٺاڻن ۾ توهان لاءِ بدنظي پيدا ڪري رهيو آهي ته ٻئي طرف اسان تي مسلط ”دهشتگرديءَ“ واري جنگ ۾ توهان جو پلڙو پاڙيسري جي ڀيٽ ۾ پرديسين ڏانهن جهڪيل نظر اچي ٿو...اي ڀارتي ڀائرو! اسان ته ٿياسين بيگاني شاديءَ ۾ عبدالله ديوانا...پر توهان به ته رابندر ناٿ ٽئگور جا نقشِ قدم فراموش ڪري ڇڏيا آهن. توهان جو قومي ترانو به ٽئگور لکيو هو. اي اهليان هند شاهجهان به ته هو بابر جو پوٽو، جنهن تاج محل اڏايو هو...پر اڄ کان سورهان سال اڳ ايوڌيا ۾ هڪ غير آباد ۽ ويران علائقي ۾ موجود بابري يادگار کي توهان جي ملڪ وارن هوائي توائي همراهن مسمار ڪري موزون معاشرت لاءِ ڪهڙو مشتعل مزاجيءَ وارو پيغام روانو ڪيو هو؟ بابر ته باچا خان جيان ”آزاد افغانستان“ کي آخر تائين فراموش ڪري ڪو نه سگهيو هو. هن جي خواهش ته هندستان ۾ ئي مدفون ٿيڻ جي هئي، پر هو افغانستان جهڙي گلستان ۾ ڏونگرن کي هموار ڪري ڪابل جي اولهه ۾ وڃي آرامي ٿيو ۽ پنهنجن ٻاروتڻ جي سنگيتن کي فتوحاتي ڪهاڻيون اتي ويهي ٻڌائيندو هو...جمنا ۽ گنگا اسان کي به پيارا آهن، سنڌو ۽ راوي توهان لاءِ به چشمِ براهه رهڻ گهرجن...اچون ٿا توهان جي جگر مراد آباديءَ ڏانهن:

صدر آرزوءِ خوشگوار و سرگردان لئي هوئي،

پهرا کريگي زندگي کهان کهان لئي هوئي!

دهليءَ جا دوستو! جيڪڏهن چاهيو ٿا ته، ”آتنڪ وادي“ اشو جهڪو ٿئي ته پوءِ ٽيهن سالن واري انهيءَ جهوني ڪيس مان آمريڪا جا هٿ هلڪا ڪرايو...توهان به تازو برطانوي وزير اعظم جو اهو بيان پڙهيو هوندو، جنهن ۾ گورڊن برائون اميد ڏيکاري آهي پرڏيهي تعلقات ڪائو نسل کي خطاب ڪندي ته: آثار اهڙا پيدا ٿي رهيا آهن، جن ۾ اميد ڪري پيا سگهون ته چيني فوجون افغانستان ۾ امن لاءِ اچن...ايساف جي ڪمانڊ پاڪستان کي ملي ۽ نيٽو فورسز جو ڪردار محدود ڪيو وڃي. اهليانِ هند! توهان کي اها به خبر آهي ته چين بديسي مامرن ۾ محتاط رهندو آهي. هو نيٽو فورسز جي اڳواڻيءَ ۾ ڪڏهن به افغان پرابلم حل ڪرڻ لاءِ تيار ڪو نه ٿيندو. دهليءَ برطانوي راءِ کي وزن وٺرائي جهڙي ريت گڏيل قومن جي جهنڊي هيٺ چين جي ڏهاڪو هزار فوج هيٽي ۽ ڪمبوڊيا کان ويندي سوڊان جهڙن آفريڪي ملڪن ۾ موجود آهي، تهڙيءَ ريت هندستاني ۽ پاڪستاني فوج به ساڻن سهڪار ڪري ۽ ڪابل کي ماڊل ڊيموڪريٽڪ ملڪ بڻائڻ ۽ دهشتگرديءَ جي نالي ۾ وڙهي ويندڙ ”نام نهاد جنگ“ کي نئون رخ ڏيڻ جي ڪنداسين ته چور جي ماءُ مري سگهي ٿي. واشنگٽن جي نئين انتظاميا کي به دهلي ۽ بيجنگ گڏجي مذڪوره بالا فارمولي لاءِ آماده ڪري سگهن ٿا. القائده کي به اهڙي جديد فارمولي لاءِ آماده ڪري سگهجي ٿو ۽ طالبان کي به هلي چليءَ مطابق قدم کڻڻ لاءِ قائل ڪري سگهجي ٿو...پاڪستان کي چين ڏانهن وڌيڪ تيز رفتاريءَ سان ڪرها ڪاهيندي ڏسي سگهجي ٿو...چين تڏهن به پنج سئو ملين ڊالر پاڪستان کي ڏنا هئا، جڏهن ائٽمي ڌماڪي ۽ پريسلر ترميم کان پوءِ اسلام آباد کوکي کاتي ڏانهن روان دوان هو. شهباز شريف پنجاب صوبي لاءِ براههِ راست چين سان اوڻويهه معاهدا ڪيا آهن...ٻيا پرڳڻا به اهڙا قدم کڻي سگهن ٿا يا نه؟ تازو شهباز پنج ڏينهن بيجنگ ڏانهن هو ۽ هن زراعت، توانائي، شهري ٽرانسپورٽ، معدنيات، انفرا اسٽرڪچر، هائوسنگ، اربن ڊولپمينٽ، سالڊ ويسٽ مئنجمينٽ، ٽيڪسٽائل، فني تعليم ۽ تربيت ۽ بئنڪنگ جهڙن شعبن ۾ پنجاب لاءِ چيني سهڪار هٿ ڪري ورتو آهي...پاڪستاني ڦني خانن کي به جنگي جنون واري ”ڦٽڪي“ تان هٿ کڻي چين جي ضمانت سان دهليءَ کي دوباره دوستيءَ جو پيغام اماڻڻو پوندو...هڪ ليکي هندستان ۾ مسلمانن جو انگ وڃي ٽيهارو ڪروڙن کي پهتو آهي، مولانا فضل الرحمان هندستاني عالمن کي پشاور ۾ منعقد ٿيندڙ ڏيڍ سئو سالا جشنِ ديوبند ۾ تشريف کڻي اچڻ جي ڪوٺ ڏيڻ ويو هو...سهارڻ پور جي هڪڙي دانش گاهه ۾ هزارين عالمن اڳيان هن پنهنجي ڪوٺ پيش ڪئي. مولانا مرغوب الرحمان (مهتمم ديوبند) سوڌا سمورا عالم سڏڪڻ لڳا...چيائون ڇا؟ اوهان کي ڪهڙي کٽي کنيو آهي، جو آيا آهيو اسان کي وڌيڪ ڏچن حوالي ڪرڻ....اوهان پاڇي بچايو به ڇا آهي اسان لاءِ! ٻيو ته ٺهيو پر خدارا هندستاني مسلمانن تي رحم ڪريو ۽ بي سروپا باتين سان برصغير کي باهه حوالي ته نه ڪريو.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

اقوامِ متحده جو ”بندش“ وارو فيصلو ۽ ننڍي کنڊ جو امن!




ڇنڇر 13 ڊسمبر 2008ع



نينگرو پونٽي ڪهڙا نياپا کڻي آيو هو ۽ رچرڊ بائوچر ڪهڙيون رهاڻيون رچائي ويو آهي؟ بائوچر پاڪستان جي جمهوري ۽ عسڪري قيادت سان ملاقاتون ڪري جڏهن وطنِ مالوف ڏانهن محوِ پرواز هو ته کيس خيال آيو هوندو ته قائد تحريڪ جي قدم بوسيءَ کانسواءِ ننڍي کنڊ جون حالتون بهتر بڻائي نٿيون سگهجن! آمريڪي پرڏيهي وزارت جو ڪرتا ڌرتا وڃي الطاف حسين اڳيان گوڏا کوڙي ڏيڍ ڪلاڪ تائين مذڪوره بالا موضوع جون الجهيل گٿيون سلجهائيندو رهيو. ڪونڊو ليزا رائيس سميت ممبئي حادثي کانپوءِ متحرڪ ٿيندڙ آمريڪي اعليٰ عهديدارن ۾ مائيڪ مولن به شامل هو جيڪو خيرن سان سينٽرل ڪمانڊ جو ڪمانڊر انچيف آهي. پاڪستان ۾ آمريڪي اشاري سان جيڪو ڪمانڊر انچيف ايوب خان جي شڪل ۾ متعارف ڪرايو ويو هو، اسان جي سلطنت کي ان کان پوءِ ”ڪمانڊر انچيف“ نصيب ناهي ٿي سگهيو...حالتن جو هڪڙو وهڪرو گم ٿيل هاڪڙي درياهه جيان ٻيهر ڪمانڊر انچيفيءَ وارا ساڱري ۽ پٽيهل جا وهڪرا دريافت ڪرڻ جي موڊ ۾ نظر اچي پيو...ڊي پي او ايترا تڪڙا دورا ضلعي جي اهم ٿاڻن جا به ناهن ڪري سگهندا جيترا ڦيرا دنيا جي جبري جهان واري جمهوريت جا ڪرتا ڌرتا اسلام آباد جا پائي رهيا آهن...ڇا اها ايڪسر سائيز ڪنهن نئين ڪمانڊر انچيف کي موڙ ٻڌرائڻ لاءِ ٿي رهي آهي؟

هلڪي ڦلڪي معلومات وارا مبصر اهڙا خيال البت ضرور ظاهر ڪري رهيا آهن...بندش وڌل تنظيمن جي تينواليءَ لاءِ ايوب خاني ”باقيات“ جو سهارو وٺڻ ۽ گهرو کاتي کي رحمان ملڪ سوڌو انهيءَ آپريشن کان پرڀرو رکڻ ڪهڙي ڪهاڻيءَ کي تقويت فراهم ڪرڻ وارو سامان مهيا پئي ڪري؟ اوچتو ئي اوچتو نيٽو فورسز جي ٽرمينل کي لڳاتار ستن ڏينهن تائين وقفي وقفي سان باهه جي بلي ڪري ڇڏڻ کي ڇا سمجهجي؟ جڏهن محمد خان جوڻيجي کي سنڌڙيءَ ڏانهن رختِ سفر ٻڌرائڻ جا ٻورا سبيا پئي ويا، انهن جا لنگن واري جهان ۾ ”اوجهڙي ڪئمپ“ واريءَ ڪهاڻي کي شاهد خاقان عباسيءَ سميت ڪو به پاڪستاني نظر انداز ڪري ئي نٿو سگهي! ”ڪالم ڪار“ وارو عباس اطهر هن وقت ايڪسپريس جو ڪمانڊر انچيف آهي. اوڻيهه سئو ايڪهتر وارن سالن ۾ موصوف ”آزاد“ اخبار جو ايڊيٽر هو... ”اخباري ليڊ“ ادارتي ماهرن لاءِ سدائين اهميت وارو اشو رهندي پئي آئي آهي. مشرقي پاڪستان ۾ عوامي ليگ ۽ مغربي پاڪستان ۾ پيپلز پارٽي سن اوڻيهه سئو ستر دوران واضح ڪاميابيون ماڻي چڪيون ته هيون پر ”همراهن“ جنرل يحيٰ خان جي سربراهي ۾ سون تي سهاڳي جهڙو فيصلو ڪري ڇڏيو ته پتڪڙن ڪوجهن ڪارن بنگالين کي لمبن تڙنگن پوٺوهاري پهلوانن مٿان حڪمرانيءَ جو حق ناهي ڏيڻو. بدقسمتيءَ سان شهيد ڀٽو ”جنرل جماعت“ جي جهانسي ۾ اچي شيخ مجيب الرحمان جو مخالف ٿي بيٺو ۽ موصوف پنڊ دادن خاني پهلوانن جي پاس خاطريءَ لاءِ لاهور واري جلسي ۾ چئي رهيو هو ته ڍاڪا تي توهان حڪمراني ڪري سگهو ٿا...لاهور تي اسان حڪمراني ڪنداسين... عباس اطهر جلسي جي ”ليڊ“ هنن جملن سان ”آزاد“ اخبار جي شهه سُرخيءَ ۾ شامل ڪئي. ”اِڌر هم- اُڌر تم“.

ناڪام جماعتون انتظار ۾ هيون ته ڪو بُل ملي. هن ليڊ جهڙوڪر مشرقي پاڪستان ۽ مغربي پاڪستان کي ڌار ڪرائڻ واري ڌماچوڪڙيءَ لاءِ کين ڌماڪه خيز مواد فراهم ڪري ڏنو هو...اهو ڏينهن اڄوڪو ڏينهن پ پ تان هڪڙو ”مخصوص“ ٽولو اهو ڏوهه لاڳو ڪندي نهايت بي رحميءَ جو مظاهرو مسلسل ڪندو ٿو رهي. جڏهن ته حقيقي معنيٰ ۾ اها ڳالهه مرڪز ۾ گڏجي سرڪار جوڙڻ ۽ پرڳڻن ۾ عددي اڪثريت وارين پارٽين جي صوبائي سرڪار قائم ڪرڻ ڏانهن اشارو هو...پر تير ڪمان مان نڪري چڪو هو. مجيب شهيد شهيد ڀٽي کي چوندو رهيو ته ڀائي جان! سوال تنهنجي منهنجي تيس مارخان ٿيڻ جو ناهي...البت تاريخ پاڻ ٻنهيءَ کي جوابدهيءَ جي ڪٽهڙي ۾ آڻي بيهاريو آهي. ٽيويهن سالن کان هي ديس آمريت جي ناپاڪ المناڪين جو شڪار بڻيل آهي. عوامي ليگ ۽ پيپلز پارٽيءَ وارا ولي خان، مفتي محمود، مولانا مودودي ۽ نور الامين جي رفاقت سان هن ديس تان آمريت وارو ڏورت ٽارڻ ۾ سوڀارا ٿي سگهن ٿا...نه ته تون به ماريو ويندين پنهنجن ”ساٿين“ هٿان ۽ منهنجو به ڌڙن تختو اُهي بنگالي ڪندا، جن جي تربيت رائل انڊين آرميءَ جي اڪيڊمين ۾ ٿي آهي.

اوڻيهه سئو ايڪهتر واري اها ڪهاڻي تڏهن پيا ٿا پڙهون، جڏهن هندستان هڪ ڀيرو وري ”سلامتي ڪائونسل ڏانهن رجوع ڪيو آهي...ايڪهتر ۾ به هندستان اوڀر پاڪستان ۾ ٿيندڙ ”پاڪ آرميءَ“ واري ائڪشن جو سهارو وٺي سلامتي ڪائونسل ڏانهن عازمِ سفر ٿيو هو. سندس چوڻ هو ته ڪلڪتي وارو مغربي بنگال مشرقي پاڪستاني رفيوجيز سان سٿجي چڪو آهي. وڏي مقدار ۾ بارڊرن تان بنگالي پاڪستان مان نقل مڪاني ڪري هندستان پهچي چڪا آهن. جيڪڏهن اقوامِ متحده جي سيڪيورٽي ڪائونسل هن مامري کي ختم ڪرائڻ ۾ جوڳو ڪردار ادا نه ڪيو ته ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ تڪرار تيز ٿيندا ۽ نيٺا نيٺ ڳالهه گوڙ کان چڙهي ويئي ته پوءِ دوبدو مقابلي کانسواءِ ٻي ڪا به راهه ڪا نه رهندي. پاڪستان طرفان شهيد ڀٽو نگران پرڏيهي وزير ۽ نائب وزير اعظم جي پروٽوڪول سان نمائندگي ڪري رهيو هو...نور الامين تڏهن وزير اعظم جي پروٽوڪول سان موجود هو. هن پي ڊي پي طرفان فقط هڪڙي سيٽ حاصل ڪئي هئي. اوڀر پاڪستان مان ۽ چقمه ٽرائيبل علائقي مان هڪڙو ٻيو به ايم اين اي ٿيو هو، جنهن جو نالو هو راجا تري ديو راءِ...نور الامين ۽ تري ديو راءِ محمود عليءَ جيان جيسين جيئرا رهيا ”محب وطن پاڪستانيءَ“ طور کين تاحيات اسٽيٽ جا مهمان رهڻ وارا اعزاز ملندا رهيا. پر اهي ٽيئي ڪونڌر اوڀر پاڪستان کي بنگلاديش جو ٽائيٽل اختيار ڪرڻ کان باز رکڻ ۾ ڪاميابي ماڻي ڪو نه سگهيا...ڊرامي ”ڊرائوني خواب“ جيان پنهنجي ڊراپ سين ڏانهن تڪڙا قدم کڻڻ شروع ڪيا. پولينڊ سرڪار پاران هڪڙي اهڙي ٺهراءَ لاءِ پيش قدمي ٿي، جنهن سان پاڪ- ڀارت ڪشيدگيءَ لاءِ ٽيون آپشن مُتعارف ڪرايو ويو هو...بيشمار ملڪن طرفان پولينڊ جي ٺهراءَ لاءِ همدردي موجود هئي پر شهيد ڀٽو پنهنجي سفارت ڪاريءَ واري سُبڪ رفتاري کي سئو ڪوهه پوئتي ڇڏي جذباتي ٿي ويو. هن ٽنڊي جان محمد (سنڌ) ۾ جنم وٺندڙ پنهنجي هم منصب سردار سورڻ سنگهه لاءِ سخت جملا استعمال ڪيا.دهليءَ کي هن دل جان سان داٻا ڏنا. پر موصوف جو اهو ائڪشن ڏسڻ وٽان هو، جڏهن هن پولينڊ واري قرارداد کي رد ڪندي پنهنجي تقرير جا نوٽس ڦاڙيندي پنا هال ۾ اڇلائي سيڪيورٽي ڪائونسل جي اجلاس مان واڪ آئوٽ پئي ڪيو...ميڊيا ۾ اهي ڳالهيون هليون ته هن ٺهراءَ جو متن ڦاڙيو هو پر موصوف نوٽس ڦاڙهڻ جو اعتراف ڪيو هو.

جيڪو بنگال سان ٿيو ۽ جهڙو سلوڪ سلامتي ڪائونسل ۾ پاڪستاني مندوب ساڻن روا رکيو...اهو تلخ ٽوهه ۽ زهريلو ڌاتورو اسان جي تاريخ جو ڪربناڪ قصو آهي، پر ٿيو ڇا؟ پاڪستاني مندوب جو پراسرار ڪردار ڪهنه مشق سفارت ڪارن وٽ سدائين ”معمي“ جيان رهيو. ڪن لکيو آهي ته آمريڪي سرڪار اوڀر پاڪستان جي عليحدگيءَ جو فيصلو ڪري چڪي هئي...پوءِ وارا ”ڊراما“ فلم جي تڪميل وارا ٽريلر هئا...ٻين ائين لکيو آهي ته هندستان هروڀرو هوڏ تي لهي آيو هو...”جيسي ڪو تيسا اور ڀانڀڻ ڪو نائي...“ جهڙو جواب ضروري هو جيڪو نهايت خوبصورتيءَ سان ڏنو ويو. ڇا به ٿيو هجي پر تاريخ جا صفحا اسان سياهه ڪيا. لکين ملڪ واسي هارياسين، زنابالجبر جا هزارين واقعا ڪياسين پر نه راجا رهيا نه وري پرجا ”پاڪستاني“ رهي سگهي. نوي هزار همراهن کي ٻن سالن تائين اندرا گانڌيءَ جي مهماني ميسر ٿي. جنهن قائد عوام کين ترم مان ڪڍرايو هو تنهن قوم جي قائد کي ڪاڪاڻين دار تي واري ڇڏيو.

ممبئي سانحي جي ٻئي ڏينهن تي هندستاني پرڏيهي سيڪريٽري شو شنڪر مينن هنگامي دوري تي وڃي سلامتي ڪائونسل وٽ دانهين ٿيو ۽ نيٺ سيڪيورٽي ڪائونسل کان ٺهراءُ پاس ڪرائڻ ۾ ڪامياب ويو...اوڻيهه سئو ايڪهتر ۾ به تڏهوڪو انڊين سيڪريٽري خارجه مسٽر ڊي پي ڌرم شوِ شنڪر مينن جيان اچانڪ سلامتي ڪائونسل پهتو هو. خدا ڪري مسٽر مينن جي سفارت ڪاريءَ مان اُهي اُگرا نتيجا نه نڪرن جيڪي مسٽر ڌرم جي ڊپلوميسيءَ وسيلي نڪتا هئا...خدا جي قدرت ڏسو شيخ مجيب جي ڌيءُ حسينا واجد ممبئي سانحي تي ڇا پئي چوي؟ ”سائوٿ ايشيا جا ملڪ يڪجهتيءَ جو مظاهرو ڪندي سارڪي ملڪن تي مشتمل ”ائنٽي ٽيئرر ازم ڪميشن“ قائم ڪن ۽ بيروني سهارن بدران اندروني حلقن مان حمايت حاصل ڪن ته دهشتگرديءَ وارا جن بوتل ۾ بند ڪرڻ ڏانهن آسانيءَ سان پيش قدمي ڪري سگهجي ٿي.“ حسينا واجد به شيخ مجيب جيان پاڪستان واري هاڻوڪي پ پ سرڪار کي سٺا مشورا ڏنا آهن پر هن اقليم ۾ ساڳيو هنر جاري آهي. ستر، ايڪهتر ۾ جنرل پيرزادري، جنرل شير علي ۽ جنرل رائو فرمان عليءَ جا ”فرمان“ هلندا هئا ۽ هن وقت به لشڪرِ طيبه کان ويندي حربي ۽ لشڪري داستان بيان ڪرڻ لاءِ پرڏيهي وزارت، دفاعي کاتو ۽ شيري رحمان وارا پريس ترجمان پس منظر ۾ به ڏسڻ ۾ نٿا اچن...جتي ڪٿي...”موجان ئي موجان“ لڳي پئي آهي. اطهر عباس وارو ترجماني فريضو لائق تحسين هجي به کڻي، ته به سندس دائره ڪار طئي آهي. يا ته هن ”جمهوري حڪومت“ کي به 1988ع جيان دفاع، پرڏيهي مامرا ۽ بجيٽ جي حوالي سان ”محدود“ موڪل مليل آهي ۽ هنن عسڪري ذريعن کي اجازت مرحمت فرمائي ڏني آهي. ايئن به ٿي سگهي ٿو ته پرايو ڏچو پنهنجي سر تي کڻڻ لاءِ ”پارليامنٽ“ پناهه گهري رهي هجي. ڇا به هجي پر هن وقت ”بالادست“ امام بري جي علائقي وارا آهن. ڀٽ ڌڻيءَ جا ”ڀاروڙي“ ملاکڙي جي ميدان مان آئوٽ نظر اچي رهيا آهن...اي پي سي ۾ به روايتي ڀڀڪيداريءَ تي اعتفا ڪيو ويو هو...شابس هجي نواز شريف کي جيڪو وطنِ عزيز جي ”اصلي مالڪن“ جي پرڳڻي پنجاب جو پاپولر ليڊر هوندي به چوي پيو ته هندستان ۽ پاڪستان کي ”نو وار پيڪٽ“ سميت تمام اڻ نبريل امور ترت حل ڪرڻ گهرجن، نه ته هن خطي کي عالمي طاقتون ڪنهن جنگ ۾ الجهائي ننڍي کنڊ کي نهوڙي ڇڏينديون. ڪن ڪم فهم مبصرن اهي اعتراض واريا آهن ته سلامتي ڪائونسل هندستان جي فرمائش ۽ آمريڪي آشيرواد سان الاختر ٽرسٽ، الرشيد ٽرسٽ ۽ جماعت الدعوه تي جيڪا بندش لاڳو ڪئي آهي، آخرڪار اهڙي فيصلي ۾ ”پاڪستان“ کي لاتعلق ڇا لاءِ رکيو ويو آهي؟ اهڙن نين حالتن کان بي خبر نام ڪٺين لاءِ اهڙي وينتي ڪري سگهجي ٿي ته، مهرباني ڪري ماٺ ۾ رهو. ٿوري ۾ آمريڪي ٿوري سان توهان تان جنگ ٽارڻ جا جتن ٿي رهيا آهن ته پوءِ ڪو ڪم فهم ئي هوندو، جيڪو آبيل مجهي مار وارا نعرا هڻي صورتحال کي ماڳهين ڳچيءَ ۾ وجهڻ لاءِ وجهه پيو فراهم ڪندو.

فريد ڪوٽ واري جنهن اجمل ڪاسائيءَ جي مبينه اعترافي بيانن تي جيڪا عمارت اڏي اٿن، لڳي ايئن ٿو ته سلامتي ڪائونسل ۾ طويل بحث به ڪرايا ويندا ۽ وطنِ عزيز دنيا جي ”واندن“ ماڻهن لاءِ مدتِ دراز تائين وندر فراهم ڪندو رهندو. هڪڙن جو خيال آهي ته گهٽ ۾ گهٽ اپريل تائين چار مهينا ته اهو موضوع عالمي ميڊيا جي مهر بانين سان ”ان“ رهندو. فاضل راهوءَ جي اولاد کي نون ليگ ۾ حاجي محمد اشرف آرائين ته ڪو نه موڪليو هو، نڪو وري مٺو مهيري ڪنهن لشڪر جو ڪارڪن آهي پر ”گولاڙچيءَ“ کي به سلامتي ڪائونسل سوين حيلا هلائي برآمد ڪرائي ڇڏيو آهي. راهو برادران به وڃي ماڊل ٽائون ۽ رائيونڊ جي راڻي ”نواز شريف“ سان ۽ پڻ چوڌري شجاعت حسين سان ”روح رهاڻيون“ رچايون آهن پر اڄوڪي گولاڙچي اشرف آرائينءَ جي توسط سان اقوام متحده ۽ آمريڪي ادارن ۾ نئين تعارف سان موجود آهي. ٽن کان پوءِ چوٿون همراهه ”گولاڙچيءَ“ جو گامون سچار هو، جنهن لاءِ ٻڌجي ٿو ته ڇهه سال اڳ وڃي ابدي آرامگاهه ۾ ستو هو پر هوم منسٽريءَ جيئن رحلت فرمائي ويل ذاڪرن ۽ واعظن جا نالا مخصوص ايامن دوران اهڙا به مُشتهر ڪندي رهندي آهي ضلعي اندر بندشن جي حوالي سان جيڪي خيرن سان خدا حوالي ٿي چڪا هوندا آهن. حاجي اشرف لاءِ اقوام متحده وٽ لڳي ٿو ته گهرو کاتي کانسواءِ ٻيو ڪو معتبر معلوماتي ذريعو ڪو نه رهيو هو.

رهيو احوال لکوي صاحب جو ته مولانا معين الدين لکوي ٽي ڀيرا ايم اين اي رهيو آهي. ساهيوال ۽ قصور جي وچ وارا علائقو سندس حلقهءِ انتخاب رهيو آهي. حويلي لکا ”جا رهاڪو پنهنجو پاڻ کي ”لکوي“ واري شناخت سان مزين ڪندا رهيا آهن. جنهن لکويءَ کي مظفر آباد واري مرڪز جو نگران بنائي ميڊيا متعارف ڪرائي رهي آهي حضرت والاخيرن سان سابق ايم اين اي جا عزيز آهن. حافظ سعيد سرگوڌا ضلعي جي ڍُڍيان ۽ لاليان جي وچ ۾ چڪ 126 اتر جو رهاڪو آهي. ابتدائي سياست اسلامي جمعيت طلبه واري ۽ مودودي فڪر سان هم آهنگ هيس. سرگوڌا جي سرڪاري ڪاليج ۾ انهيءَ جي شاگرد ونگ جو ”ناظم“ به رهيو آهي. ظفر جمال بلوچ تڏهن مرڪزي ناظمِ اعليٰ هو ”جمعيت“ جو...انهن نوجوانن 73-1972ع ڌاري هاڻوڪي پاڪستان ۾ ”بنگلاديش“ نامنظور تحرڪ هلائي هئي تحريڪ تڏهن شروع ڪئي هئائون، جڏهن اسلامي سربراهي ڪانفرنس ۾ شهيد ڀٽي شيخ مجيب کي منٿن ميڙن سان تشريف فرما ٿيڻ تي آماده ڪيو هو. بنگلا ديش کي دنيا جا نوانوي سيڪڙو ملڪ تسليم ڪري چڪا هئا ۽ پاڪستان به تسليم ڪرڻ تي هو. حافظ سعيد کي اڄ به ”بنگلا ديش نامنظور“ واري دور جون يادون تازيون ڪندي ڏسي سگهجي ٿو. مولوي ڪمال الدين جو هيءُ لاجواب ۽ باڪمال ”پروفيسر“ به ائين آهي جيئن ”سپلا“ جا ليڪچرار به پروفيسر سڏائين ٿا...حافظ سعيد ممبئي سانحي دوران سنڌ ۾ هو، هالا مان سندس فڪر کي عام ڪندڙ سنڌي رسالا ”الزمان“ ۽ ”اصلاحِ نفس“ جي نالي سان ڏهاڪو سالن کان اشاعت پذير آهن. مولانا فضل احمد غزنويءَ جو ڏوهٽو مخدوم عاطف سائين رسالن جو مدارالمهام آهي. حافظ صاحب ممبئي سانحي تي شروعاتي موقف به سعيد آباد واري جامع مسجد طالب الموليٰ ۾ ڏنو هو. سعيد آباد جو نالو به ممڪن آهي ته حافظ سعيد سان منسوب ٿي وڃي ائين جيئن ”هيرل“ کي فقير ترڪو هالٽ بڻايو ويو آهي.

الاختر ٽرسٽ هڪڙي صوفي حڪيم محمد اختر ڏانهن منسوب آهي. موصوف مولانا اشرف علي ٿانوي جي حلقي ۾ شمار ٿئي ٿو، حال حيات آهي. مثنوي مولانا روم جو شارح ۽ وڏو شاعر پڻ آهي. ڪراچيءَ ۾ ڊاڪٽر رب جي اسپتال حڪيم اختر جي ”خانقاههِ امداديه“ جي سامهون واقع آهي. بندش وڌل تنظيمن جو هن وقت جيڪو چرچو چهار سو جاري ۽ ساري آهي، اهڙي بندش ساڳين تنظيمن تي نائن اليون کان ترت پوءِ به لڳي هئي پر ڪن کي ڪورٽن بري ڪيو ته ڪي وري نون نالن ”الامين ٽرسٽ“ ۽ ”عظمتِ پاڪستان فائونڊيشن“ وغيره سان ڪم ڪنديون رهيون آهن. ”جيش محمد“ جي شروعات حرڪت الانصار سان ٿي پوءِ هڪڙن وري ڌار ڌڙو ”حرڪت المجاهدين“ قائم ڪيو. اهي ٽيئي ڌڙا ”ديو بند“ مزاج کي ”الاختر ٽرسٽ“ ۽ ”الرشيد ٽرسٽ“ جيان سپورٽ ڪندڙ هئا پر مولانا فضل الرحمان حتي الامڪان جي يو آءِ کي ڪابل ۽ سري نگر واري سفر ۾ لاتعلق رکندو رهيو. کيس ”آمريڪا“ ۽ ”آرميڪا“ جي وچ ۾ ”فارميڪا“ بڻجڻ قبول نه هيو. شايد هن عالمي ۽ مقامي اسٽيڪ هولڊرن کي ٻين جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ سڃاتو پئي. جماعتِ اسلامي ڪابل لاءِ گلبدين حڪمت يار جي معاون رهي، جڏهن ته سري نگر لاءِ ”حزب المجاهدين“ جي سرپرست رهي. انهيءَ حزب مان اڳتي هلي ڪري هڪڙو حلقو ”البدر“ جي نالي سان ڌار ٿي ويو...سوويت يونين جي افغانستان ۾ آمد کان به اڳ سي آءِ اي هن خطي لاءِ هي جنگيون منظم ڪرڻ جو ڪم شروع ڪري ڇڏيو هو. سوويت يونين جي انهدام کان پوءِ سري نگر ڏانهن اهو غير سرڪاري فوجي قافلو ڪنهن منظم ڪيو هو؟

واشنگٽن ۽ پنڊي هن پورهئي لاءِ لميٽيڊ ڪمپني بڻيل هُئا. جڏهن ڪابل کي ذيلي پرڳڻو سمجهيو ويو ۽ سري نگر کي ترانوالو تسليم ڪيو ويو ته عالمي حالتن کان ناواقف ناکئا پنهنجا ٻيڙا انهيءَ ٻار ۾ ڊوڙائڻ لڳا...اها ٽيهارو سالن واري سربستي ڪٿا اکين اڳيان آهي. هاڻ ڀارت ته ڇا پر خود آمريڪا حيران آهي ته جن پنن تي آکيرو ٺاهي اسان دنيا جي ڌار ڌار ملڪن کي دٻايو پئي هاڻ ”وهي پتي هو اديني لگي هين“ ممبئي ۾ سڀ کان اڳ جتي جوت جلي هئي...انهيءَ ريلوي ٽرمينل جو نالو ڇا هو؟ شيوا جي ٽرمينل...ابدالي، غزنوي، غوري ۽ بابر پاڻ وٽ ۽ پرٿوي، اگني ۽ ترشول هوڏانهن موجود آهن. بنارس جي ”هندو“ يونيورسٽي ۽ علي ڳڙهه جي ”مسلم“ يونيورسٽي ڪهڙي قسم جي محبتي زمزمن کي جاري ۽ ساري ڪنديون رهيون آهن...شيوا جي دهلي لاءِ دلپسند ۽ دلير هيرو آهي اورنگزيب پنڊيءَ لاءِ پهلوان آهي. توسيع پسندي ۽ حقِ حڪمرانيءَ لاءِ جيڪي لڙايون ٿيون آهن ڇا قومن کي صدين تائين اهي حڪمراني جي لالچ وارا هيرائي پار اوڪاريندا؟ ممبئي ۾ ريلوي جا ٻيا به ٽرمينل موجود هئا، پوءِ شيوا جيءَ ٽرمينل کي ٽارگيٽ ڇو بنايو ويو؟

هند سرڪار جو موقف پنهنجي جاءِ تي پر دوربين نگاهن سان جائزو وٺبو ته وڃي اورنگزيب عالمگير جي دور ۾ داخل ٿينداسين. ڪاهوءَ جي دڙي واري ڀانسنگهه آباد پاڙي کي اورنگ آباد ۾ بدلائڻ وارو مامرو هجي يا ممبئي جي شيوا جي ٽرمينل کي تباهه ڪرڻ وارو فيصلو...ننڍي کنڊ جا اڪثر مسلمان، هندو، سک صدين جون اختلافي ڪيفيتون تبديل ناهن ڪري سگهيا. شيوا جي ممبئي کان هڪ سئو ڪلو ميٽرن جي مفاصلي تي موجود ڳوٺ ”شوناري“ ۾ 1627ع ڌاري پيدا ٿيو. بارڪ اوبامي جي ڏاڏي جيان شيوا جي جو ابو سندس والده جيجان ٻائيءَ کي ڇڏي چڪو هو. هن نوجوان توڪا ٻائيءَ سان جڏهن شادي ڪري ڇڏي ته شيوا جي پنهنجي امڙ سان ناناڻن ۾ رهڻ لڳو. سورنهن سالن جو ٿيو ته ڦولڻ ديويءَ وارا ڪارنامه سر انجام ڏيڻ لڳو. اڳتي هلي ”بيجا پور“ جي عادل شاهه سان ٻکو ٻک ٿيو، جڏهن ته وٽس منشي ٿي بيٺو هو. اورنگزيب مجاهدين دکن واري محبوب ملڪ جو جڏهن گورنر هو ته شيوا جي ”عالمگير“ اورنگزيب سان ويساهه گهاتيون ڪري پراڪسي وار ۾ جنبيل رهيو. عادل شاهه افضل خان کي سندس نئين سلطنت ختم ڪرڻ جو حڪم ڏنو...شيوا جي وڃي پرتاڀ گڍ ڏانهن پناهه گزين ٿيو. افضل خان جو سفير گوپي ناٿ شيوا جيءَ ڏانهن بادشاهه سلامت جو نياپو کڻي ويو هو، پر گوپي ۽ شيوا جي افضل خان کي جنهن حيرت انگيز حرفت سان ختم ڪيو هو، انهيءَ ويساهه گهاتيءَ سان متاثر ٿي منهن تي ”رام رام ۽ بغل ۾ ڇري“ واري چوڻي ڪن مسلمانن ايجاد ڪئي هئي...آمريڪي اتاليقيءَ سان اهو صدين وارو سفر آخر ڪيئن ايڊونچريءَ کان سلامتيءَ واري سينچري ۾ تبديل ٿيندو؟ چئي نٿو سگهجي ته ننڍي کنڊ کي پرٿوي ۽ حتف ميزائلن جي هدف ٿيڻ کان ڪيئن بچائبو... ۽ هن خطي ۾ هاڻ ڪو به مولانا ابو الڪلام آهي، نه وري ايم اين راءِ...چڱو رهي نام الله ڪا...!! چئي پاڻ پنهنجا فرض پورا ڪرڻ ۾ سوڀارا ٿي وينداسين...دعائون ڌڻي در ضرور اگهبيون.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

”غير رياستي عناصرن“ کي ڪيئن ڪمزور ڪجي؟




اڱارو 16 ڊسمبر 2008ع



گلزار جا نظم وڇوڙي جا وڍ وڌيڪ ڇا لاءِ ٿا ڏين؟ هن منڊي بهاءُ الدين جي ”دينا“ ڳوٺ کان نقل مڪاني ڪري وڃي امرت سر ۾ ”بٽواري“ کانپوءِ آستانو اڏيو هو.

يادون ڪي بوڇاڙ سي

جب پلڪين ڀيگني لگتي هين

ڪتني سونڌي لگتي هي

تب ماضي ڪي رسوائي ڀي!

سلهٽ، راڄشاهي، ميمڻ سنگهه ۽ ڍاڪا اڄ کان 37 سال اڳ انتخابي نتيجن جي عدم قبوليت جي ڪري ڌار ديس وارو درد متعارف ڪرائي ويا هئا. هفتي ڏيڍ کانپوءِ ڍاڪا جي دار الحڪومتي ديس ۾ چونڊون ٿي رهيون آهن. بنگلاديشي قومي اسيمبليءَ جا 345 ميمبر هوندا آهن. ٽي سئو ميمبر اليڪشن وسيلي چونڊيا ويندا آهن ۽ پنجيتاليهه ٿاڦيل هونداآهن. 37 سالن کانپوءِ به بنگلاديش اسلام آباد جيان غير مرئي طاقتن جي دست برد ۾ دم پٽي رهيو آهي. ضياءُ الحق ۽ پرويز مشرف جي ٻنهي مارشل لائن جيان ضياءُ الرحمان ۽ جنرل ارشاد جون ٻه آمريتون نذرل شاعر جو نوا کاليءَ وارو نينگرڙو به ڀوڳي چڪو آهي. آمريت جي بطن مان بي اين پي جو جنم ٿيو، جنهن جي خالده ضياءُ نواز شريف جيان جرنيل اعظم بڻيل آهي. جنرل اعظم خان ڪنهن زماني ۾ اوڀر پاڪستان اندر ڏاڍو مقبول ”بنايو“ ويو هو.

حسينه واجد جي عوامي ليگ پيپلز پارٽيءَ جيان ٻه ڀيرا اقتدار ۾ آئي ۽ اها سعادت خالده ضياءَ کي به ”دو دفعا“ ملي چڪي آهي، نون ليگ جيان. جماعت اسلامي پاڪستان ۾ پ پ سان 37 سالن کان ناهي ٺهي. اتي جي جماعت اسلامي مطيع الرحمان نظاميءَ جي اڳواڻي ۾ بي اين پي سان ائين جڙيل آهي، جيئن قاضي حسين احمد جي ڪمان ۾ هتان جي جماعت اسلامي نواز شريف سان ٻٽ آهي. اڄ به بنگلاديش ۾ آرمي چيف معين الدين احمد ائين ”اڇي ڪاري“ جو مالڪ آهي، جيئن 1970ع ۾ ٽڪا خان ۽ اي ڪي نيازي سياهه ۽ سفيد جا مالڪ هئا. نيازيءَ کي هٿيار ڦٽا ڪرڻ کانپوءِ لائل پور لڳ زمين الاٽ ٿي هئي. جنرل ضياءُ الرحمان ۽ جنرل ارشاد واري هانڊيوالي جماعت کي کلنا ۽ ميسور ۾ ايڪڙن جا ايڪڙ الاٽ ٿيا هئا. برٽش رائل انڊين آرميءَ جا سمورا قانون اڄ به چيچا وطني ۽ چاٽگام ۾ ”جون ڪا تون“ جاري ۽ ساري آهن. اهو آهي ”سوراج“ جنهن جا حسين خواب کڻي فيض پارا سجاد ظهير جي سربراهيءَ ۾ ديس پنهنجا ڇڏي پرديس وسائي ويٺا هئا.

خون ڪي ڌبي ڌلين گي

ڪتني برساتون ڪي بعد؟

بهارين جي مسئلي کي چاليهن سالن جا وسڪارا به بهار ۾ تبديل ڪري ناهن سگهيا. ”مڪتي باهني“ کي نسيم الدين جهڙي بهاريءَ دنيا مان لاڏاڻي تائين بخش ڪو نه ڪيو ۽ نه وري جنرل عثمانيءَ جي اها جماعت بهارين لاءِ ڪنهن مناسب متبادل جو بندوبست ڪري سگهي آهي. الشمس ۽ البدر جن وٽ ظالمن جا ساٿاري ليکيا ٿي ويا، تن تر جيتري به رعايت ناهي ڪئي، ۽ نه وري جماعت اسلامي ڪڏهن ندامت جو اظهار ڪيو آهي، انهن سان ڪلهي ڪانڌي ٿي بيهڻ تي! پوءِ اي اهليان–اسلام آباد ۽ ساڪنان سلهٽ، ڇا تبديل ٿيو آهي، هيترين سارين هلاڪتن، ذلتن ۽ خونخوارين کانپوءِ گذريل 37 سالن ۾.

بنگلاديش جي 345 سيٽن لاءِ اميدوار ۽ سندن ووٽر به ائين خوش لڳا پيا آهن، جيئن هتي وارا همراهه. ملڪن ۾ جمهوري سيٽ اپ جي مضبوطي ڪنهن کي مطلوب آهي به ته فقط ايتري مقدار ۾، جتان کيس ڪجهه نوڪريون ڪوٽا ۾ ملن ۽ تپيدار پسند جو هجي، صوبيدار سلامي ڀريندڙ هجي..... ووٽر، ورڪر ۽ عام خلق به ڪرڙ جي جاءِ تي ڪانڊيري جي ڪاميابي کي ڪل ڪائنات جي حاصلات سمجهي ٿي. ٻنهي اقليمن ۾ ڇيلن ۽ ڇٻيلن جي زير سايه ”عوام“ تاريڪ مستقبل ڏانهن روان دوان آهي. اهڙين مايوس ڪن حالتن کان متاثر ٿي حافظ شيرازي چيو هو:

”امور مملڪت ۾ اجائي ٽنگ اڙائڻ سان ويتر سڪون جي زندگي کان محروم ٿي ويندين، بادشاهن جي مرضي آهي، ڇڪي رکن پنڌ کي، تون حافظ سڳورا! ماٺڙي ڪري آرام ڪر.....“

هڪ پاسي شيراز جي اها هدايت موجود آهي ته ٻئي پاسي اسلام آباد جي اڪيلائيءَ اسان کان ڏٺي نٿي ٿئي. تازو 5 ڊسمبر تي هندستاني مندوب اي احمد سلامتي ڪائونسل کي پتر ارسال ڪيو ۽ سيڪيورٽي ڪائونسل جي مخصوص ڪاميٽي ”اسلام آباد“ تي ڪي فيصلا هفتي اندر لاڳو ڪري ڇڏيا. ٻيو ته ٺهيو پر چين ”چيچا وطنيءَ“ لاءِ چڱائي جا چار پير ڀرڻ کان لاچار ڇو آهي؟ چون ٿا ته ممبئيءَ ۾ هندستاني مسلمانن سميت تيرهن ملڪن جا ماڻهو گهائل ٿيا هئا. پاڪستاني مستقل مندوب سر عبدالله هارون جو پوٽو چوي ڇا ٿو؟ اسلام آباد کي انهيءَ ڪميٽيءَ ۾ نمائندگي مليل ناهي. سلامتي ڪائونسل جا مستقل ميمبر ڀارتي راءِ کي رد ڪري پئي سگهيا ويٽو استعمال ڪرڻ جي صورت ۾، پر هن ڀيري ڪنهن به اسان جي پاسي شاهدي ڪا نه ڏني.

حسين هارون ايتري سا دلداري ضرور ڏئي پيو ته جيڪي جماعتون ۽ ٽرسٽ هن بندش جي دائري ۾ داخل ٿي چڪا آهن، اهي نظرثاني جي اپيل داخل ڪن، اسان پوئيواري ڪرڻ لاءِ تيار آهيون. اها ڪميٽي اهڙي درخواست کي غور هيٺ آڻي سگهي ٿي. ٿي سگهي ٿو ته بندش تان ڪميٽي دستبرداريءَ جو اعلان ڪري. چين تازو ڀارت سان گڏيل فوجي مشقون مڪمل ڪيون آهن، هو پنهنجن سنڪيانگ جهڙن صوبن ۾ ”آتنڪ وادي“ کنڀيون ظاهر ٿيڻ تي به ارهو آهي ته هن جا هندستان سان هيڪاندا تجارتي مفاد به وابسته آهن. چين تازو بارڪ حسين اوباما کي جيڪو مبارڪبادي ليٽر لکيو آهي، پرڏيهي وزارت جي ترجمان ليو جيانجو مطابق ان خط ۾ ائين لکيل آهي: ”اسان توهان جي انتخاب تي سرها آهيون، هليري ڪلنٽن کي پرڏيهي وزارت ۽ رٽائرڊ جنرل جيمز جونز کي قومي سلامتيءَ جو صلاحڪار مقرر ڪرڻ تي به اسان کي سرهائي ٿي آهي، اسان انسداد–دهشتگرديءَ واري ميدان ۾ توهان سان ٻانهن ٻيلي ٿي بيهنداسين.....“

اوڻيهه سئو ايڪهتر واري جنگ ۾ چين، ايران ۽ انڊونيشيا ”پاڪستان“ لاءِ پڙ ۾ پهلوان ٿي بيٺا هئا. هن وقت اسلام آباد کي نئون اوڻيهه سئو ايڪهتر درپيش آهي. ستٽيهه سالن جو حساب ڪتاب ته رهيو هن پاسي، ڪشور ناهيد، منگي ۽ مير پارا سيد سجاد ظهير جا ٻالڪا سڏائيندڙ ”رائيٽر“ به اتي ئي بيٺا آهن، جتي سي پي ”بٽواري“ وقت بيٺل هئي.

غالب اڪيڊميءَ طرفان دهليءَ ۾ ممبئي ڪرائيسز دوران نظير اڪبر آباديءَ بابت بين الاقوامي ڪانفرنس ٿي رهي هئي، لاهوري انتظار حسين کان افتتاح ٿي ڪرايائون.....اڪيڊميءَ جي مهتمم صديق الرحمان قدوائي حالتن جي ابتريءَ جا اهڃاڻ واضح ڪندي هتان جي دوستن سان معذرت ڪئي.....ڪشور ناهيد کي به وڃڻو هو، پر محترمه برهميءَ ۾ ڀائيبندن لاءِ برهم نظر اچي رهي هئي. جنگي جنون ۾ ساڄن کاٻن جنهن يڪجهتيءَ جو اظهار ڪيو آهي، اهي ئي سدورا سن ايڪهتر ۾ ساڳيو نغارو وڄائي رهيا آهن، کين رئيس امروهوي پڄي جيڪو چوي ٿو:

بر- ڪو چڪ ڪي خانه جنگي مين

هم ني آڌي صدي گنوائي هي

ڪوئي پوڇي ڪي دونون ملڪون مين

ڪيا لڙائي هي، ڪيون لڙائي هي!

ٻئي ملڪ تاشقند، شملي ۽ لاهور معاهدن کي مڃيندي مستقبل لاءِ وڌيڪ تيز رفتاريءَ سان درست سمت ۾ سفر شروع ڪن ته سالن کان وٺي جنهن عدم اعتماديءَ کي ننڍو کنڊ منهن پيو ڏئي، اها فضا اعتماد سازي ڏانهن وڌي سگهي ٿي. جمهوريت واري حقيقي روح سان ئي ”غير رياستي عناصر“ کي ڪمزور ڪري سگهجي ٿو.

”ڀارت“ ۾ پوکرڻ شهر کي تاريخي حيثيت حاصل آهي، ارڙهان مئي 1974ع تي هندستان پهريون ائٽمي ڌماڪو به هن تعلقي جي ٿر واري ڀاڱي ۾ ڪيو هو. 1988ع وارا پنج ائٽمي ڌماڪا به ساڳئي هنڌ ڪيا هئائون. ممبئي سانحي کان ست ڏينهن بعد ۾ پوکرڻ مان انڊين نيشنل ڪانگريس جو جيڪو اميدوار گهڻي ۾ گهڻا ووٽ کڻي سوڀارو ٿيو آهي، اهو آهي غازي فقير ڪلر جو لخت جگر جيڪو پير سائين پاڳاري جو مريد ۽ سنڌي مسلمان آهي. حرن جو رڻ ڪڇ، 1965ع ۽ ايڪهتر وارين جنگين ۾ انڊيا سان وڙهڻ وارو ”تاريخي ڪردار“ به عوام کي متاثر ڪري ڪو نه سگهيو ۽ هنن ڪنهن تفرقي واري سياست کي رد ڪري ڇڏيو.

اوڀر پاڪستان جي عليحدگيءَ جي ستٽيهه سالن بعد به فاٽا ۽ سرحد صوبي ۾ جنگاڻ آهي. لوڪل ماڻهن کي قبائلي علائقن ۾ پاڻ ۾ ويڙهايو پيو وڃي. اڪبر بگٽي کي ڪلپر بگٽين هٿان ڪمزور ڪرڻ جون ڪوششون ڪهڙن همراهن پئي ڪيون.....؟ بلوچستان ۾ به جهيڙو آهي. سنڌ جو گاديءَ وارو هنڌ به هٿيارن جي منهن ۾ آهي، انهن هٿيار بند فورسن کي ”رام“ ڪرائڻ لاءِ ڪنهن نئين پاليسيءَ جي ضرورت آهي.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

عراقي صحافي، سنڌ ۽ مرڪزي فورسز!




خميس 18 ڊسمبر 2008ع



نمرود به پنهنجي وقت جو واحد سپر پاور هو، پر قدرت واري اهڙي حالت ڪيس جو سندس دماغ ۾ ”مڇر مافيا“ تشريف فرما ٿي ۽ نمرود کي تيستائين تيمارداريءَ مان فائدو ڪو نه پهچندو هو، جيستائين ايڪهن پادرن سان کيس سلامي نه ڏبي هئي.

بڙي بي آبرو هوکر،

بغداد سي بش نکلي!

وارو مرحلو به نمرودي نقشِ قدم نروار ڪري رهيو آهي. دنيا ۾ چوڏهان ڊسمبر ”پادريشن ڊي“ طور ملهائڻ جي ابتدا هڪڙي صحافيءَ جي سورهيائيءَ سان ٿي چڪي...نيو ايئر جهڙا انيڪ ڊي ملهائي سگهجن ٿا ته پوءِ ”پادريشن ڊي“ ملهائڻ لاءِ قباحت به باقي ڪهڙي بچي آهي؟ گنيز بوڪ آف ورلڊ رڪارڊ جا صفحا به عراقي صحافيءَ جي سنهري ڪارنامن سان اوس سينگاريا ويندا...بغداد ڏانهن ته ”بش بوٽ هائوس“ وارا بورڊ به لڳي ويا آهن ۽ چئوسولن تي ڏهه نمبري پادرن کي بش جي تصويرن اڳيان آويزان ڪري مڙسن پنهنجو وير وٺڻ جي ڪامياب ڪوشش شروع ڪري ڏني آهي. ممڪن آهي ته ترت ٽالهي، هالاڻي ۽ جوهيءَ ۾ به جرنلسٽ جوتا هائوس نالن وارا شوز جا دڪان کلي وڃن. رهيو سوال بش ۽ سندس ترجمان پاران جوتا ڪريسيءَ واري ٽيڪنالاجيءَ کي اظهارِ راءِ جي آزاديءَ سان ڀيٽڻ وارو مسئلو ته، سنڌ ۾ اها ڪهاڻي صدين کان هلندي پئي اچي...بش بتال جيان ڪنهن بري ماڻهوءَ جي پرڪارن جي سزا اها تجويز ٿي ته صاحب موصوف کي گڏهه تي چاڙهي منهن تي تئو ملي جوتن جا هار ڳچيءَ ۾ وجهي برسرِ بازار سندس سواگت ڪيو وڃي...ڳالهه جڏهن ڳوٺ پهتي ته برادري جا ماڻهو افسوس ڪرڻ لڳا. همراهه جڏهن خيرن جو ڳوٺ پهتو ته اهڙي ئي قسم جو بيان ڏنائين، جيئن بش ڳالهايو آهي ته ڇا جو گڏهه...کوتڙو هو ٽن سالن جو.....منهن تي ڪاراڻ جا ٻه ٽي ليڪا پاتا هئائون تئو پئو ڪجهه به ڪين هو...جوتن جا هار ڪٿان آيا...اهي ٽي چار سڪل کيٽر هئا...نه نه بازارن مان مون کي ته ڪو نه گهمايو هئائون، ها البته ننڍڙي گهٽيءَ مان ضرور لانگهائو ٿيا هئاسين....!!

منتظر زيدي صاحب جي اهڙي مهم کان پوءِ دنيا جي اڪناف ۽ اطراف ۾ بلي بلي لڳي پئي آهي. اڳوڻي وڏي وزير سان ته ايئن ٿيو، پر مُش سان شايد ايئن ان ڪري ناهي ٿي سگهيو، ڇاڪاڻ ته گجراتي جوتا چور طور مشهور آهن، سندس جماعت جا اڳواڻ گجراتي آهن....ريل جڏهن گوجرانوالي کان براسته وزير آباد گجرات ۾ داخل ٿيندي آهي ته ماڻهن جي اها هڪل پئي پوندي آهي ته ابا! جوتا سنڀالجو....گجرات اچي ويئي آهي. شوز ڪمپنيون به گجرات جون مشهور آهن. مير علي احمد خان ٽالپر حيدرآباد ۾ ون يونٽ قائم ڪرائڻ لاءِ سنڌ اسيمبليءَ جي منعقد ٿيندڙ اجلاس ۾ جوتو لاهي ٽيبل تي وهائي ڪڍيو هئائين....ڪير آهي مائيءَ جو لال جيڪو سنڌ امڙ کي ٿو وڪڻي...خروشيف سلامتي ڪائونسل ۾ بوٽ لاهي آمريڪي مندوب کي متوجهه ڪيو هو....بش بغداد مان ڪابل ڏانهن تشريف فرما ٿيو ته جنرلسٽ حضرات کي جوتا لهرائي ساڻن ملايو ويو هو....ڪرزئي جي ترجمان صحافين کي گذارش ڪئي ته هر ”ٿاڻيدار“ جي الوداعي پارٽيءَ وقت رسمي طور کيس ”هر دلعزيز“ جي لفظن سان ياد ڪيو ويندو آهي. ڪنهن به صحافي ڪابل ۾ ساڻس ڳالهائڻ به پسند نه ڪيو.

ڪن جو خيال آهي ته هي اندازِ صحافت پروفيشنلزم سان ناانصافي آهي، ڪن جو خيال آهي ته غيرت جي پڪار اها ئي هوندي آهي. زيدي بغداد کي پنهنجي ٽي وي چينل واري رپورٽنگ ۾ ”مقبوضه بغداد“ لکندو رهيو آهي. منتظر لاءِ صدام حسين جي وڪيل کان ويندي لبيا جي صدر معمر القذافي جي دختر نيڪ اختر تائين بنا معاوضي جي وڪيلِ صفائي بڻجڻ لاءِ تيار آهن، پر هڪڙي سا ڳالهه انهن وڪيلن کي گوش گذار ڪرائي ڇڏجي ته زيدي نور المالڪيءَ جي پرائم منسٽر هائوس ۾ ”مهمان“ آهي، ڪٿي ائين نه آهي جو پي ايم صاحب بذات خوف بنفسِ نفيس انهيءَ نيڪيءَ ۾ ملوث هجن...ڇاڪاڻ ته ويندڙ بش لاءِ مالڪي ۽ طالباڻي ڇا لاءِ پريشان ٿين؟ کين ته وري به آڪهه سوڌو عراق ۾ رهڻو آهي. بش جا ستايل ممڪن آهي ته هن هيترڙي نيڪيءَ تي کين معاف ڪري ڇڏين...ڪابل ۾ پٺاڻڪا سينڊل پوئتي ڇو رهيا؟ ڪي صحافي لکن ٿا ته بش سان بوٽ لهرائي جيڪي صحافين جي نالي ۾ ”سورما“ ملايا ويا هئا، اهي حامد ڪرزئيءَ جي ڪچن جا باورچي ۽ ڌوٻي هئا. بارڪ حسين اوبامي هٿان شڪست کاڌل بش سموري حياتي اهو ڌڪ وساري ڪو نه سگهندو.

منتظر زيدي ”ڪنوارو“ آهي. ”عراق مان آمريڪا جي بيدخليءَ تائين شادي ڪا نه ڪبي...“ اها هئي سندس خواهش پر خدا کيس جنهن اعزاز سان نوازيو آهي، ڇا ڇهه ارب کن ڇڙا توڙي نان ڇڙا حال حيات دنيا جا مڙيئي مستوراتي ۽ مڙداني تعارف وارا انسان ساڻس برابريءَ ڪرڻ جي دعويٰ ڪري سگهن ٿا؟ موصوف جون پاسراٽيون ۽ هڏ ماس واريون هڙيئي هڏيون اُڪيون ڀڃي ڇڏيو. پر همراهه جي انهيءَ ”شاديءَ“ تي لکين شاديون قربان ڪري سگهجن ٿيون. هن سوچي سمجهي ترڪيب اها استعمال ڪئي ته پهرين دنيا جي ظالم ترين فرد کي نشانو بڻائجي ۽ ٻيو بوٽ اهڙي پرچم تي وهائي ڪڍجي، جيڪو جهنڊو جبر جي علامت بڻجي چڪو آهي. منتظر طالب علميءَ جي زماني ۾ شاگرد تنظيم ”حسيني قافلي“ جو سربراهه رهيو آهي. ميڪنڪ ۾ ڊپلوما اٿس. جرنلزم جي جهان ۾ به هن ڏيهي ۽ پرڏيهي ڪورسز ۾ امتيازي پوزيشنون حاصل ڪيون آهن. عراق تي اوچتي آمريڪي ”قبضي“ کان پوءِ هڪ گروپ ”القاسم المشترڪ“ جي نالي سان اخبار جاري ڪئي. زيديءَ جي صحافت اتان آغاز ڪري ٿي. والاريل بغداد ۽ والاريل عراق جون اصطلاحون موصوف جون ايجاد ڪيل آهن. اليڪٽرانڪ ميڊيا ۾ ”ويار“ نالي چئنل جو هي ٽي سال کن نمائندو رهيو. 2005ع کان هن جي وابستگي مصري چينل ”بغداديه“ سان آهي.

انٽرنيشنل کي ڇڏي هاڻي اچون ٿا لوڪل ڳالهين تي.

اياز سومري جي اڳواڻيءَ ۾ سنڌ سرڪار جو قانون وارو کاتو سهڪار سان ماضيءَ کان ڪافي حد تائين وڌيڪ متحرڪ نظر اچي رهيو آهي. سنڌ اسيمبلي به روايتي ”تون ڇا تون ڇا“کان اڳتي رڙهندي ڏسجي پئي. سنڌ پبلڪ سروس ڪميشن کان ويندي سيڪنڊري ۽ هاير سيڪنڊري امتحاني بورڊن کي گورنري سيٽ اپ کان ڌار ڪري پارليامينٽ جي ماتحت بڻائڻ لاءِ قانون سازي واري پيش رفت هجي يا بورڊ آف روينيو ۾ ون يونٽ دور وارين نشانين جي نڪ ۾ نوڙ وجهڻ وارا ارادا...اسيمبلي ڪنهن حد تائين پنهنجو حقيقي ”قانون سازيءَ“ وارو فريضو سرانجام ڏيڻ لاءِ صراطِ مستقيم ڏانهن ڌيري ڌيري روان دوان ته پڪ سان ٿي چڪي آهي. بورڊ آف روينيو پاران ڪنهن ٻي تجنس ۾ حامه فرسائي ڪرڻ جو ارادو آهي، جڏهن ته امتحاني بورڊن جي راهه ۾ ”فردِ واحد“ جي رڪاوٽ پري کان پڌري نظر اچي رهي آهي.

تازو جڏهن کان امتحاني بورڊن کي گورنري ڊرائنگ رومن ۽ محل ماڙين واري قيد خاني مان آزاديءَ جي ڳالهه ٿي ته هڪ پاسي سنڌ اسيمبليءَ جو اهو بل گورنر صاحب ٻيهر سماعت لاءِ واپس اماڻڻ جا احڪامات صادر فرمايا ته ٻئي پاسي ساڳين ڏينهن ۾ لاڙڪاڻي، سکر، حيدرآباد، ميرپورخاص ۽ ڪراچيءَ جي هاير سيڪنڊري ۽ سيڪنڊري بورڊن ۾ موجود اڪا دڪا آساميون موجود آهن سي تڙ تڪڙ ۾ ”حلف يافته“ حضرات سان پُر ڪيون ويون آهن. جڏهن نوجوانن جي ڪيريئر جي حوالي سان اهم ترين ادارن ۾ ميرٽ جي مليا ميٽ جو اهو عالم هجي جو سانگهڙ، ٿرپارڪر، عمرڪوٽ ۽ ڪاهوءَ جي دڙي وارن سنڌ جي هند سان ملندڙ ضلعن وارو بورڊ آف انٽرميڊيٽ اينڊ سيڪنڊري ايجوڪيشن دهلوي دوستن سان مالا مال هجي ته باقي ڇا چئجي؟ ون يونٽ دور جون ۽پڻ ورهاڱي کان وٺي هن وقت تائين ”اقليم الهداد“ ۾ پرڳڻن سان جيڪي تاريخ ساز ويساهه گهاتيون ٿيون آهن، بدقسمتيءَ سان سنڌين ۽ بلوچن وٽ اهڙي انياءَ جا تفصيلي داستان ته ڇا پر سر سري معلومات به موجود ناهي.

تازو مرڪزي سرڪار رحمان ملڪ جي توسط سان سائين قائم علي شاهه واري سنڌ سرڪار سان لکپڙهه ڪئي آهي ته سنڌي ڪانسٽيبلريءَ واري ڪنهن نئين فورس لاءِ ڏيڍ ارب رپين جي سيڙپ ڪاري فيڊرل سرڪار ڪري سگهي ٿي. رحمان ملڪ جي کاتي مورڙي جي ماڳ ڪراچيءَ ۾ تازو ٿيندڙ فسادن کان ويندي ٻارهين مئي ۽ 9 اپريل جهڙن الاهي سارن خونريز هنگامن کي ڪنٽرول ڪرڻ ۾ ناڪاميءَ تي ايف سي ۽ رينجرز جي ڪردار کي زير بحث ناهي آندو، پر سنڌ پوليس جي ڪمزور ڪردار کي ضرور اعتراض هيٺ آندو آهي...سنڌ پوليس لاءِ گهرو وزير ڊاڪٽر ذوالفقار مرزا جو ارشاد گرامي آهي ته هن فورس ۾ ”سياسي ۽ سفارشي“ ڀرتيون ٿيل آهن، تنهن ڪري سنڌ پوليس جون مستقبل قريب ۾ جيڪي ڀرتيون ٿينديون اهڙي مجوزه سليڪشن دوران ڪنهن جي به سفارش قبول ڪا نه ڪبي.....خيال ته ڏاڍا خوبصورت آهن، پر هنوز دلي دور است...

رچرڊ بائوچر کان ويندي علي محمد مهر، ارباب غلام رحيم ۽ ڊاڪٽر ذوالفقار مرزا جي ”لندن پلان“ واري حاضري جڏهن سڪهءِ رائج الوقت بڻجي وڃي ته پوءِ ”مٺي به ماٺ ۽ مٺي به ماٺ“ کانسواءِ ٻيو ڪري به ڇا ٿو سگهجي...سنڌ ڪانسٽيبلريءَ لاءِ سنڌ سرڪار جيڪا ”پي سي ون“ تيار ڪئي آهي، لڳي ٿو ته نو آموز ڪامورن ۽ نوجوان سياستدانن کي ويجهڙ وارا قانوني قصا گهٽ ياد آهن....مرڪزي سرڪار کي ايف سي قبائلي علائقن لاءِ مطلوب آهي به سهي يا ٺلهو اسان پيا اخباري بيانن تي خوش ٿيون ته اهي گونگا ٻوڙا کاتا سنڌ تان پنهنجي اجاريداريءَ کي آخري سلام چوڻ وارا آهن؟ مرڪزي سرڪار ”سنڌ ڪانسٽيبلريءَ“ لاءِ هلندڙ سال دوران هڪ ارب رپيا ته مختص ڪيا آهن...گهرو کاتي جي ليٽر ۾ لکيل آهي ته توهان سنڌ وارا ترت ڏيڍ ارب رپين جي دائري اندر ايف سيءَ واري ابتدائي پي سي ون اماڻي ڏيو...صوبائي سرڪار منصوبي بندي ۽ ترقيات کاتي جي تعاون سان جيڪا سمري پٽ اپ ڪئي آهي ۽ صوبائي پي ڊي ڊبليو کاتي جي اجلاس مان ڇهين آڪٽوبر 2008ع تي منظور ڪرائي مرڪزي سرڪار کي ڏياري موڪلي آهي...خوش فهميءَ طور سنڌ سرڪار پندرهان هزار نوان سنڌي سولجر ڀرتي ڪرڻ، اسلحو، آفيسون ۽ ٻيون گهربل ضرورتون هٿ ڪرڻ لاءِ پندرهان ارب رپين جو ڪاٿو لڳائي پي سي ون مرڪز ڏانهن اماڻي آهي...نه 9 مڻ تيل هوندو ۽ نڪو وري راڌا جو ناچ ڏسي سگهبو...ڇا سنڌ جا ڪامورا ۽ سياستدان ان ڳالهه کان اڻ ڄاڻ آهن ته پي پي سيءَ ۾ رينجرز ايڪٽ اوڻويهه سئو اڻونجاهه دوران داخل ٿيو هو؟ ڇا قيامِ پاڪستان کانپوءِ به تيرنهن سالن تائين سنڌ ۽ هند جي سرحدن کان ويندي مهراڻ ماٿريءَ ۾ وڳوڙن کي منهن ڏيڻ لاءِ جيڪا برٽش دور کان وٺي فورس موجود رهي آهي، ان ”ايس پي آر“ جو رڪارڊ ڪامورن جي دستِ برد کان ٻاهر آهي؟ ”سنڌ پوليس رائيفلز“ واري اها فورس ختم ڪرائي هئي جنر ايوب خان ۽ ”رينجرز ايڪٽ“ آهي به ون يونٽ ٺهڻ کان چار سال پوءِ جو ته ڇا قائد اعظم محمد علي جناح، لياقت علي خان، خواجه ناظم الدين، حسين شهيد سهروردي ۽ چوڌري محمد علي جهڙا سويلين سياستدان ملڪي خير خواهه وڌيڪ رهيا آهن يا آمريت جو فيل مست جرنيل ايوب وڌيڪ محب وطن؟ 1959ع ۾ جڏهن ايس پي آر کي ختم ڪري ”پاڪستان رينجرز“ جي صورت ۾ غير سنڌين تي مشتمل جيڪو فورس سنڌ مٿان مڙهيو هئائون، تڏهن ايس پي آر ۾ موجود سنڌين کي سون جي انگ ۾ برطرف ڇا لاءِ ڪيو هئائون؟ سنڌ جون نوڪريون، زمينون ۽ دنگ دڙيون جنهن ”ون يونٽ“ دور ۾ چرٻٽ راجائن مٿان ٽڪي سير ۾ ڦٻايون ويون هيون، ايس پي آر جو خاتمو به انهيءَ اذيت ناڪيءَ جو اهم اهڃاڻ ناهي؟ ايس پي آر بابت سنڌ ۾ تمام گهٽ اسٽڊي ٿي آهي. مطالعو ته زمينن ۽ سامونڊي ساحلن جي سوگهي ٿيڻ وارو به محدود آهي، پر ايس پي آر وارو عنوان ته ماڳهين بحث هيٺ به ناهي آيو...پاڪستان رينجرز هن وقت جنهن جاءِ کي پنهنجو هيڊ ڪوارٽر بڻايو آهي، ”جناح مسلم ڪورٽ“ جي نالي سان ضياءُ الدين احمد روڊ تي موجود ڪراچي جي اها هاسٽل سنڌ جي مخير حضرات جي معاونت سان ڏيڍ سئو سال اڳ جڙي راس ٿي هئي...قومي ورثي جي دائري ۾ داخل اها بلڊنگ حميد آخوند جهڙن قابل سيڪريٽرين جي تاريخي لک پڙهه کان پوءِ به سنڌ سرڪار حوالي ٿي ڇو نه سگهي...؟ هن وقت سنڌ ۾ رينجرز سٺ هزار کن سولجرن تي مشتمل آهي. ”دائمه ساحر“ واري مونوگرام مٿان لاهور جي شاهي قلعي ۽ پنج درياهي لهرن واريون لڪيرون ته ختم ڪيون ويون آهن...ٿر جي ڀٽن جي پسمنظر ۾ کجيءَ جي وڻ وارو نئون مونو گرام به سنڌ ۾ استعمال ڪن پيا پر سچل، ڀٽائي، قاسم، غازي، ٿر ۽ شهباز رينجرز جا سنڌ ۾ ڪم ڪندڙ سمورا يونٽ ۽ ڪمپنيون رڪروٽمينٽ ڪندڙ راڻن جي تعصب کي ظاهر ڪري رهيا آهن. مقامي ماڻهو اٽي ۾ لوڻ برابر به ناهن. رينجرز ايڪٽ ۾ سندن ڪم سرحدن جي حفاظت لکيل آهي، پر نوي جي ڏهي ۾ جيڪا رينجرز شهرن ۽ ڌاڙيلن کان متاثر علائقن ۾ طلب ڪئي هئائون ٻاويهن سالن کان اها فورس ايف سيءَ سان گڏ اٺاويهه هزار جي جي انگ ۾ سنڌ اندر موجود آهي. مرڪزي سرڪار ۽ سنڌ سرڪار جي وچ ۾ اها ڳالهه طئي ٿي هئي ته ٽيهارو هزار کن واري اها فورس سنڌ جي خزاني تي ڏچو نه ٿيندي. مرڪزي سرڪار اڌو اڌ رقم هر سال سنڌ سرڪار کي فراهم ڪندي ۽ اڌ خرچ سنڌ جي بجيٽ مان ڏنو ويندو. پر گذريل ٻاويهن سالن کان مرڪزي سرڪار پنهنجو اهو واعدو ناهي پاڙيو. ايف سيءَ جي سنڌ ۾ ڪم ڪندڙ ڇهه هزار کن ”ڀائرن“ تي گذريل هڪ سال دوران 37 ڪروڙ رپيا سنڌ جي بجيٽ مان خرچ ڪيا ويا...چون پيا ته ايف سيءَ جون ڪي ڪمپنيون قبائلي علائقن ڏانهن ويون آهن.

نتيجي طور روان مالي سال واري بجيٽ ۾ سنڌ سرڪار ٽن ڪروڙن جي ڪٽوتي ڪري فرنٽيئر ڪانسٽيبلريءَ لاءِ چوٽيهه ڪروڙ مختص ڪيا آهن. ڪجهه رقم مرڪزي سرڪار به ڏيڻي ڪئي آهي. پاڪستان رينجرز جا ايڪيهه هزار اٺو سئو ڇهه کن سولجر امن امان جي نالي ۾ سنڌ اندر ڪم ڪري رهيا آهن. سرحدي علائقي واري پاڪستان رينجرز ان کان ڌار آهي. مجموعي طور سٺ هزار رينجرز اهلڪارن جو سنڌ ۾ وجود موجود آهي. ارباب غلام رحيم جي حڪومت گذريل سال رينجرز لاءِ ٽيهٺ ڪروڙ رپيا رکيا هئا. پ پ سرڪار ان ۾ ڪٽوتي ڪري روان مالي سال دوران رينجرز کي ٻائيتاليهه ڪروڙ ڏيڻا ڪيا آهن. ٻاويهن سالن دوران سنڌ سرڪار سان ڪيل واعدي مطابق مرڪزي سرڪار پنهنجي حصي جا ڏوڪڙ فقط انهن ٻن سالن دوران ”عنايت“ ڪيا هئا جڏهن سائين عبدالله شاهه سنڌ جو وڏو وزير هو، ۽ هن محترمه کان فنڊ ليز ڪرايا هئا. لياقت جتوئيءَ جو دور هجي وڏ وزارت وارو يا پرويز مشرف جا سمورا سال مرڪزي سرڪار سنڌ کي اڌو اڌ رقم ڏيڻ کان انڪار ڪندي رهي آهي. سنڌ جو نالو ڪيش ڪرائي همدرديون ماڻيندڙ ڪهڙا ڪڌا ڪم ڪندا آهن؟ معين الدين حيدر جڏهن سنڌ جو ڪرتا ڌرتا هو ته سدائين پيو چوندو هو ته رينجرز تي امن امان جي حوالي سان خرچ ٿيندڙ رقم وارو حصو مرڪزي سرڪار مهيا ڪري ڏي...پر ساڳيو سڳورو جڏهن مرڪزي گهرو وزارت جو وزير ٿيو ته وٽس اهو اهم مقدمو پيش ٿيو...هن ڪهڙي راءِ ڏني؟ چئي اسان سنڌ جي امن جو ٺيڪو ناهي کنيو. امن سنڌ کي مطلوب آهي ته خرچ به سنڌ ڀري!

جرنيلي مهربانيون توهان ملاحظه ڪيون پر لڳي ٿو ته اڌو اڌ خرچ جا ويهارو سالن وارا رهيل پئسا هاڻوڪي جمهوري حڪومت جي دور ۾ به شايد نه ملي سگهن. ساليانو حصي وارا هلندڙ سال جا پئسا ڏين ته به لک کٽيوسين. مناسب ائين ٿو محسوس ٿئي ته سنڌ سرڪار ايس پي آر کي بحال ڪرائي. جيڪا قانون سازي ٿئي ان ۾ چئن ئي صوبن کي قائل ڪرڻ لاءِ مرڪزي سرڪار خاص طور محترم زرداري ۽ وزير اعظم گيلاني چئن ئي صوبن جا وڏا وزير گهرائي کين تلقين ڪن ته پئرا ملٽري فورسز کي ايس پي آر جيان پرڳڻن جي تحويل ۾ ڏيئي رهيا آهيون، رينجرز ايڪٽ مجريه 1959ع کي ختم ڪرڻ لاءِ مرڪزي سرڪار قانون سازي ڪرائي رهي آهي، صوبا تياريون ڪن. واضح رهي ته ايس پي آر کي 1959ع تائين صوبائي گهرو کاتو ڪنٽرول ڪندو هو. اهڙو رڪارڊ هٿ ڪرڻ ضروري آهي. سنڌ سرڪار کي گهرجي ته گهرو کاتي جي ٻئي نمبر اهم کاتي ”ڪوسٽ گارڊ“ کي به مرڪزي حڪومت جي دائري مان بيدخل ڪرائي سنڌ ۽ بلوچستان جي حوالي ڪرائڻ لاءِ رئيساڻي صاحب ۽ سندس ڪابينا سان ڳالهيون ٻولهيون ڪري. رئيساڻي صاحب گوادر ۾ سنڌ حڪومت کي ٻن ايڪڙن جو پلاٽ به عطا ڪيو آهي. وڏي سمنڊ جي حفاظت واري بحري ۽ ساحلي فورس جو مقامي ماڻهن تي مشتمل هئڻ سان ٻنهي پرڳڻن کي آئيني حق پلئه پوندا ته گڏوگڏ هزارين ٻروچ ۽ سنڌ واسي اهڙي فورس ۾ شامل ٿي ديس لاءِ دم دلاسا ڏيڻ جهڙا ٿيندا. بيروزگاريءَ ۾ به وڏي حد تائين ڪمي واقع ٿيندي. ڪوسٽ گارڊ کي سنڌ بلوچستان لاءِ مخصوص ڪرڻ سان ڪوئيٽا ۽ ڪراچيءَ ۾ به قرب وڌندو ته گڏوگڏ بارڊر سيڪيورٽي فورسز ۽ رينجرز کي پنجاب لاءِ مخصوص ڪري سگهجي ٿو. فرنٽيئر فورس کي پختونخواهه لاءِ پابند بڻائي سگهجي ٿو. بلوچستان بي ايس ايف جي نالي سان ايران پاڪستان سرحد تي نئين فورس تشڪيل ڏي ۽ سنڌ پنهنجي برٽش دور جي يادگار فورس سنڌ پوليس رائيفلز کي هند-سنڌ بارڊر تي بيهارڻ جي ڀلائي ڪري.

اهي صوبائي خودمختياريءَ جي حوالي سان اهم ڪاميابيون جيتوڻيڪ تريءَ تي بهشت جيان ايتريون جلد حاصل ڪري ڪو نه سگهبيون، پر پ پ ۽ اتحادين جي هاڻوڪي حڪومت به جيڪڏهن قراردادِ پاڪستان جي اصلي روح مطابق ”رياستن“ کي اوڻويهه سئو چاليهه واري تشريح نه ڏياري سگهي ته پوءِ حاصلاتن جي حوالي سان وڌيڪ سٺ سال انتظار ڪرڻو پوندو...ضرورت ته هر کاتي ۾ اصلاح جي ۽ نئين سر قانون سازي جي تمام گهڻي محسوس ٿي رهي آهي، ڇاڪاڻ ته پ پ ان ميمورينڊم تي به دستخط ثبت ڪندڙ جماعت آهي، جنهن پڌرنامي ۾ لکيل آهي ته چئن کاتن کان سواءِ ٻيا سمورا کاتا پرڳڻن حوالي ڪيا ويندا...ميثاقِ جمهوريت ۾ لکيل آهي ته فوج کي به حقيقي معنيٰ ۾ قومي فوج بڻائڻ لاءِ چئن ئي صوبن کي برابريءَ جي بنياد تي ”رائل پاڪستان آرميءَ“ ۾ ڀاڱي ڀائيواري ڏبي.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

دهليءَ جي ”دُکي“ دل ۽ اسلام آباد جي ”آلي“ اک جو مستقل علاج ڇو نٿو ٿئي؟




خميس 25 ڊسمبر 2008ع



ڀٽ ڀائٽي مان مير عالم مري ڀٽائيءَ جو ڀائيچاري وارو پيغام کڻي هنن ڏينهن ۾ بارڊر جي هن ڀر تشريف کڻي ويل آهي. جنگي جنون جي ساڳين ڏينهن ۾ مديحا گوهر ”اجالي ٿيٽر“ جي معيت ۾ بابا بلها شاهه جو بربريت کان پاڪ پيغام کڻي جالنڌر ڪراس ڪري چڪي آهي. گرو گورک ناٿ کي لطيف سرڪار محبت سان ڳايو آهي. ناٿ جو گادي نشين ڀٽ ڌڻيءَ جي ڀونءِ تي تشريف فرما ٿيل آهي ۽ تاريخي ماڳ ”رتي ڪوٽ“ ۾ روح رچنديون رهاڻيون ٻڌائي رهيو آهي. هندستاني فيڊرل منسٽر عبدالرحمان ”اناتوليءَ“ کي اچي کنڀيو اٿن ته تون ”پاڪستاني“ آهين، هن استعيفيٰ ڏيئي بي جي پي جي ڦوڪڻي مان هوا ڪڍڻ جي ترڪيب ته استعمال ڪئي هئي پر سونيا گانڌي من موهن سنگهه کي چيو ته اناتولي جو ترڪيءَ ۾ موجود بندرگاهه آزاد ڪرائڻ وقت استنبولي دوستن جڏهن بديسي آقائن کي شڪست فاش ڏيڻ لاءِ نتيجه خيز معرڪو سر پئي ڪيو، تڏهن موهن داس ڪرمچند گانڌي ترڪن سان ڀرپور تعاون ڪري رهيو هو. عبدالرحمان جو ”اناطولي“ تخلص انهيءَ پسمنظر کي متعارف ڪرائي رهيو آهي...اي آر اناطولي مهاراشٽر جو وزير اعليٰ به رهيو آهي ته کيس ڪانگريس ۾ پنڊت جواهر لال نهروءَ جي آخري وڏي نشانيءَ طور اهميت به حاصل آهي. ”اناتوليا ميمڻ“ نالي وارو ڪو سنڌي ڪامورو به ڪنهن ضلعي ۾ اهم عهدي تي متمڪن آهي. سنڌ سان ملندڙ هندستاني سرحدي علائقي جا ٽي تعلقا راجسٿان جي ٻاهڙ مير ۽ جيسلمير ضلعن سان جڙيل هوندي به مهراڻ ماٿري جي مهاڳي ۾ اچن ٿا.

ڇهٽڻ تعلقي مان مولوي عبدالهادي سمون، سيو تعلقي مان محمد امين نهڙي ۽ پوکرڻ تعلقي مان احمد صالح ڪلر اڄ به ڪانگريس جي ٽڪيٽ تي ميمبر آف لئجسليٽو اسيمبليءَ طور کٽين ٿا. سونيا گانڌيءَ جو سيڪريٽري احمد ڀائي پٽيل سنڌ جي اڳوڻي منسٽر حاجي قاسم عباس پٽيل جو مائٽ آهي. سونيا گانڌي ۽ من موهن سنگهه ممبئي سانحي کانپوءِ آصف زرداري ۽ يوسف رضا گيلاني جيان مهذب انداز سان گفتگو پئي ڪئي. اهو ممبئي جنهن سان سنڌ کي انگريزن نوي سالن تائين سلهاڙي رکيو هو، انهيءَ سنڌ جي گاديءَ واري شهر ڪراچيءَ ۾ جناح صاحب جي پسنديده شهر کي رک ڦلهيار ۾ تبديل ٿيڻ ۽ ٻه سئو کن قيمتي بني آدم جي لقمه اجل بڻجڻ تي ٻارنهن کن دوستن تعزيتي ميڙاڪو ڪوٺايو ته ڪلديپ نائرسندن اهڙي ڪارنامي تي پورو ڪالم لکي کين خراج تحسين پيش ڪري ٿو. سندس تازي ڪالم جو مختصر سواد وٺندا هلنداسين ته جيئن خبر پوندي ته دهليءَ جي ”دکي“ دل ڪيئن ٿي پئي دانهين؟ ”آئون انهن دوستن جي بهادري ۽ دليريءَ کي سلام ٿو پيش ڪريان جن ڪراچيءَ ۾ ممبئي حملن جي هلاڪ شدگان لاءِ ميڻ بتيون روشن ڪيون. مون کي انهن لاهورين کي به شاباس ڏيڻ ڏيو، جن مال روڊ تي جلوس ڪڍي هندستان سان غم ۾ برابر جا شريڪ ٿيا......تعداد ۾ کڻي آڱرين تي ڳڻن جيترا ماڻهو هئا، پر اهڙا ئي موقعا هوندا آهن، امن جي سفير لاءِ امتحان جا...ڪي چوپن پنهنجي ڪتاب ”دي اويڪننگ“ ۾ لکي ٿو ته جنهن پکيءَ کي روايتن ۽ مت ڀيدي فضائن ۾ بلند پروازيءَ جو مظاهرو ڪرڻو هوندو آهي، تنهن طائرِ ملڪوتي ۽ لاهوتي جا پکڙا به مضبوط هئڻ گهرجن. انگن اکرن جو گورک ڌنڌو مون تڏهن به ڏٺو هو، جڏهن تيرهان ڊسمبر 2001ع ۾ پارليامينٽ تي حملي وگهي سيڪيورٽيءَ جا سپاهي مري ويا هئا...760 جي ايوان ۾ فقط تيرنهن ميمبرن اهڙي تعزيتي اجلاس ۾ شرڪت ڪئي هئي. راجيا سڀا جو آئون ميمبر هئس، اهو حملو اسان جي اکين آڏو ٿيو هو. اسان پنج سئو کن ميمبر اسيمبلي هال مان ٻاهر نڪرڻ جي تيارين ۾ هئاسين ته تڙاتڙ ٿي ويئي...پارليامينٽ جي مرڪزي هال ۾ مون مولانا آزاد ۽ پنڊت نهروءَ جي قد آور پورٽريٽن ڏانهن اداس اکين سان ڏٺو ته مون کي ٻئي غمگين نظر آيا. ٻنهي هن خطي جي اجتماعيت ۽ جمهوريت لاءِ ڇا ڪجهه ڪو نه ڪيو هو....مون کي اهو محمد علي جناح به ڏاڍو ياد آيو هو، جنهن چيو هو ته فرانس ۽ جرمني سوين سال جنگي جنون حوالي رهيا، پر نيٺ انهن ۾ انسيت ۽ محبت سرايت ڪري ويئي ۽ هوڏ تان ٻئي ملڪ هيٺ لهي آيا، تيئن پاڪستان ۽ هندستان ۾ دائمي دوستي ٿي ويندي...مون کي قائد اعظم جي انهيءَ خواب جي تعبير جي تلاش آهي، آئون محترمه بينظير ڀٽو سان سندس وطن واپسيءَ کان ڪي گهڙيون اڳ لنڊن ۾ مليو هئس. هن مون کي يقين ڏياريو ته هوءَ ننڍو کنڊ بارڊرن جي لاحقي کان لاتعلق ڏسي رهي آهي. صدر زرداري انهيءَ خواب جي تعبير لاءِ سرگردان آهي، پر لڳي ٿو ته غير مرئي ڌارا کيس ”چهنڊڙيون“ پائي رهي آهي، نه ته ممبئي سانحي جي موقعي تي من موهن سنگهه جي اپيل کي قبوليت جو شرف عطا ٿئي ها ته مامرا پهرين ڏينهن کان مثبت رخ اختيار ڪن ها...مون کي سندس دائري ڪار جي ”محدوديت“ جو چڱي ريت احساس آهي. لڳي ٿو زرداري صاحب همراهن کي مطمئن نه ڪري سگهيو ۽ مهيني کان ميڊيائي جرنيل ٻنهي ملڪن ۾ ”وار وائرس“ پکيڙڻ ۾ وس پڄندي ”آخر گولي، آخري آدمي“ تائين بات کي پهچائي به چڪا، پر مون کي ڪامل يقين آهي ته ڀارت جنگ لاءِ آماده ناهي.“

قارئين ڪرام!توهان دهليءَ جي ”دکي“ دل جو داستان ٻڌو...هاڻ اچو ته اسلام آباد جي ”آلي“ اک جا ڳوڙها ڏسون...جاويد چوڌري پنهنجي تازي ڪالم ۾ لکي ٿو: پندرهان ڊسمبر 2008ع ڏينهن سومر تي نيٽو فورسز جا جهاز قنڌار مان اڏاڻا ۽ چمن وٽان بلوچستان تان لامارا ڏيندا، سڪون سان واپس قنڌار وڃي رسيا...ٻروچن سمجهيو ته شايد نيٽو فورسز جي ”ڊرون“ جهازن جو آپريشن وارو دائرو بلوچستان تائين دراز ٿي چڪو آهي. اصلي سرڪار وضاحت ڪئي ته نيٽو جهازن چمن وٽان ملڪي سرحدون اورانگهڻ جي اڳواٽ موڪل ورتي هئي...معلوم ٿيو ته فضائي حدن جي خلاف ورزيءَ جي حوالي سان اسان وٽ بنا موڪل ۽ موڪل وارا ٻه ڌار ڌار طريقا آهن. يورپ، آمريڪا ۽ نيٽو فورسز جا جهاز ڪنهن به وقت فضائي حدون اورانگهي جتي وڻين اتي بمبارمنٽ ڪري ڏهه ويهه ماڻهو ماري سڪون ۽ سلامتيءَ سان واپس وڃي سگهن ٿا. پريڊيٽر جاسوس جهاز موڪل کانسواءِ تشريف کڻي اچن ته مڙيوئي خير آهي، پر پائليٽن وارا جهاز مهرباني ڪري موڪل کانسواءِ نه موڪلجو...متان ڪو دهشتگرد کين نشاني تي آڻي وجهي ۽ اسان پنهنجن پيارن اتحادين جي باوقار شاهينن کي تحفظ فراهم ڪرڻ ۾ ڪٿي ڪوتاهيءَ جا مرتڪب نه ٿي وڃون...ٻي پاليسي آهي ڀارت سميت دنيا جي مڙني ٻئي ۽ ٽئي نمبر جي ملڪن لاءِ. اهڙن ملڪن جا جهاز ٽيڪنيڪل ڀل چڪ سان به هيڏانهن آيا ته کين ٽيڪنيڪل مار ڏبي. دنيا جي جن ملڪن اسان کي ”قيمت“ ادا ڪئي آهي تن لاءِ رات ڏينهن ڇوٽ ڏنل آهي.پنج پنج لک قبائلي لڏپلاڻ تي مجبور ٿين يا هڪ سال اندر پنج هزار ماڻهو جهازن جي جهاٽڪي جا شڪار ٿين، اسان کي ڪا به پرواهه ناهي. گوانٽاناموبي واري ترم جيڪا عافيه صديقي جهڙن سان سينگاريل آهي، اهي پاڪستاني شهري بديسي طاقتن کي فراهم ڪنهن ڪيا؟ پرويز مشرف ڪيترا ڊالر ورتا، ان جو سندس ڪتاب ساکي آهي...پر انهن کي مطلوب ماڻهو ڪيئن ٿا فراهم ڪري سگهون، جيڪي ڏاڍ مڙسيءَ ۾ اسان سان هم پلئه آهن...سٺو ائين آهي ته اسان عالمي ميڊيا ۾ اشتهار ڏيون ته يورپي يونين ۽ آمريڪا کانسواءِ جيڪڏهن ٻين ملڪن اسان کي دٻائڻ جي ڪوشش ڪئي ته پوءِ مسافر پنهنجي سامان جا پاڻ جهالو رهندا...ها البته ريٽ معلوم ڪري اسان سان لهه وچڙ ۾ اچو، جيڪڏهن اگهه مناسب مليا ته توهان جي فرمائش تي همدردي سان غور ڪيو ويندو ۽ مطلوبه مواد جي فراهميءَ ۾ سنجيدگي ڏيکاربي.

اناطولي عبدالرحمان جو چوڻ آهي ته هيمنت ڪرڪري ۽ سندس ٽن ساٿين کي ممڪن آهي ته ڪنهن مافيا غلط معلومات فراهم ڪري مخصوص ماڳن تان ٿيڙي کين مارايو هجي...هن دليل اهي ڏنا آهن ته ڪرڪري مالهي ڳوٺ فسادن ۾ ساڌوي پراگيا سنگهه ٺڪر، ليفٽيننٽ ڪرنل پرساڌ پروهت ۽ اداسي آچاريا کي گرفتار ڪيو هو. هن سمجهوتا ايڪسپريس سازش کي وائکو ڪيو هو، ڪرڪري ۽ ساڻس گڏ ٻه ٻيا اعليٰ پوليس اهلڪار هڪ ئي گاڏي ۾ هڪ ئي هنڌ تي ماريا ويا. سندن اهڙو سفر هنگامي حالتن واري پروٽوڪول مطابق غير قانوني هو، متان ڪن مافيائي ٽولن جي بڇ تي خريد ڪيو هجي. ڪانگريس پنهنجو پارٽي موقف پڌرو ڪندي چيو آهي ته اناتوليءَ جو خيال پارٽي پاليسيءَ سان مطابقت نٿو رکي تاهم معزز ليڊر کي پنهنجا خيال پيش ڪرڻ جو حق حاصل آهي. بي جي پي جي هاءِ گهوڙا وڌڻ باوجود ڪانگريس ”اناتوليءَ“ کي نه ته وزارت مان بيدخل ڪيو آهي ۽ نه وري کيس پارٽيءَ پاران ڪو انتباهي پتر روانو ڪيو ويو آهي.

ڪانگريس هندستاني مسلمانن لاءِ بي جي پي جي ڀيٽ ۾ گهڻي بهتر جماعت رهندي آئي آهي. جسٽس راجندر سچر جي سربراهيءَ ۾ من موهن سنگهه سرڪار هندستاني مسلمانن جا خدشا ۽ مطالبا معلوم ڪرڻ لاءِ 2005ع ۾ ”سچر ڪميشن“ قائم ڪئي هئي. دکن هيرالڊ ۾ ”سچر رپورٽ“ جو خلاصو اشاعت پذير ٿيو آهي. دلت ۽ ٻيون عيسائي، سک ۽ غريب قومون به تعليم ۾ مسلمانن کي پوئتي ڇڏي ويون آهن. دلتن ۾ غربت 36 سيڪڙو آهي، جڏهن ته اها شرح ”سچر رپورٽ“ مطابق مسلمانن ۾ 39 سيڪڙو آهي. شرح خواندگي 35 سيڪڙو آهي، 04 فيصد مسلمان سرڪاري نوڪرين ۾ آهن، جن ۾ 98 سيڪڙو نوڪريون گزيٽيڊ پوسٽن کان گهٽ واريون آهن...من موهن سرڪار کي اها رپورٽ 2006ع ۾ پيش ٿي، ڪانگريس سرڪار سکن، عيسائين ۽ دلتن لاءِ ڌار ڌار ڪميشنون قائم ڪيون هيون. گذريل ٻن سالن کان مسلمانن ۽ ٻين پوئتي پيل مذهبي اقليتن ۽ سماجي هيڻن لاءِ ڪافي قدر ڪمائتا منصوبا عمل هيٺ هئا. بي جي پي کي اهڙي نيڪي تي به شديد اعتراض هو.

ممبئي سانحي کي هندو-مسلم تضاد طور ڏسڻ وارا به ڏوهي آهن ته اسلام آباد ۽ دهليءَ کي به شتر بي مهار قسم جي گروهن کي ”ڇوٽ“ ڏيڻ بابت ڪي راڄن ڀاڳن کي آئڙيندڙ قدم کڻڻا پوندا. ڪلديپ نائر ۽ جاويد چوڌريءَ جيان ٻنهي ملڪن ۾ امن جا سفير وڌيڪ متحرڪ نه ٿيا ته هٿيار فروخت ڪندڙ عالمي طاقتون آني بهاني سان برصغير کي جنگي جنون مان ٻاهر نڪرڻ ڪو نه ڏينديون...هندستان کي به صبر سان اڳتي وڌڻو پوندو. ڪار ٻوٿيون رڍون ٻنهي پاسي موجود آهن. پاڪستان جو ڪيس ”انٽرنيشنل ڪرائيم ڪورٽ“ ڏانهن وٺي وڃو يا کيس ناڪام رياست ۽ دهشتگردن جي نرسري قرار ڏيڻ جي ڪوشش ڪريو. ٽئين ڌر بدران ڀلپ انهيءَ ۾ آهي ته ٻئي ڀائر پاڻ ۾ ويهي ونڊي ورڇي کائن ۽ ٻيهر مذاڪراتي عمل کي انهيءَ جذبي سان شروع ڪن، جنهن جذبي سان ايڪهتر واري جنگ کانپوءِ مادام اندرا گانڌي ۽ ڀٽي صاحب ”شملي ٺاهه“ جي صورت ۾ شروع ڪيا هئا...اندرا گانڌي ٻه قومي نظرئي کي خليج ِ بنگال ۾ غرق ڪرڻ ۽ مسلمانن کان هڪ هزار ساله انتقام وٺڻ جي ڳالهه به مذاڪرات کان اڳ ڪئي هئي. پاڇي پاڪستاني ”قائدِ عوام“ به ڪا نه ڇڏي ۽ چئي ڏنائين ته: هندستان سان هڪ هزار سالن تائين جنگ ڪنداسين. گاهه کائبو، پر ايٽم بڻائبو...اهو ئي ايٽم بم، جنهن بابت تازو ”وال اسٽريٽ جرنل“ ۾ ان جو مشهور ڪالم نگار ”رابرٽ سٽيفنز“ لکي ٿو ته: آمريڪا پاڪستان کي پيشڪش ڪئي آهي ته توهان هڪ سئو ارب ڊالر وٺو ۽ ائٽم بم اسان جي حوالي ڪريو. اسان ڏهن سالن ۾ پاڪستان کي دنيا جو ترقي يافته ملڪ بڻائي ڏينداسين...“

”شملي“ جي پرفضا پهاڙيءَ تي اندرا گانڌي ۽ زيڊ اي ڀٽو هفتو کن ڳالهيون ڪري آخر ڪار اهڙي جامع معاهدي تي متفق ٿيا، جنهن معاهدي ۾ تاشقند معاهدي کان وٺي نهرو–لياقت پيڪٽ تائين وارا انڊو-پاڪ عهد ناما ضم ڪيا ويا. شملا ٺاهه هن وقت به لاهور پيڪٽ کان وڌيڪ اهميت وارو آهي، ڇاڪاڻ ته انهيءَ ٺاهه ۾ مستقبل ۽ ماضيءَ جا مامرا حال جي تناظر ۾ جنهن تفصيل سان طئي ڪيا ويا هئا، اهڙو آبرومنداڻو معاهدو نه اڳ ٿيو هو ۽ نه پوءِ ٿي سگهيو...اندرا گانڌي ۽ ڀٽو انهيءَ صلح صفائيءَ واري ڪريڊٽ جا حقيقي حقدار آهن. سونيا گانڌي اندرا گانڌيءَ جي ننهن آهي ۽ آل انڊيا نيشنل ڪانگريس جي سربراهه پڻ....ڀٽي شهيد جو ڏوهٽو بلاول ڀٽو انهيءَ پ پ جو چيئرمين آهي، جنهن پ پ جي پاڪستان ۾ مخلوط سرڪار جڙيل آهي.

ممبئي سانحي کانپوءِ هڪ مهيني دوران ٻئي ملڪ بظاهر ”پوائنٽ آف نوٽرن“ تائين پهچي ويا آهن. تاهم دليون چيري جيڪڏهن عام خلق جو احوال وٺبو ته هر ڪا دل ڪلديپ جي دل نظر ايندي ۽ هر ڪا اک جاويد چوڌريءَ واري ديد محسوس ٿيندي. تازو ٻن اعليٰ سوچ وارن ماڻهن جا ويچار به سامهون آيا آهن، بي جي پي دور جو ڀارتي پرڏيهي وزير ۽ نون ليگ دور جو پاڪستاني پرڏيهي وزير جسونت سنگهه ۽ سرتاج عزيز چون ٿا ته ٻئي ملڪ ماضيءَ بابت اظهار افسوس ڪرڻ لاءِ تيار ٿين. ڪو وزيري قبيلن هٿان مظفر آباد ڏانهن ڪاهه تي افسوس جو اظهار ڪري ته ڪنهن کي ايڪهتر جي جنگ بابت پنهنجي ڪردار تي ندامت ڪرڻ گهرجي، ڪو رڻ ڪڇ بابت به آلا لڙڪ اکين مان وهائي ته ڪو پنجهٺ جي وار کي لاحاصل ايڪسرسائيز قرار ڏي، ڪنهن کي ڪارگل بابت شرمندگيءَ جو احساس ٿيڻ گهرجي ته ڪو وري افغانستان ۾ اجائي ٽنگ اڙائڻ کان توبهان ڪري. رهيو سوال غير رياستي گروهن جي گندگيءَ جو ته اهو ڪم ٻئي ملڪ آمريڪي نئين صدر بارڪ حسين اوباما جي ٽياڪڙيءَ ۾ حل ڪن، ڇاڪاڻ ته دهلي هن وقت واشنگٽن لاءِ وڏو اتحادي آهي ته پاڪستان ۾ اهڙا ”لشڪر“ به آمريڪي سي آءِ اي جي سهڪار سان ميدان ۾ لاٿا ويا هئا. انهن لشڪرن لاءِ مولانا محمد خان شيرانيءَ واري ٿيوري وڌيڪ ڪارآمد ثابت ٿي سگهي ٿي، اسلامي نظرياتي ڪائونسل جي موجوده چيئرمين مولانا شيرانيءَ جو فارمولو ڪجهه هن ريت آهي ته اهي ويڙهاڪ جٿا سوويت يونين جي انهدام کانپوءِ آمريڪا ”آزاد“ ڇڏي ويو هو. کيس گهرجي ها ته انهن کي ويڙهه مان دستبردار ڪرائي ڪنهن ڌنڌي ڪاروبار سان منسلڪ ڪري ها. سري نگر ڏانهن 1992ع کانپوءِ سويلين سولجر به سي آءِ اي جي آشيرواد سان ويندا هئا ته جيئن هندستان کي ڪارگل جهڙين ڪوديتائن وسيلي سوگهو ڪري کانئن آمريڪا ۽ اتحادين لاءِ انڊين مارڪيٽون هٿ ڪجن...خيرن سان انهيءَ ڪارِ خير ۾ آمريڪا کي من موهن سنگهه سرڪار پاڻڀرو ڪري ڇڏيو آهي...نائن اليون کان پوءِ ڪي ڪارروايون ممڪن آهن ته سي آءِ اي جي نابينائيءَ ۾ به ڪيون ويون هجن، پر اهو ملبو اوباما ئي ٻنهي ملڪن مان کڻائي سگهي ٿو ۽ ”اسامو“ اشو به ”اوبامو“ ئي سرد ڪري سگهي ٿو. سرتاج-جسونت گفتگو ۾ اها ڳالهه به سامهون آئي آهي ته هندستان جيئن ته پاڪستان کي پسنديده ترين ملڪ تسليم ڪري چڪو آهي پر پاڪستان پنهنجي پاڙيسري لاءِ اها ”رعايت“ بخشش طور عطا ڪرڻ لاءِ آماده ناهي...هاڻي جڏهن پندرنهن ويهن ڏينهن ۾ اوبامو سريرِ آراءِ سلطنت ٿيندو ته موصوف ”ڪشمير“ لاءِ هليري ڪلنٽن جي سربراهيءَ ۾ ڌار ڊيسڪ ٺاهڻ جو متمني پڻ آهي، ڇا ائين مناسب ناهي ته اوبامي صاحب جي ”چٺي“ اچڻ کان اڳ اسلام آباد موسٽ فيوريٽ نيشن جي حوالي سان پيش رفت بابت ”اندرون خانه“ انڊيا سان سازباز ڪرڻ جي سوڀ حاصل ڪري ۽ افغانستان جي ملڪ لاءِ ۽ پڻ سينٽرل ايشيا ۽ ايران لاءِ انڊيا کي ريل ۽ روڊ رستن جون راهداريون ڏيڻ جو ڏيهن کي ڏيکارڻ جهڙو ”ڪارنامو“ سرانجام ڏي...ايران-پاڪستان–هندستان گئس پائيپ لائين کان ويندي ترڪمانستان کان هندستان تائين گيس ۽ تيل جون پائيپ لائينون وڇائڻ وارا رهيل ۽ رڪيل منصوبا به نئين اسپرٽ سان شروع ڪيا وڃن. ٻئي ملڪ پنهنجن ملڪن جي هر ڪنهن صوبي ۾ پاڙيسري ملڪن جا قونصل خانا کولي واپار ۽ انساني محبت جا نوان رشتا استوار ڪن...مطلب ته رسڻ کان پوءِ پرچڻ جا هڙيئي مزا وٺن. جنهن انداز سان ممبئي سانحي دوريون پيدا ڪيون آهن، ڪنڪارڊ جهاز جي رفتار سان تيئن قربتن واري سفر تي گامزن ٿجي ته هن بر جا ڀال جاڳي سگهن ٿا ۽ لايا سجايا ٿي سگهن ٿا. توهان جو ڇا خيال آهي ته صدر زرداري دهليءَ ڏانهن ”درد“ جي يڪسانيت وارو پيغام ڪنهن جي هٿان موڪليو هو. هڪ ڌر چوي ٿي ته اسفنديار ولي ويو هو ۽ ڪن جو خيال آهي ته سرتاج عزيز ۽ خورشيد محمود قصوريءَ مان ڪنهن هڪ هٿ هي پيغام پهچايو ويو هو. نواز شريف ۽ چوڌري شجاعت کان ويندي سمورين اهم سياسي جماعتن جي انهيءَ پيغام ۾ مشاورت شامل هئي. سونيا گانڌيءَ ۽ من موهن سنگهه جا تازا جنگ نه ڪرڻ وارا بيان انهيءَ نياپي جي تناظر ۾ وڌيڪ آسانيءَ سان سمجهي سگهبا.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

محترمه هجي ها ته پاڪ-ڀارت ڇڪتاڻ کي ڪيئن منهن ڏي ها؟




ڇنڇر 27 ڊسمبر 2008ع



ڳڙهي خدا بخش جي ”قصرِ شهيدان“ واري احاطي ۾ هڪڙي بئنر تي اڄ به لکيو پيو آهي: آمريڪا ڀٽي خاندان جي قاتل آهي...ڪمال شاهه اڄ به هوم سيڪريٽري آهي، فيڊرل گورنمينٽ جو ۽ جنهن پوليس آفيسر شهيد سنڌوءَ راڻيءَ جي جاءِ شهادت تان سموريون نشانيون ۽ ريٽي رت جا تاريخي نشان کن پل ۾ ڌوئاري ڇڏڻ جا احڪامات جاري ڪيا هئا، اهو ”هر دلعزيز“ ڪامورو ملتان شريف جو ڊي پي او آهي! نالو اٿس سعود عزيز....سو اي سوگوارانِ محترمه! اهڙا سوال ڪرڻ اجايا آهن، جن پڇاڻن ۾ چيو وڃي ته شهيد سنڌ راڻيءَ جا قاتل ڪير آهن؟ مهراڻ ماٿري جيستائين ”سوراج“ نٿي ماڻي تيستائين سرڪاري سطح تي سر شاهنواز جي شهيد گهراڻي جي قاتلن جي گهرن تائين پيرا کڻي وڃڻ جي جرئت ڪنهن به کوجيءَ ۽ پيريءَ جي وس جي ڳالهه ناهي. ديکو اور انتظار کرو...واري سبق کي ياد ڪندي اچون ٿا اصل موضوع ڏانهن...ڪيڏاري جون ڪي سٽون ملاحظه ڪندا هلون....

اي ڪاش ڀٽائيءَ کان اڳ ۾،

ڪي چند صديون تون ڄاپين ها،

تنهنجو درد ”حسيني سُر“ ۾،

ڀٽ ڌڻي ئي ڳائي ها

۽ پنهنجو پاڻ ملهائي ها،

۽ درد ڪٿا سمجهائي ها،

يا اڄ ڀاڳو ڀان هجي ها،

دودي جي درٻار جو شاعر،

آلادين کي پاراتا ڏيئي،

عرشين آهه رسائي ها،

۽ ڌرتيءَ کي گرمائي ها!

اڄ جڏهن سوڳواريءَ جو سال اختتام پذير ٿي رهيو آهي، تڏهن برِصغير جي خوبصورت ڌرتي کي وڏا خطرا لاحق ٿي ويا آهن. ممبئي واري مامري سان دهلي ۽ اسلام آباد جي وچ ۾ محاذ آرائيءَ جي ممڻ مچڻ جا امڪان وڌي رهيا آهن....جيڪڏهن محترمه وزير اعظم هجي ها ته ڇا ڪري ها؟ سندس سوچ تحريري شڪل ۾ موجود آهي. محترمه ترت دهليءَ جو دورو ڪري ها، سونيا گانڌيءَ جي سربراهيءَ ۾ هندستاني قيادت سان جڏهن سندس ڳالهيون ٿين ها ته محترمه چوي ها، ڏسو ننڍي کنڊ ظاهري طور کڻي آزادي ته ماڻي پر ايڪهٺ سال اڳ برطانيا ويو ته هاڻ آمريڪا هن خطي جو”آقا“ آهي...اسان ۽ اوهان جيتوڻيڪ واحد سپر پاور کي نظرانداز ته نٿا ڪري سگهون پر فرينڊز ناٽ ماسٽر واري سطح تي ته کيس آڻي سگهون ٿا. توهان ۽ اسان پاڙيسري ملڪن جي سهڪار سان سپر پاور کي کڻي ڏينهن جا تارا ته نٿا ڏيکاري سگهون، پر کيس هر معاملي ۾ ٽنگ اڙائڻ کان پري ته رکي سگهون ٿا....منهنجي والد ”نالي ماتر آزاديءَ“ واري ڪتاب ۾ اهڙي ٿيوري پيش ڪئي آهي ۽ تنهنجي سهري پنڊت جواهر لال نهرو ”عظيم شخصيتون“ نالي وارو جيڪو ڪتاب لکيو هو، ان ڪتاب جي منڍ ۾ سرورِ ڪائنات صه جي شخصيت کي صف اول ۾ رکڻ لاءِ وٽس دليل هئا. رحمت العالمين کي شروع شروع ۾ خراج عقيدت پيش ڪري پنڊت صاحب غير جانبدار ليکڪ طور دنيا ۾ پنهنجو نالو زنده رکڻ ۾ ڪامياب ويو. سونيا صاحبا! توهان ايم اين راءِ کي به سڃاڻو، جنهن ”دي هسٽوريڪل رول آف اسلام“ لکي ننڍي کنڊ کي تهذيبن جو گلدستو قرار ڏنو هو. اي اهليان هند! منهنجي والد کي جڏهن شهيد ڪيو پئي ويو، تڏهن مادام اندرا گانڌي سڄو ڏوينهن روئي گذاريو هو. اندرا گانڌيءَ ائين به چيو هو ته اي ڪاش! اڄ مرار جي ڏيسائيءَ جي جاءِ تي آئون وزير اعظم هجان ها ته ڀٽي مرحوم کي ائين بي درديءَ سان تختهءِ دار تي چڙهڻ ڪو نه ڏيان ها...ٽائيمس آف انڊيا ڀٽي جي شهادت واري خبر ”اسپيشل سپليمينٽ“ طور سندس ايڊيٽر گري لال جين ۽ بابا جي دوست دليپ مڪرجيءَ جهڙن صحافين جي تاثراتي تفصيلن سان ڇاپي هئي....خبر اٿوَ ته ان جون ڪيتريون ڪاپيون دهليءَ ۾ ٽن ڪلاڪن اندر فروخت ٿيون هيون؟ ٽي لک....اخبار اهو يادگار ڪارٽون به ڇاپيو هو، جيڪو شملي ۾ مشهور ڪارٽونسٽ ”رنگا راجن“ کين پيش ڪيو هو....مون وٽ اهڙيون اخبارون محفوظ آهن ڀيڻ سونيا. پيلو مودي جو ليک به انهيءَ اخبار جي زينت بڻيل هو، جنهن ۾ مودي لکي ٿو ته جڏهن ذلفي مائي فرينڊ ممبئي جي الفنسٽن ڪاليج ۾ زيرِ تعليم هو، تڏهن هڪڙي پنڊت کيس سندس دست شناسيءَ کان پوءِ چيو هو تون اڳتي هلي وڏا عهدا ماڻيندين، دنيا ۾ تنهنجو ناماچارو ممڪنات جون حدون اورانگهي ويندو پر تنهنجو موت تختهءِ دار تي جهوليندي ٿيندو ۽ توکي ڪو ”جاروب ڪش“ ڦاهي ڏيندو...سونيا! توهان کي خبر آهي ته جڏهن 1964ع جي مئي مهيني ۾ هندستان جو انتهائي ذهين اڳواڻ ۽ تنهنجو سهرو پنڊت جواهر لال نهروءَ پرلوڪ پڌاريو هو، تڏهن پاڪستان مان تعزيتي وفد منهنجي والد بزرگوار جي سربراهيءَ ۾ ئي آيو هو ۽ شهيد بابا ڇا لکيو هو، عذر خواهيءَ واري يادداشت نامي تي.....ننڍو کنڊ پنهنجي واحد وڏي ماڻهوءَ کان محروم ٿي ويو...سونيا! ڇا نهرو خاندان ۽ ڀٽو خاندان ديسي ۽ بديسي مافيائن جي هڪ جهڙيءَ بربريت جو شڪار ناهن ٿيا؟ سونيا! مون کي چڱي طرح ياد آهي ته 1972ع ۾ منهنجو والد مون کي تاريخي ”شملي ٺاهه“ جي موقعي تي گڏ وٺي آيو هو...هن مون کي چيو هو ته تون نه ته حد کان وڌيڪ غمگين رهجانءِ ۽ نڪو وري حد کان وڌيڪ خوش ۽ خرم...توکي هڪڙي متاثر ملڪ جي نمائندگي ڪندي محتاط رويا اپنائڻا پوندا.

اسان جڏهن......پاڪستان مان چنديڳڙهه هوائي اڏي تي لٿا هئاسين، تڏهن اندرا گانڌيءَ منهنجي مٿي تي جيڪو ”مادرانا“ دستِ شفقت رکيو هو، آئون اڄ به سندس مامتا کي وساري ناهيان سگهي...هند سرڪار جو سينيئر ڪامورو پي اين هسڪر ۽ پاڪستان جو ڪهنه مشق بيورو ڪريٽ عزيز احمد”شملي ٺاهه“ کي ڦٽائڻ لاءِ ٺلهو پيا ڪاما ۽ فل اسٽاپ تي بحث ڪندا هئا...پر پوءِ اوچتو اندرا گانڌيءَ جو اسپيشل اسسٽنٽ گنگا پرساد ڊوڙندو آيو ۽ لڳاتار چوويهن ڪلاڪن جي شهرِ خموشان جهڙي ماٺار واري پاتال ۾ پٿر اڇلائيندي چوڻ لڳو ”مبارڪ هجي معطل مذاڪرات ٻيهر بحال ٿي ويا آهن.“ گنگا پرساد جي اطلاع کانپوءِ پاڪستاني وفد سامان سڙو ٻيهر کوليو ۽ انهيءَ رات واري پرواز ۾ واپسيءَ وارو پروگرام ملتوي ٿيو...مون کي بابا ٻڌايو هو ته مون انڪساريءَ جو مظاهرو ڪندي هندستاني وزير اعظم کي چيو هو: توهان فاتح ملڪ جا چيف آهيو...آئون مفتوح ملڪ جو صدر آهيان...آئون ناڪام موٽيس ته ٿيو خير پر توهان لاءِ مذاڪرات جي ناڪاميءَ وارو ڪريڊٽ جڳائي نٿو...بابا ائين به چيو هو ته منهنجي انهيءَ نوڙت اندرا گانڌيءَ جي اکين ۾ آبديدگي پيدا ڪئي ۽ ٻنهي ملڪن رات جو هڪ لڳي ويهن منٽن تي ”شملي معاهدي“ واري تاريخي دستاويزن تي دستخط ثبت ڪيا...سونيا! توهان هندستاني اسان جي مجبورين کي سمجهڻ جي ڪريو...ممبئي سانحي تي اسان اوهان جي غم ۾ برابر جا شريڪ آهيون....مون جنرل ڪلوءَ کي ڊي جي ڪيو ته ڀوڳيم، پوءِ مون ڏٺو ته جيستائين ”جمهوريت“ مستحڪم نه ٿيندي ۽ هندستان سان تعلقات خوشگوار نه بنائبا تيستائين ڌارئي جي چنبي مان نه ته پاڪستان کي آجو ڪرائي سگهجي ٿو ۽ نه وري اوسي پاسي جي ملڪن کي انهيءَ سم ۽ ڪلر مان نجات ڏياري سگهجي ٿي....

محترمه هجي ها ته ٽن ڏينهن اندر هندستاني غصو ٿڌو ڪرائي ڇڏي ها ۽ ٻئي ملڪ اڳ کان به اڳرا الفت جي سڳي ۾ سلهاڙيل نظر اچن ها.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

احساسِ محڪوميءَ جا شڪار باغي روح!




اڱارو 30 ڊسمبر 2008ع



طلال بگٽي اسلام آباد کان پوءِ پختونخواهه ۽ پنجاب مان به پير گهمائي ”پير کوهه“ پانهون پهتو وڃي آهي...صدر زرداريءَ سان بلوچستان بابت سورنهن اهم مسئلن تي سندس گفتگو ٿي. ايوانِ صدر مان نڪرڻ شرط کيس اطلاع مليو ته ”آپريشن“ ۾ اضافو ٿي ويو آهي. طلال نواز شريف سان به مليو ته پٺاڻن ۽ پنجابين جي ”اشرافيه“ سان گڏ عوام الناس سان به سندس ڏهاڪو ڏينهن رهاڻيون ٿيون آهن...هن جو چوڻ هو ته اسان جون رڙيون ۽ ڪوڪون ته ساٺيڪن سالن کان ٿينديون پيون اچن، پر جنهن ٽريڪ تي اسلام آباد اسان کي هلائي رهيو آهي منهنجو وجدان چوي پيو ته توهان ڪنهن ٻئي پاسي ڏانهن اسان کي زوري ڌڪي رهيا آهيو! زرداري صاحب طلال کان اڳ بلوچستان جي نوجوانن ۽ ڪهنه مشق ٽيڪنوڪريٽن سان به رهاڻ رچائي هئي. هن وچ ۾ نبيل گبول هٿان ”گوادر بندرگاهه“ جو افتتاح ٿيو....گبول صاحب کي آري ڄام جي ڪيچ مان ڪافي ساريون شڪايتون ۽ پنهونءَ جي ”پنڊ“ تان بيشمار ڏوراپا مليا. گبول بلوچي رشتن جا واسطا به ڏنا ته رڙ ڪوڪرو بند نه ٿيو. سندس تسليون ڏسجي ته ڪهڙو ٿيون ترياق“ فراهم ڪن. بلوچستان بابت پاڻ بزنجو کان ويندي مينگل، مري، گل خان، نصير بگٽي ۽ عبدالحئي بلوچ جهڙن بيشمار وطن دوست ڪارڪنن ۽ ليڊرن جي واتان گهڻو ڪجهه ٻڌي چڪا آهيون. سنڌ ۽ بلوچستان هزارين هڪجهڙائين جا خوگر پڻ رهندا آيا آهن. شهباز شريف ته ڪوئيٽا ۾ جديد سهولتن جي حامل عظيم اسپتال جوڙائي رهيو آهي، ذهين شاگردن لاءِ وظيفن جا اشتهار به ڇپرائي رهيو آهي، پر رئيساڻي صاحب ”گوادر“ ۾ سنڌ سرڪار کي سنڌ هائوس قائم ڪرڻ لاءِ جيڪو پلاٽ ڏنو آهي، ڀنڀور جي سرڪار ڪيچ مڪران ۾ اهڙو ”دولت خانو“ قائم ڪرڻ لاءِ ڪيتري پيش رفت ڪئي آهي؟ سائين قائم علي شاهه صاحب کان پڇاڻو ڪري سگهجي ٿو يا نه؟ گوادر پورٽ جو وڏو ساحل سنڌ بلوچستان گڏجي ڪري ”آپريٽ“ ڪندا ته ”مني سولجرستان“ ڪيچ ۾ ڪراچي جيان قائم ٿي سگهي ٿو!

پرويز مشرف تي نواب اڪبر بگٽيءَ جو مقدمو قائم ڪرائڻ کان وٺي بلوچستان جي اهم شڪايتن جي ازالي لاءِ جيڪو ”ميمورينڊم“ طلال بگٽي پيش ڪيو آهي، انهيءَ جو جواب ته کيس آپريشن ۾ اضافي سان ملي به چڪو پر بين الاقوامي تناظر ۾ ”بلوچستان“ ڪنهن نئين شڪل ڏانهن پيش قدمي ڪري رهيو آهي يا نه؟ اڄوڪي مجلس ۾ جنهن منفرد سوچ جي حامل اڳواڻ جا خيالات اوهان سان شيئر ڪجن ٿا، نالو پوءِ ٻڌائبو مختصر تعارف سان پر پهرين اچو ته کيس ٻڌون...بابا! بلوچستان بابت هي جيڪا احساسِ محروميءَ جي اکر واري لغت استعمال ٿي رهي آهي، درحقيقت اها به اسان تي چٿربازي آهي. بلوچستان ”احساس، محروميءَ“ جو هرگز هرگز شڪار ناهي، بلڪه بلوچستان ته ”احساسِ محڪوميءَ“ جو شڪار آهي. تقسيمِ هند کان گهڻو اڳ بلوچستان جا علائقا سنڌ، پنجاب ۽ اين ڊبليو ايف پي کي ڏنا ويا، پر ورهاڱي وقت ”قلات رياست“ تي نئين سلطنت فوج ڪشي ڪئي ۽ ڀنڀور رياست تي شهنشاههِ ايران جا سپاهي حملي آور ٿيا هئا. ڀمپور جو والي امير دوست محمد خان پنهنجي سرزمين تي غاصباڻي قبضي خلاف متعدد ويڙهاڪن سميت لقمهءِ اجل بڻيو ته هتي وري خان آف قلات گرفتار ٿيو ۽ نواب نوروز خان مينگل ٻن پٽن ۽ هڪ ڀائٽي سميت تختهءِ دار تي چڙهيو. بلوچستان ايران ۽ پاڪستان جي وچ ۾ ممبئي بيڪريءَ جي ڪيڪ جيان تقسيم ڪيو ويو. گوادر رياست جو والي احمد خان جدگال مسقط کان هي بندر پاڪستان ڏانهن منتقل ڪرائڻ لاءِ آماده ٿيو ته سر فيروز خان نون وزير اعظم پاڪستان جي صحيحن سان 1958ع ۾ حقِ حقوق بابت معاهدو ٿيو هو ته انهيءَ سرزمين تي ٻروچن جا حق واسطا سئو فيصد قائم ۽ دائم رهندا. اهڙن معاهدن جو به حشر اهو ئي ٿيو، جيڪو شيرِ بنگال مولوي ابوالڪلام محمد فضل الحق واري سونار بنگلا سان ٿيو. خميني صاحب جي هٿان تبديلي آئي ايران ۾، پر ڀوڳيو قصر قند ۽ راسڪ جي بليدي سردار حاجي ڪريم بخش ۽ سندس همنوائن. هوڏانهن جدگالن جي دشت ياري رياست جي سربراهه مير مولاداد خان کي امان مبارڪيءَ هٿان ڪراچيءَ جي گلشنِ اقبال ۾ قتل ڪرايو ويو. نيلگ ۽ چانپ وارو لاشاري قبيلن جو علائقو به تهران جي دست برد ۾ آيو ۽ سردار محمد خان لاشاري وارا به 1980ع ڌاري ايراني ”مقبوضه بلوچستان“ ۾ سوگها ٿيا.

هيڏانهن لياقت علي خان کان وٺي ملتاني مخدوم تائين سويلين حضرات حڪومت ڪندا نظر پئي آيا پر منير مينگل کان وٺي اڪبر بگٽيءَ تائين هزارين ٻروچ هلاڪ ڪرڻ واريون ڌريون پسِ پرده نان سويلين سورمن تي مشتمل رهيون. پنهنجي ڪرت ۾ جنيد اوڻويهه سئو ستيتاليهه کان اڳ زوب مليشيا، مڪران مليشيا، خاران مليشيا، چاغي مليشيا جهڙيون ڳچ پيراملٽري فورسز هيون، جيڪي مقامي ٻروچن تي مشتمل هيون، پر اهي فورسز ختم ڪري ”ايف سي“ ٺاهي ڇڏيائون. اڳ موجود اسٽاف کي گهر جو ٽڪيٽ وٺرايائون ۽ نئين ڀرتيءَ ۾ پنجاب ۽ پٺاڻ بيلٽ جا ماڻهو رکيائون، ۽ خاران کان تفتان تائين وارو معدنياتي دولت سان مالا مال علائقو الاٽ ڪري ڏنائون ملٽي نيشنل ڪمپنين کي. خود بلوچستان کي غير جمهوري ۽ جبري طريقي سان پاڪستان ۾ شامل ڪيو ويو هو. بلوچستان واسي ”اجنبي“ سمجهن ٿا، پنهنجو پاڻ کي....آقا جيڪي آهن تن جي اها سوچ آهي ته اسان ”فاتح“ آهيون ۽ مقامي بلوچ ”مفتوح“ آهن....بلوچستان کي عادلاڻي طريقي بدران ”حاڪماڻي“ طريقي سان هلايو پيو وڃي. زخمن تي مرهم رکڻ بدران وڌيڪ نمڪ پاشي ڪئي پئي وڃي، مري صاحب ۽ مينگل صاحب ته گفتگوءَ ۾ گرما گرميءَ جو به مظاهرو ڪندا رهيا آهن، پر بگٽي ته سليقي سان گفتگو ڪندو هو...شازيه خالد جو ڪيس ۽ گئس ڪمپنيءَ ۾ مقامي ماڻهن لاءِ ملازمتن جو مسئلو يا زمينون جتان گئس ۽ تيل ٿي نڪتو، اهي زمينون ٻروچن جون هيون...ڪمپنيون معاوضو ڏيڻ کان نابري واري ويٺيون هيون...اهي حقيقي مسئلا هئا ۽ حاڪمن کي حل ڪرڻ گهرجن ها، پر هنن ڪلپرن ۽ نواب صاحب سان تڪرار وڌايا. نوان هٿ ناٽ اشو ٺاهي. برادرين کي ويڙهائي وسيلا هڙپ ڪرڻ جا هٿڪنڊا جوڙي صورتحال کي گولين سان حل ڪيائون، اهي زخم ته ڀرجڻا ئي ناهن. صوبا مرڪز جا محتاج بڻايا ويا آهن. ايوب خان ٻاهرين آباديءَ کي صوبن جي روزگار تي قابض ڪرايو...آبادي جو تناسب بگاڙڻ وارو اهو ڪڌو ڪاروبار اڄ به جاري آهي.

ڪوئيٽا کان زوب تائين سمورو بلوچ بيلٽ آهي، اتي ٻاهرين آبادي کي غلط مقصدن لاءِ آڻي آباد ڪيو ويو. پٺاڻن جا ڪوئيٽا، هرنائي، زيارت ۽ چمن جا علائقا نشابنر آهن. وڌيڪ علائقن تي پٺاڻن بدران تاريخي طور تي بلوچن جو ڪنٽرول رهيو آهي. ٻروچن جو اهو به خيال آهي ته گوادر کان وٺي جيواڻي تائين ۽ اوڙماڙيءَ کان وٺي تربت تائين زمينن تي فورسز وارا قابض ٿي چڪا آهن، اهو سون ئي گهوريو، جيڪو ڪن ڇني. ڀرتي لاءِ ٻروچن کي سليڪٽ نٿو ڪيو وڃي...ٻروچن تي دفاعي ادارن جو شڪ ايڪهٺ سالن کان پوءِ به دور ٿي نه سگهيو آهي. ملڪ ائين ناهن هلندا، اڌ صديءَ کان به ڏهه يارهان سال وڌيڪ انتظار ڪندڙن کي خبر ناهي ڪيترو عرصو اڃان وري مشقِ ستم بڻائي رکندا؟

جن خيالن جو خلاصو اوهان گوش گذاري ڪيو، خبر اٿوَ ته هنن ”باغي“ جذبن جي بيان ڪرڻ جي توفيق رب پاڪ ڪنهن کي ڏني آهي؟ سندس والد قلات رياست جو قاضي هو. پير جهنڊي ۾ مولانا عبيدالله سنڌيءَ کان علم پرائي ويو هو. هي مولانا محمد حيات جو فرزند زمران جو رهاڪو (ايران پاڪستان جو بارڊري علائقو) ۽ مولانا محمد صادق کڏي واري جي مدرسي جو پڙهيل آهي. ابوالڪلام آزاد ۽ سيد مودوديءَ جي تحريرن کان تمام گهڻو متاثر هي مولوي نوي واري ڏهاڪي ۾ تربت واري علائقي مان هڪ ئي وقت قومي ۽ صوبائي اسيمبليءَ تان اليڪشن ۾ ڪامياب ٿيو هو. زبيده جلال جي والد حاجي جلال خان کي صوبائي سيٽ ڏنائين ۽ پاڻ ايم اين اي واري سيٽ رکيائين. ٻاروچي ٻوليءَ جي لغت ۽ ٻروچن جي تاريخ تي اٿارٽي سمجهيو ويندو آهي. نالو اٿس مولانا عبدالحق بلوچ. 62 سالن وارو اهو پوڙهو جماعت اسلاميءَ جو قاضي حسين احمد کانپوءِ ٻيو نمبر وڏو اڳواڻ مرڪزي نائب امير آهي. ڏهاڪو سالن کان مٿي بلوچستان جو صوبائي امير رهيو...مولانا نوراني کان پوءِ هي ٻيو عالمِ دين آهي راقم الحروف جي نظر ۾، جنهن کي خدا پاڪ حق ۽ سچ چوڻ جو بي بها ملڪو عطا فرمايو آهي. جماعت اسلامي صوبن جي حوالي سان ”محتاط“ روش ۽ گهڻي ڀاڱي غير واضح پاليسيءَ جي حامل پارٽي سمجهي ويندي آهي، پر مولانا عبدالحق بلوچ ”ٻروچڪي“ انداز سان جيڪا حقيقت بيان ڪئي آهي انهيءَ جي پڙهڻ کانپوءِ اندازو آسانيءَ سان اهڙي قسم جو ڪري پيو سگهجي ته بلوچستان جو ڪوهه آتش فشان ڪنهن به وقت ڦاٽي سگهي ٿو.

سندس سرزمين کي سدائين لاءِ باهه ۾ سڙندو ڏسڻ خاطر هاڻ بلوچن کي وڌيڪ وقت لاءِ آزمائش ۾ نه وجهو ته آهي چڱو ڪم...نه ته ورلڊ سطح تي جيڪي نقشا ۽ ٿيوريز زير بحث آهن، تن تجزين ۾ ”گريٽر بلوچستان“ لاءِ عالمي طاقتن کي منصوبا بنديءَ ڪندي ڏيکاريو پيو وڃي. ڍاڪا لاءِ ”گوليءَ“ کي آخري علاج طور استعمال ڪندڙن گوادر ۾ به ساڳيو ڪم ڪيو آهي. صدر آصف علي زرداري صاحب ”بلوچستان“ بابت ذري پرزي کان واقف آهي، سندس والد نعپ سنڌ جو صدر رهيو آهي ۽ محترمه فريال ٽالپر صاحبه جو سهرو مير علي بخش ٽالپر حيدرآباد ٽربيونل جي حوالي سان مشهور ٻروچن جي بغاوت واري مقدمي ۾ ترم ياترائون ڪندي بيمار ٿيو هو ۽ پنهنجن گگهيلن ڀائرن لاءِ ”مير لانڍيءَ“ ۾ پهه پچائيندي ڏسبو هو...چٽوڙيءَ جي شهرِ خموشان جو رهاڪو مير علي بخش خان ٽالپر مرحوم پ پ جو ايم اين اي هوندي به خير بخش مري، عطاءُ الله مينگل ۽ گل خان نصير پارن سان گڏ پ پ جي حڪومتي دور ۾ طويل عرصي تائين جيل ۾ رهيو هو! صدر صاحب ته هوت بلوچن جي هلاڪتن جو سربستو داستان پڙهيل آهي...تاهم نواز شريف سميت سمورا سياسي ليڊر ۽ ڪارڪن جيڪڏهن ”بلوچستان“ جي باغي روح کي رام ڪرڻ لاءِ صفِ اول ۾ سامهون نه بيٺا ته پوءِ آصف صاحب به وڏا قدم بين الصوبائي تڪرارن جي حوالي سان شايد نه کڻي سگهي، ڇاڪاڻ ته جن طاقتن ”آهورن“ ۾ ايڪهٺ سالن کان کاڌو آهي...تن مافيائن کي ”پاهورن“ ۾ کائڻ لاءِ ڪا هڪ پارٽي قائل نٿي ڪري سگهي....طلال بگٽيءَ جيڪو ”طبل امن“ وڄايو آهي، جيڪڏهن نواز شريف، اسفند يار ولي، چوڌري شجاعت، مولانا فضل الرحمان، قاضي حسين، الطاف ڀائي، اعتزاز احسن ۽ عمران خان پارا ملڪ جا طاقتور سياستدان بلوچستان جي درد جي دوا هٿ ڪرڻ ۾ صدر زرداريءَ سان ٻانهن ٻيلي ٿي نه بيٺا ته پوءِ سندن شمار به دولتاڻي، کهڙي ۽ خان قيوم پارن ۾ ٿيندو، جيڪي اوڀر پاڪستان جي المئي مهل خاموش هئا.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

الله شهزادن، سوڀون ڏيئين سچا ڌڻي!







خميس 8 جنوري 2009ع



سيد امام حسين عليه السلام ڪربلا معليٰ ۾ قرآني حڪم مطابق پنهنجو قيمتي مال متاع آل اولاد رب جي راهه ۾ قربان ڪري، وقت جي فاسق ۽ جابر حڪمران جي عوام دشمنيءَ کي وائکو به ڪيو ته گڏوگڏ اها رسم به وڌي ته حق ۽ سچ تڏهن سرهو ٿيندو، جڏهن جيءُ ۽ جثو جل جلاله جي راهه ۾ قربان ڪرڻ جو عملي ثبوت فراهم ڪبو. ”جيستائين توهان رب پاڪ جي راهه ۾ حد کان وڌيڪ وڻندڙ شيءِ قربان نه ڪندئو، تيستائين توهان نيڪيءَ جي حصول ۾ ناڪام ويندو.“ (قراني مفهوم).

ڪربلا جي ميدان ۾ جن شهادت جو جام پيتو هو، انهن مان ڪيترائي شهيد آهن، جن جا نالا هڪ هنڌ ڪڏهن ناهن ڳڻايا ويا. مان چاهيان ٿو ته ڪجهه شهيدن جو هتي ذڪر ڪجي. اهي آهن. مالڪ بن عبدالله الجابري، سلمان بن مضارب الانماري، جندب بم حجير الڪندي، ابو عمر النهشلي، يزيد ابن زياد الهدُلي، حرث بن امرئو القيس، عبدالرحمان بن عروت الغفاري، شوزب بن عبدالله الهمداني، عابس بن شبيب الشاڪري، جناده بن الحرث السلماني، عمر بن جناده الانصاري، جناده بن ڪعب الخرزجي، سالم موليٰ عامر العبدي، جابر بن عروه الغفاري، انيس بن معقل الاصبحي، ابو ثمامه عمرو بن عبدالله الصيدادي، حبيب ابن مظاهر الاسدي، زهير بن قين البجاري، حجاج بن مسروق المدحجي، عمر بن مطاع الجعفي، زياد ابن غريب الصائدي، مالڪ بن انس المالڪي، قره بن ابي قره الانصاري، يحيٰ بن سليم المازني، سويد عه بن عمر الاتماري، حنظله بن اسعد الشبامي، عمر بن خالد الصيدادي، جون بن حوي غلام الغفاري، عمر بن قرظته الانصاري، نافع بن هلال الجملي، عبدالرحمان بن عبدالمزني، سعيد بن عبدالله الحنفي، هلال بن نافع البجاري، مسلم بن عوسجد السندي، عمر بن عبدالله المدخجي، سعد بن حنظله التميمي، اميه بن سعد الطائي، ادهم بن اميته العبدي، وهب بن عبدالله الڪلبي، برير ابن خضير الهمداني، عبدالله بن عروت الغفاري، بشر بن عمر الڪندي، عبدالله بن يزيد العبدي، زهير بن سليم الازدري، مسلم بل ڪثير الازدي، عبدالله بن عمير الڪلبي، عمارعه بن حسان الطائي، عبدالله بن سبشر الغثعمي، حجاج بن بدرالتميمي، مسعود بن حجاج التميمي، جبله بن علي الشيباني، زاهر بن عمر الڪندي، عمارعه بن سلامته الدالاني، سوار علي بن ابي عمير الهمداني، نعمان بن عمر الراسيبي، حلاس بن عمر الراسبي، عمر بن عبدالله الجندعي، حيان بن حارث السلماني، مجمع بن عبدالله العاندي، عبدالرحمان الارجبي، سيف بن مالڪ العبدي، غامر بن مسلم عبدي، ضرغامه ابن مالڪ التغلبي، عمر بن صبيت الضعي، ڪنانه عهبن عتيق التعلبي ڪردوس بن زوهير الغلبي، قاسط بن زهير التغلبي، حنظلا بن عمر الشيباني، عمران بن ڪعب الاشجعي، نعيم بن العجلان الانصاري، علي بن الحرالر ياحي، حر بن يزيد الرياحي.

ڪيڏاري جو لطيفي فڪر سمجهڻ لاءِ شهيد گرهوڙي سان مکا ميلو ضروري آهي. گرهوڙي شهيد به 72 ماڻهن جو قافلو ان ڪري ترتيب ڏنو هو، ته جيئن شهداءِ ڪربلا جو نقش قدم نروار ڪري سگهجي. گرهوڙي شهيد پنهنجين نياڻين جا رشتا به اهلبيت سادات کي ڪربلا معليٰ جي گهوٽن سان الفت جي ڪري ڏنا.

فرزند بي بي فاطمه جا،

ائين ناحق ڪسجن ڪيئن؟

وير وٺندي سينءَ، پاسو پٽ نه کوڙيان!

فڪري حوالي سان گرهوڙي شهيد ۽ پير سيد محمد راشد شاهه روضي ڌڻي رهبر اهي ٻه وڏا شارح آهن ڪيڏاري جي خالق سهڻي لطيف سائين جا. جن جو زمانو به ڀٽ ڌڻي سان قربت واري دور تي مشتمل آهي. ڪجهه سفر اڙدوءَ ۾ ڪيل ڪيڏاري جو ڪندا هلون. ڪنور مهندر سنگهه بيدي ”سحر“ چيو هو ته رحمت اللعالمين صلي الله عليه وسلم تي مسلمانن جي اجاريداري قبول ڪو نه ڪبي، تيئن ڪيڏاري تي به صرف مسلمانن جي دعويٰ درست ڪا نه ليکبي. ماٿر لکنويءَ جو پورو نالو آهي منشي ديشو پرشاد. هو چوي ٿو:

انسانيت حسين رضه تيري غم کي ساتهه هي

ماتهر بهي اي حسين رضه تيري غم کي ساتهه هي

مسلمانون کا نشائي عقيدت اور هي کچهه هي

مگر سبطِ نبي صه ميري نسبت اور هي کچهه هي

رام پرڪاش ساحر چوي ٿو:

بي حق و صداقت مرا مسلک ساحر،

هندو بهي هون مگر شبير رضه کا شيدائي بهي!

راءِ بهادر بابو اترا ديو چوي ٿو:

وه دل هو خاک، نه هو جس مين اهلِ بيت کا غم،

وه پهوٽي آنکهه، جو روئي نه هو محرم مين!

ايسري پرشاد پنڊت دهلوي چوي ٿو:

نکلين جو غمِ شهه مين وه آنسو اچهي،

رکهتي هين جو حسين رضه سي کدورت پنڊت،

ايسي تو مسلمانون سي هندو اچهي!

حڪيم ڇنو مل دهلوي امامِ عالمي مقام جي لاءِ ڇا ٿو چوي؟

نه آتا جنهين راهِ حقيقت سي گذر جانا،

حسين ابن علي رضه سي سيکهه لين وه لوگ مر جانا!

منشي لڇمڻ داس جو مرثيو ڪجهه هن ريت آهي:

پابندِ شريعت نه سهي گو لچهمن،

هندو هون، مگر دشمنِ شبير رضه نهين هون!

حضرت مظفر حسين جوش مليحي آبادي جنهن طرح کي رواج ڏنو، انهيءَ مصرعه کي ملڪان ملڪ مشهوري ملي:

کيا صرف مسلمان کي پياري هين حسين رضه،

چراغ نوعِ بشر کي تاري هين حسين رضه،

انسان کو بيدار تو هو ليني دو،

هر قوم پکاري گي هماري هين حسين رضه.

اسلام جي حيات نو لاءِ ”ڪربلا“ جا شهيد روح جي حيثيت رکن ٿا، اڄ به باطل کي تهذيبي جنگ جي نالي سان ”حسينيت“ سان مهاڏي اٽڪائڻ جو شوق جاڳيو آهي. صوماليا، عراق، افغانستان، فلسطين وغيره ”حر حسيني“ زيرِ عتاب آهن، حسيني سنت زنده ڪندي چون پيا:

نمازِ عاشقان ناهي وضوءِ آب سان جائز،

هتي جو خون سان وهنجي، سو ئي باوضو آهي!

شهداءِ ڪربلا لاءِ ڀٽائي بادشاهه فرمائي ٿو.

حسن مير حسين کي، رنو ٽن ٽولن،

گهر ماڻهئين، جهنگ مروئين، اڀن ۾ ملڪن،

پکين پاڻ پڇاڙيو، ته لڏيو هوت وڃن،

الله! شهزادن، سوڀون ڏيئين سچا ڌڻي!

___

ڪاري ڪڪر هيٺ، مون جهيڙيندي ڇڏيا،

ڪارا ڪند هٿن ۾، اڙل وڇيڙا هيٺ،

ٿي تنينءِ سين ڏيٺ، موٽڻ جنين ميهڻو!

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

لاهور جو ”نائن زيرو“ ننڍن صوبن لاءِ ڇا ٿو سوچي؟





اربع 14 جنوري 2009ع



لاهور جي شاهراههِ قائد اعظم تي واقع ”نائن زيرو“ نمبر واري بلڊنگ ڪنهن زماني ۾ ”فري ميسن تحريڪ“ جو مرڪز رهي آهي. اها تنظيم دنيا ۾ يهودي مفادات کي قوي بڻائڻ لاءِ خفيه سرگرميون سرانجام ڏيندي هئي. ٻارهين جنوريءَ تي سرحد ۽ سنڌ سان سلهاڙيل اباسين ۽ مهراڻ جو پاڻي پيئندڙ پنجاهه کن صحافي انهيءَ ”نائن زيرو“ تي طلب ڪيا ويا هئا. شهباز شريف جو تعلقاتِ عامله بابت ڊائريڪٽر جنرل محي الدين احمد واني ڊي ايم جي گروپ جو سينيئر ڪامورو آهي، موصوف انڊر ٽريننگ ايس ڊي ايم هو ته کيس فوجي مامرا ملاحظه ڪرڻ لاءِ مهينو ماسو روٽين مطابق ڪنهن برگيڊ هيڊ ڪوارٽر ۾ به رهڻو هو. واني صاحب ”ڇوڙ ڪينٽ“ ۾ اهي تربيتي مرحلا طئي ڪيا هئا. ممڪن آهي ته ڪنهن ڍاٽيءَ کي ”اچي برج لهور دي“ ڏيکارڻ لاءِ سندس اها ”صحرا نوردي“ پڻ شريڪ راءِ رهي هجي! واني صاحب صالح پٽ ۽ روهڙيءَ کان ويندي کوکرو پار ۽ ڪيٽي بندر تائينءَ جا پنڌ جهاڳيل اهڙو پانڌيئڙو آهي، جنهن جي ڪوهه پيمائيءَ کان نه ته ڪوهاٽ بچيل آهي ۽ نڪو وري لال سونهارو، فورٽ منرو ۽ گوادري ڪيچ مڪران....هن وقت ”واني“ شهباز شريف جو ”صديق سالڪ“ بڻيل آهي.

لاهور جي ”نائن زيرو“ واري ڊائيلاگ ۾ ڄڃ ۽ گهوٽ ٻئي پوري ٽائيم تي جڏهن ڪچهري هال ۾ داخل ٿي رهيا هئا، تڏهن ڪن کي صادق الرشيد محمد عباس تمام گهڻو ياد پئي آيو. جنرل ايس ايم عباسي سنڌ جو گورنر به رهيو آهي، ڏيراور قلعي جي سرائيڪي چولستان ۾ ”نوابي قبرستان“ جو مستقل مڪين اهو ڪلهوڙو وقت جي پائبنديءَ جي حوالي سان ”منفرد“ مقام جو حامل رهيو آهي. پختونخواهه مان سعد الله جان برق جهڙو مورخ ۽ مخصوص طرز تحرير وارو پوڙهو به موجود هو ته سوات، بونير ۽ ديري اسماعيل خان کان ويندي لنڊي ڪوتل ۽ ڪافرستان تائين جا ينگسٽر جرنلسٽ ڏسڻ جو به موقعو مليو. سنڌ مان سردار ممتاز علي خان ڀٽو صاحب جي نگران دور جا ٻه صوبائي وزير آغا مسعود حسين ۽ ڪنور ادريس به موجود هئا ته ”ڊفينس جرنل“ جو ايڊيٽر ۽ اڳوڻو ڊي جي آءِ ايس پي آر برگيڊيئر عبدالرحمان صديقي به تشريف فرما ٿيو هو. نذير لغاري، منٺار منڱريو، عاجز جمالي، جبار خٽڪ، سڪندر سومرو ۽ توفيق شاهه سميت پندرنهن کن سنڌي پرين لاهور جا پانڌي بڻيا هئا. لاهور کي جنرل غلام جيلاني، شهباز شريف ۽ ڪامران لاشاري پارن خوبصورت بڻائڻ ۾ ڪا به ڪسر ڪا نه ڇڏي آهي. اسيءَ واري ڏهاڪي جي آغاز وارن سالن ۾ جڏهن نيڪڻ فقير پهريون ڀيرو جنهن ”لهور نه ويکيو، اهو جهڙوڪر ڄميو ئي ڪو نه“ وارو طعنو پنهنجي طوق مان لاٿو هو، تڏهن رنجيت سنگهه جي راڄواڙي جا روڊ ۽ رستا ننگر ٺٽي ۽ نورائي شريف جي راهدارين وارا ڏيک ڏيڻ ۾ مصروف هئا. شهباز شريف کي آئيندي جو حسين شهيد سهروردي بڻايو پيو وڃي يا واقعي ”ڪشورِ پنجاب“ جديد پاڪستان جي تشڪيل لاءِ سوچڻ شروع ڪيو آهي؟ ٽن ڪلاڪن جي اها بين الصوبائي ”ٽياڪڙي“ جي دائري ۾ ايندڙ دوستاڻي ڪچهري پنجاب جي ”خادمِ اعليٰ“ جي خوبصورت خيالن سان شروع ٿي ۽ مهمانن مان هڪڙي ”مولوي“ کي سڀ کان اڳ موقعو مليو، پنهنجا ”ملفوظات“ بيان ڪرڻ جو....۽ شهباز شريف فرمايو پئي ته: هن ملڪ کي جناح صاحب جي فڪري وارثي ڪرڻي آهي ته پوءِ هتي مذهبي مت ڀيد کان مٿانهون ٿي ڪري رهڻو پوندو. دستور ساز اسيمبليءَ ۾ قائد اعظم ڇا چيو هو؟ ”توهان کي مندرن ۾، گرجا گهرن ۾، گوردوارن ۾، مسجدن ۾ ۽ هر ڪنهن کي پنهنجن پنهنجن پوڄا پاٺي هردوارن ۾ هلي وڃڻ جي آزادي آهي. هاڻ توهان پنهنجو پاڻ کي ”پاڪستاني“ سمجهو...سمورا شهري پنهنجن ڌار ڌار ڌرمي شناختن هوندي به هن ديس ۾ برابريءَ جا حقدار آهن....“ جناح صاحب جو پاڪستان پنهنجي شناخت وڃائي هن حال تي پهتو آهي، اسان جي معيشت گوڏا کوڙي ڪري چڪي آهي...اوڀر پاڪستان ۾ اسان بنگالين سان گهٽ نه ڪئي، گهر جا ڪڪڙ هاڻوڪي پاڪستان ۾ به تواتر سان ماري رهيا آهيون....جاتي امراءُ جي جوان جون ڳالهيون سون ۾ توريون يا چانديءَ جي طشتريءَ ۾ سانڍي رکون....پر موصوف پنجاب جو ”وڪيلِ صفائي“ بڻجي بيان فرمائي رهيو هو ته ڪير ٿو چوي پنجابين مارشل لائي سوچ کي سهارو فراهم ڪيو آهي؟ اسڪندر مرزا پنجابي ڪو نه هو، ايوب ۽ يحيٰ ”افغان“ هئا، ضياءُ الحق هندستاني ۽ پوءِ پشاور جو ڊوميسائيل هولڊر هو. پرويز مشرف ”دهلوي“ هو....

انهيءَ گوهر افشانيءَ تي ڪنهن ”گوگاسري“ گنگوا تيليءَ کان رهيو ڪو نه ٿيو ۽ هن ”راجا ڀوڄ“ جي خدمتِ اقدس ۾ دست بسته عرض ڪيو ته: سائين منهنجا! لاهور مان ”چٽان“ نالي رسالو ڪڍندو هو آغا شورش ڪاشميري....موصوف جو اهو جملو توهان کي وڻي ٿو يا نه؟ مسلم ليگ آمرن جي کيسي جي ”گهڙي“ ۽ مارشل لا ايڊمنسٽريٽرن جي هٿ جي ”ڇڙي“ رهي آهي....راجا ته خاموش رهيو پر سندس نفس ناطقه ادي پرويز رشيد جواب ڏنو ته نون ليگ کي اهڙي الزام کان مستثنيٰ سمجهيو وڃي، اها عوامي پارٽي آهي...آمريت لاءِ اکڙي ڪهاڙي ۽ مارشل لا ايڊمنسٽريٽرن لاءِ آخري پڙي آهي. آدابِ مجلس کي ملحوظ رکندي گنگوا تيليءَ کڻي ماٺ ڪئي، پر لکت ۾ وقت جي جديد پرويز رشيد کي آگاهه ڪيو ويو ته، ”افڪارِ پريشان“ ڪتاب ۾ جسٽس محمد رستم ڪياني لکي ٿو ته، تمام تعريفون انهيءَ آمريڪا کي سونهن ٿيون، جنهن پاڪستان ۾ اقتدار اعليٰ تفويض فرمايو”تغمته هولڊرن“ کي. پوءِ عوام کي سولجر برادريءَ جو تابع ۽ هانڊيوالي جماعت کي فرمانبردار بنايو ويو، پنهنجن مفادن جو....سوال پڇيو ويو ته توهان صوبائي خودمختياريءَ لاءِ ترميمي بل پيش ڪندئو؟ جواب ندارد شهباز شريف خنده پيشانيءَ سان ويٺل نظر ڪو نه پئي آيو، هروڀرو ترش روئي به ڏسڻ ۾ ڪا نه آئي. البته فڪرِ فردا لاءِ سندس مهانڊو ”ملول“ ضرور هو. ججز اشوءَ تي گهڻو ڳالهائڻ لڳو ته ڪنهن چيو، سائين ڇا غوث علي شاهه بادشاهه ”فرح ڏوگر“ ڪيس ۾ ائين ڳالهائيندو، جيئن عابد شير علي ۽ چوڌري نثار علي خان ”گوهر افشاني“ فرمائي رهيا آهن. اتي الچپ من الماٺ لڳل هئي.

توهان ڪهڙي عدليه جي ڳالهه ٿا ڪريو، پرويز مشرف ججز بابت آرڊر ”چيف آف آرمي“ جي حيثيت سان ڪيا هئا، ڇا اهڙا آرڊر آصف زرداريءَ کانسواءِ ڪنهن ٻئي اهم ماڻهوءَ هٿان واپس نٿا ٿي سگهن؟ پوءِ نون ليگ جو روءِ سخن صرف ۽ صرف آصف صاحب ڏانهن ڇو آهي؟ مڙس ماڻهو ٿا سڏايو ته پوءِ ڪريو اپيل پرويز مشرف جي ”پوين“ کي ته مهرباني ڪري توهان ”وڏڙن“ جا داغ ڌٻا ڌوئو...نون ليگ سيد سجاد علي شاهه بمقابله سعيد الزمان صديقيءَ واري پندرهان سال پراڻي ملبي تي اڄ به بيٺي آهي. سنڌ ۾ پارٽيءَ جو صدر اهو مڙس ماڻهو آهي، جنهن کي هاءِ ڪورٽ جي جسٽسيءَ مان سڌو سي ايم سنڌ بنايو ويو هو. جسٽس افتخار چوڌري وڏي ديلري ڪئي، پر پاڻ به ته اصغر خان جي اها پٽيشن ٻڌڻ کان لاچار ڏسانڻو پئي، جنهن درخواست ۾ ”بيگڙي بادشاهه“ ۽ سندن همنوائن کي ”آءِ جي آءِ“ واري بلند قامت ٽاور جي ايستادگيءَ جي اعترافن ۽ چوڏهان ڪروڙ رپيا هن ”ڪارِ خير“ تي خرچڻ جي حوالي سان باز پرس ڪرڻ جي اپيل ڪيل هئي...ڇا اها ڳالهه اوهان کي نظر نٿي اچي ته پرويز مشرف ۽ چار ٻيا جيڪي اعليٰ سطحي اڳواڻ جسٽس چوڌريءَ کي ڌمڪائڻ لاءِ هڪ ئي مجلس ۾ موجود هئا، سي سڀ جا سڀ رٽائرڊ ٿي چڪا آهن. پڙ ۾ ملهه پهلوان موجود هوندا آهن ته ملاکڙو به پيو مچندو آهي.

پهرين جوڙ جا پنج ئي پهلوان ميدان مان موڪلائي چڪا آهن ته پوءِ شير مير بحر کي ڪنهن سان ٿا سندرو ٻڌرايو؟ پنجانوي سيڪڙو ججز سڳورا ”ڪرد–اعتزاز ڪٽنب“ کان ڪنڊائتا ٿي ويا هجن ۽ وڪيلن جو به اڌو اڌ وڃي پريڪٽس کي سمورو وقت سپرد ڪري چڪو هجي ته پوءِ توهان ڪيتري به ڪوشش ڪريو، وڪيلن جي تحريڪ سال اڳ واري سوڀ ماڻي نٿي سگهي. ڪرد صاحب ۽ نون ليگ کي گهرجي ته هڪ خودمختيار عدالتي ڪميشن قائم ڪرائڻ لاءِ تحرڪ وٺن. چوڌري افتخار صاحب کي ان ڪميشن جو مدار المهام بڻائجي ۽ اهم ادارو پاڪستان ۾ آمريت جي علامتن، سول انتظاميا، عدليه ۽ جرنلزم واري جهان کي اصولن ۽ حقيقي آئيني اسپرٽ جي تابع بڻائڻ لاءِ راهنما راهون تجويز ڪري، ڇاڪاڻ ته چوڌري افتخار کڻي ”لاکيڻو“ ڇو نه هجي، پر سندس بحاليءَ سان آمريڪا جا ايوان لڏندا ۽ آمريڪا جي آرا مشين جمهوريت واري درخت کي چيري ختم ڪري ڇڏيندي...سرحدي، سنڌي صحافين جي اها رٿ لاهوري ”نائن زيرو“ وٽ ناقابلِ قبول بڻجي وئي......چئن ئي صوبن جي شاگردن لاءِ پنجاب سرڪار پاران ”ٽئلينٽ ايوارڊ“ ڏيڻ واري فيصلي تي شهباز کي خراج تحسين پيش ڪيو ويو. پنجاب حڪومت پاران هڪ ارب رپين جي معياري اسپتال جوڙائڻ تي به کيس جس ڏنو ويو. چين سان اوڻويهه شعبن ۾ صوبائي سرڪار پاران براههِ راست ڪيل معاهدن تي به کيس ”کلي کيڪاريو“ ويو. کلڻ ان معنيٰ ۾ ته نذير لغاري چيو ته، اهڙا قدم کڻندي جيڪڏهن سائين قائم علي شاهه گجرات ۽ راجسٿان سان راهه و رسم پيدا ڪري ها وڻج واپار جي حوالي سان ته ”حوالهءِ زندان“ هجي ها، رئيساڻي صاحب بندر عباس سان گوادر پورٽ جو معاهدو ڪرائي ها ته پڪ سان آپريشن ذريعي نواب اڪبر بگٽيءَ جيان ”شهيد“ ڪيو وڃي ها. هوتي صاحب پشاور ۽ ڪابل جي وچ ۾ قابلِ قدر ڪاروباري معاهدا ڪري ها ته پڪ سان سندس سرڪار عطاءُ الله مينگل ۽ غوث بخش بزنجو جيان گهرن ڀيڙي ٿيل هجي ها، پر لاهور خوش قسمت آهي جو کيس ”پنڊيءَ“ جي بي پناهه پريشر کان ڌر ڌڻين سدائين ”پالهو“ پئي رکيو آهي.

سنڌي ادب سان چاهه رکندڙ ڪن دوستن شهباز شريف کي داتا گنج بخش جو ڪتاب ”ڪشف المحجوب“ ۽ حضرت سلطان باهوءَ جي رسالي جا سنڌي ايڊيشن پيش ڪيا ۽ شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي منظوم ”پنجابي ترجمي“ کي (جيڪو ڪرتار سنگهه جو ڪارنامو آهي) وسيع پيماني تي ڇاپي اوڀر ۽ اولهه پنجاب جي اهل علم ماڻهن کي فراهم ڪرڻ جي اهتمام بابت به درخواست ڪئي. ادبي مزاج وارن دوستن جو خيال هو ته اقتصادي ۽ معاشي مفادن جي حوالي سان سنڌ –پنجاب تڪرار وارا صدين جي سفر تي محيط اختلاف به عدل سان نبيرڻ گهرجن ته گڏوگڏ صوفياءِ ڪرام جي فقيراڻي پيغام کي عام ڪرڻ لاءِ حڪومتي ۽ عوامي سطح تي اشاعتي ۽ ترويجي مهم هلڻ گهرجي ته جيئن اندر اجارڻ جو اهتمام به گڏوگڏ هلندو رهي...نازڪ پاڙ تي بيٺل جمهوري وڻ کي پاڙان پٽڻ لاءِ نون ليگي عقابن (چوڌري نثار، حنيف عباسي، احسن اقبال ۽ سعد رفيق) جي انگل آرن تي به کليل نموني سان تبادلهءِ خيال ٿيو ته نواز شريف کي پنهنجي سياسي قد ڪاٺ کان هيٺ لهندو ڏسي شرڪاءِ محفل افسوس جو به اظهار ڪيو...مندوبين ائين به فرمائي رهيا هئا ته نون ليگ کي ختم ڪري نئين پارٽي ”عوامي ليگ“ قائم ڪجي، ڇاڪاڻ ته ليگ کي آغا شورش ڪاشميري اڪيلو نه، پر هن ديس جا هزارين همدرد آمرن جي جيب جي گهڙي ۽ جابرن جي هٿ جي ڇڙي سمجهندا رهيا آهن...گذريل سال کن کان ميان نواز شريف جهڙوڪر وقت ضايع ڪيو آهي. هن کي گوادر ۾ بلوچستان لاءِ اي پي سي ڪوٺائڻ گهرجي ها، اسلام آباد ۾ بين الصوبائي مسئلن تي ملڪ گير ڪنوينشن منعقد ڪرڻ گهرجيس ها، هو پشاور ۽ ڪابل جا مسلسل دورا ڪري ها ۽ پختون بيلٽ واري ٽيهن سالن کان تر تپائيندڙ مسئلي جي حل جون ڪي نيون واٽون نروار ڪري ها. ميان صاحب تهران ۾ هفتو کن ترسي ها ۽ شيعه-سني جي حوالي سان پاڪستان ۽ ايران جهڙن ملڪن ۾ ٽيهارو سالن کان جيڪي ”عوام مار“ واقعا ٿيا آهن، تن لاءِ ڪو ترياق هٿ ڪري ها. ممبئي ڪرائيسز کان ترت پوءِ کيس دهليءَ پهچڻ گهرجي ها ۽ مسلمانن سميت جيڪي دنيا جا ڪرسچن، يهودي، ٻوڌي ۽ سناتن ڌرم سان تعلق رکندڙ اڍائي سئو کن انسان افسوسناڪ اڳرائي سان هلاڪ ٿيا هئا، تن بابت سونيا گانڌيءَ کان تڏو بخشرائي ها. کيس حسينه واجد جي حلف برداريءَ جي تقريب ۾ شرڪت لاءِ ڍاڪا اسهڻ اوس ضروري هيو. ”شيرِ ڪشمير“ شيخ عبدالله جي پوٽي عمر عبدالله کي وڏ وزارت جون مبارڪون ڏيڻ لاءِ هند جي زير ڪنٽرول وادي ۽ جنتِ نظير ڪشمير ۾ رائيونڊ جو راڻو قدم رنجه فرمائي ها ته سري نگر ۾ سندس سواگت پڪ سان سريلو ٿي ها، ڇاڪاڻ ته ميان صاحب وارا خانداني حوالي سان ”ڪشميري“ آهن.

”ايمبي سيڊر“ هوٽل جي ڪاريڊور ۾ نوي ساله سعد الله خان جڏهن پنهنجا تجربا شيئر ڪري رهيو هو ته ڪنهن پنجابي من چلي چئي ڏنس ته : وطنِ عزيز پنجاب لاءِ پختونستان پاران جيڪڏهن توهان جو پڙ پوٽو اسنادِ سفارت کڻي ايندو ته ايمبيسيڊر هوٽل جا هي ايوان شاهد رهن، اسان کيس ”ايمبيسيڊر“ تسليم ڪرڻ کان نٽائينداسين نه...ڪنهن سنڌي چيو پئي ته نواز ليگ سرڪار جي وفاقي ڪابينا ۾ فقط هڪڙو سنڌي وزير هو...پر سائين شوڪت شاهه نوابشاهيءَ کي فل منسٽري جو به اهل ڪو نه سمجهيو ويو، موصوف اسٽيٽ منسٽر هو. ٻئي ڳالهه اها به سامهون آئي ته نواز شريف مخدوم سجاد حسين قريشي ۽ سندس فرزند مخدوم شاهه محمد قريشيءَ کان غوث العالمين مخدوم بهاءُ الدين ذڪريا جي گادي نشيني ڦري ڪنهن هاشميءَ کي سجاده نشيني سپرد ڪرڻ جا اهتمام ڪيا هئا. ملتان جا سنڌ ۾ لکين مريد آهن، کين تڏهن ڏاڍو صدمو پهتو هو. اهي متاثرين هجن يا عام سنڌي کين نون ليگ بابت لکين تحفظات آهن. ٽن ڳالهين تي جهڙوڪر سنڌ ۽ سرحد جي صحافين جو موقف اتفاقي هو. (1) 1940ع واري ٺهراءَ جي روشنيءَ ۾ هن مملڪت خداداد کي ”يونائيٽيڊ اسٽيٽس آف پاڪستان“ جي نالي سان نئين سر ڪنهن ”عمراني معاهدي“ تحت هلايو وڃي. (2) قانون لاڳو ڪندڙ ادارن کي حقيقي معنيٰ ۾ ”قومي سپاهه“ بنائڻ لاءِ چئني صوبن ۾ موجود سندن سموريون آساميون مقامي ماڻهن حوالي ڪيون وڃن ۽ جيڪڏهن جمهوريت کي جهاٽڪي جي نتيجي ۾ آمر ماضيءَ جي هلت هلن ته پرڳڻا پنهنجي ڀونگي ڌار ڪرڻ لاءِ آزاد هجن...سنڌ ۽ سرحد جي صحافين جي خيالن کي ريج ڏيندي شهباز شريف نئين سماجي معاهدي تائين ته پهتو آهي، اڳتي جي خبر آگي کي!

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

هندستان جو ”ديپڪ راڳ“ ۽ پاڪستان جي ”ملهاري“ موسيقي جنگ ٽارڻ ۾ ناڪام ڇو؟





جمع 16 جنوري 2009ع



”ديپڪ“ کي جڏهن ماهر منگتو ڳائيندو آهي ته ماحول ۾ تپش جي سطح بلند ٿيڻ لڳندي آهي. اهڙي گرما گرميءَ کي ”ملهاريءَ“ سان متوازن بڻائبو آهي. پنجاهه ڏينهن ٿي ويا آهن، ”ننڍي کنڊ“ جي ٻن ائٽمي طاقتن طرفان ديپڪ ۽ ملهاري ڳائيندي پرناڀ مکرجيءَ کي سعودي عرب جي انٽيليجنس چيف شهزادي مقرن خبر ناهي ته ڪهڙيءَ ريت رام ڪيو آهي ۽ هاڻ مکرجي فرمائي پيو ته اسان ممبئي سانحي جي مبينه ملزمن جي حوالگيءَ تان هٿ کنيو اسان چاهيون ٿا ته پاڪستان ڏوهارين کي جوڳي سزا ڏي. دير آيد، درست آيد...ٻن مهينن دوران پرامن فضا کي پراگندگيءَ حوالي ڪرڻ لاءِ جيڪي ٻنهي ملڪن جا ”محاذ آرائيءَ“ کي تقويت فراهم ڪندڙ ”جوڌا“ ميدان ۾ لٿل هئا، تن جي تپايل تر کي درست سمت فراهم ڪير ڪندو؟ ديپڪ ڪپور هندستاني فوج جو چيف آف آرمي اسٽاف آهي، تقسيمِ هند جي موقعي تي 1947ع ۾ سندس پيش رو فيلڊ مارشل آڪن لڪ هو...پنڊي ۽ دهليءَ جون سينائي سرگرميون آڪن لڪ جي جوڙيل فوجي قانونن سان سلهاڙيل رهيون آهن، پنڊيءَ فيلڊ مارشل جي اصولن کي گريسي ۽ ميسوريءَ جي ڪمان تائين ته قابل عمل قرار ڏيندي رهي آهي، پر ايوب خان جي ”اڳواڻي“ کانپوءِ برٽش انڊين آرميءَ جا طور طريقا فقط سينائي سورمن جي پروٽوڪول، ترقين ۽ بٽ مينن هٿان جتين جا ڪسا ٻڌائڻ تائين ته جاري رکندا پيا اچن، باقي ”خوءِ حڪمرانيءَ“ جي حوالي سان همراهن لاءِ ڪا به پابندي ڪا نه رهي آهي. چئن ئي ڏسن ۾ هو ڇوٽ چرڻ لاءِ آزاد آهن....سندن مار موچڙو جمهوري جهان کي ته سدائين پيو جهوريندو رهيو آهي، پر همراهن ملڪ کي ”جنگي وائرس“ ۾ مبتلا ڪرڻ بابت هميشه ڪشاده دليءَ جو مظاهرو تسلسل سان برقرار رکيو آهي. ايوب خان رڻ ڪڇ ۽ پنجهٺ واريون جنگيون ان ڪري شروع ڪيون هيون ته جيئن کيس ”هيرو“ سمجهڻ لاءِ ملڪي باشندا هر دم هڪيا تڪيا حاضر رهن...تڏهوڪو سوويت يونين وچ ۾ پيو ۽ شهيد ڀٽي جي ڪوششن سان ”تاشقند معاهدو“ منعقد ٿيو هو. جنهن لال بهادر شاستريءَ ۽ ايوب خان کي گڏ ويهاري ٻيهر اهڙي چريائپ کان باز رهڻ جي تاڪيد ڪئي هئي. سترهن ڏينهن واري هن جنگ ۾ ملڪي خزاني اچي گوڏا کوڙيا هئا. اسلحي ۽ جنگي ساز سامان جي کيپ به کوٽ جو شڪار ٿي هئي...اهي ڳالهيون نيڪڻ ٽيڪڻ نه پيو ڪري، اهي انڪشاف ڪندڙ آهن ايئر مارشل اصغر خان ۽ ايئر مارشل نور خان پارا اهي رٽائر راڻا، جن رڻ ڪڇ ۽ پنجهٺ واريون جنگيون صفِ اول ۾ وڙهيون هيون. تاشقند معاهدي ۾ اها ڳالهه به ٻنهي ملڪن تسليم ڪئي هئي، جنهن بات ۾ قبوليو ويو هو ته ”ڪشمير“ متنازعه مسئلو آهي، انهيءَ پرابلم کي حل ڪرڻ لاءِ مذاڪراتي محاذ گرم رکبو، البته ڪشمير لاءِ ٻئي ملڪ فوجي اڳرائي ڪرڻ جا اهل ڪو نه هوندا.

يحيٰ خان تاشقند معاهدي جي مس به سڪڻ ڪو نه ڏني ۽ ٻنهي ملڪن کي جنگن واري جهان ۾ هڪلي آيو، اوڀر پاڪستان جو سياسي مسئلو شرافت سان حل نه ڪرڻ سان بنگالي باهه ٿي ويا...ڍاڪا به ويو ته لک کن ڍولا سپاهي مدراس ۽ ڪولڪتي جي ڍڪن ۾ واڙيا ويا...ضياءُ الحق سري نگر کي به ڪابل جيان پنهنجي تسلط ۾ آڻڻ جا خواب ڏٺا، پراڪسي وار حقيقي جنگ ۾ تبديل ٿيڻ تي هئي ته ضياءُ الحق ”ڪرڪيٽ ڊپلوميسيءَ“ جا ٽڪساٽ ڪم ۾ آندا ۽ مسي مسي ميانوالي ۽ مدراس محاذ آرائيءَ واري ملاکڙي کان مستشنيٰ قرار ڏنا ويا. پرويز راڻو آڪن لڪ جي اصولن کي لتاڙي ڪارگل پهتو هو...اهو شينهن مڙس اڄ به واشنگٽن جو سڪيلڌو راج دلاور بڻيل آهي. مورخ لکن ٿا ته مٿيون چارئي ڪاهون ”ڪاڪاڻين“ واشنگٽن جي ونگار ۾ ڪيون هيون...چوڏهان جنوري 2009ع ڏينهن اربع جو خبرون پيون ڪري ته دهليءَ ۾ آمريڪي سفير سونيا گانڌيءَ ۽ من موهن سنگهه سان ڇهه ڀيرا مليو آهي. ٽن ڏينهن دوران خبرن مطابق هندستان کي ممبئي ڪرائيسز کان پوءِ آمريڪا جيڪي اميدون ڏيکاريون هيون ۽ جيڪي آسرا ڏنا هئا، افغان هلچل جي باريڪين جي ڪري ست سمنڊ پار واري سرڪار کي سر جي لڳي آهي. بش ۽ سندس ”باقيات“ پاڪستان تي حسبِ دستور دستِ شفقت کڻڻ کان لاچاري ڏيکاري چڪا آهن. اهڙي پيغام کانپوءِ خبرون پئي ڪري خلق خدا ته هندستان آمريڪا کي ڌمڪي ڏني آهي ته جيڪڏهن اسان سان طويل مدتي سفر ۾ گڏ هلڻ جا گهورا آهيو ۽ سول ائٽمي معاهدن کان ويندي چيني اثر و نفوذ کي اعتدال تي رهڻ ڏيڻ واري ميدان ۾ دهليءَ جي معاونت جا متلاشي آهيو ته پوءِ ڪن ضابطن ۽ اصولن جي پاسداري واشنگٽن کي ڪرڻي پوندي، ٻي صورت ۾ اسان اوهان کي ”خدا حافظ“ چونداسين. ساڳين ڏينهن ۾ اسلام آباد تي جيڪا آمريڪي ملڪه سڳوري اثر رکي رهي آهي، انهيءَ ليڊيءَ به پنهنجي هندستاني هم منصب جيتريون ملاقاتون ڪيون آهن صدر آصف زرداري ۽ وزيراعظم گيلاني سان.

ممبئي واقعن کان ترت پوءِ هندستان تڪڙ ڪري آمريڪا ۽ برطانيا تي وڌيڪ ڀاڙيو پئي، پر هاڻ پنجاهه ڏينهن کانپوءِ من موهن سنگهي ”جنگي مبصر“ چون پيا ته جيڪڏهن آصف زرداريءَ جي پيشڪش کي قبول ڪريون ها ۽ گڏيل جاچ لاءِ اسلام آباد ۽ دهلي مشترڪه ڪوششون شروع ڪن ها ته پرناڀ مکرجيءَ جي پت هن ريت رستن ۽ روڊن تي وائکي نه ٿئي ها....مکرجي وارن پاڪستان کي ٽپال رستي جيڪي شواهد ۽ ثبوت فراهم ڪيا آهن، اها ٽپال مطلوبه نتيجا ڏيڻ ۾ گهڻي ڀاڱي ناڪام ثابت ٿي آهي. تڏهن هندستان آزاديءَ جي ايڪهٺ سالن کانپوءِ پهريون ڀيرو ”ديپڪ“ راڳ شروع ڪيو آهي. اتان جي ڪنهن به آرمي چيف ڪڏهن به ملڪي مامرن تي ائين ناهي ڳالهايو، جنهن نموني ڪپور صاحب گوهر افشانيون فرمائي رهيو آهي. عربيءَ ۾ چوڻي آهي ته، ”بي وس بندن جي زبان دراز ٿي ويندي آهي.“ لڳي ٿو ته ديپڪ ڪپور واري دهل پٺيان به هندستان جي ”هيڪلائي“ موجود آهي....سونيا! تون پنڊت جواهر لال جي ڏوهٽي راجيو جي بيگم آهين، ديپڪ ڪپور کي پريس ڪانفرنس ڪرائي توهان نهروءَ جي ملڪي پاليسيءَ کي جيڪا پٺ ڏني آهي مورخ ”بيگمات ڪي آنسو“ جهڙو ٻيو درديلو ڪتاب به توهان بابت لکڻ ۾ لڳي ويو آهي. اهڙي قهر تي ٺيڪ آهي، توهان تي پريشر تمام وڏو آهي، لال ڪرشن آڏواڻيءَ کان ويندي سينائي سربراهه ۽ سولجرن تائين ته هٿ ڪڍ ته پنڊ دادن خان سان ليکا برابر ڪريون...توهان وٽ اپريل جي اوائلي ڏهي ۾ قومي چونڊون به منعقد ٿي رهيون آهن، ٿي سگهي ٿو ته ديپڪ راگ سان اوهان اليڪشن ۾ سوڀارا به ٿي وڃو، پر مهاراج کي جيڪڏهن لوهارڪو ڪم ڏبو ته پوءِ پاهوڙا، ڪوڏرون ۽ ڪهاڙيون به يانصيب...هيڏانهن ديپڪ ڪپور جا هم منصب حيثيت ۽ بيابان جا صاحب هجن يا امير البحر، فضائن ۽ هوائن کي مُسخر ڪندڙ شاهين هجن يا اسلم بيگ ۽ حميد گل...سمورا سولجر، ساليڊيرٽيءَ سوسائٽي وارا شتر بي مهار اهڙيون پيا خبرون ڪن، ڄڻ ته انهن اڳ واريون چارئي جنگيون سئو فيصد سوڀاريون ڪيون هيون!

ڪارگل جو هيرو به ٻيهر ڏيساور اسهيل آهي. کيس بش جيان پادرن واري آڌر ڀاءُ جو خوف به وڻ ويڙهيءَ جيان ورائي ويو آهي. مهينو ماسو اڳ به همراهه ملڪهءِ وڪٽوريا جي ديس ۽ انڪل سام جي آکيرن مان داڻا چڳي آيو هو، تڏهن کانئس ڪي پابنديون برداشت نه ٿيون ۽ همراهه اوٽ پٽانگ آکي ويو...مبصرن جي خيال مطابق دهلي ڄائي هن دلير مڙس کي حڪم عدوليءَ جي ڪري ترت واپس گهرايو ويو هو...موصوف ٻيهر خاموشي تڏهن ٽوڙي جڏهن خورشيد قصوريءَ جي ڪاڄ ۾ تشريف فرما ٿيو هو. قصوريءَ جي فرزند کي ميان منظور وٽوءَ جو ناٺي ٿيڻ نصيب ٿيو آهي. پ پ جي وزير اعظم جو پٽ فنڪشنل ليگ جي صوبائي صدر جو داماد ٿئي يا پنجاب جي اڳوڻي وڏي وزير ۽ پ پ سرڪار جي خاص مشير ميان منظور وٽوءَ جي دامادگيءَ واري دائري ۾ محمود علي قصوريءَ جو پوٽو داخل ٿئي....چرچائي چون پيا ته اهي سنڱاونديون ڪرائڻ ۾ سابق صدر جون دعائون به شامل آهن. ڪن ائين به چيو آهي ته نومبر 2009ع ۾ مشرف ٻيهر ڪنهن اهم پوسٽ تي هوندو. هن وقت کيس آمريڪا جي مشهور پبلڪ رليشنز فرم ”هيري واڪر“ واشنگٽن گهرايو آهي. اڄ 16 جنوريءَ تي موصوف ليڪچر ذريعي سٽينفورڊ يونيورسٽي ڪيليفورنيا جي ڪئنيڊي هال اهم آمريڪي پاليسي سازن سان مخاطب ٿي رهيو آهي. لياقت علي خان کانپوءِ جنهن حڪمران جو ”مڪو“ ٻنهي هٿن وارو مشهور ٿيو هو، اهو سريلو سرواڻ ”ورلڊ افيئرز ڪائونسل“ جي ميمبرن سان به مخاطب ٿيندو پنسلو انيا ۾...آمريڪي صحافين سان پرويز مشرف جي پريس ڪانفرنس به رٿيل آهي. ڏهن ڏينهن واري پرويز مشرف جي آمريڪا ياترا تڏهن ٿي آهي، جڏهن هندستان ۽ پاڪستان هڪ ڀيرو ٻيهر مستوراتي طعننن، مهڻن ۾ اوچتو اضافو ڪري ويا آهن. پرويز مشرف کي صدارتي عهدي تان ”موڪل“ ملي هئي، تڏهن به هندستان افسوس جو اظهار ڪيو هو. ڪارگل جي هيري لاءِ افسوس ڪرڻ مان انڊين سوچ جي انڌائي منڊائي ڪيتري قدر واضح ٿي سامهون آئي هئي؟ محمود علي درانيءَ جي گهر ڀيڙو ٿيڻ تي به هندستان افسوس جو اظهار ڪيو آهي. لڳي ائين ٿو ته من موهن سنگهي سرڪار آمريڪن ريپبلڪ حڪمرانن سان جيڪي ياريون باشون روا رکيون هيون، بارڪ اوبامي جي آمد ۽ ڊيموڪريٽڪ سرڪار جي آغاز وارن ڏينهن ۾ هندستان سرڪار ڪنهن مخمصي جو شڪار ٿيندي ڏسڻ ۾ پئي اچي. پاڪستان ۾ طارق عزيز ۽ محمود علي دراني ”وائسراءِ“ تڏهن هوندا آهن، جڏهن واشنگٽن ۾ ريپبلڪن جو راڄ هوندو آهي. محمود علي دراني جڏهن آمريڪا ۾ 1977ع ڌاري ملٽري اتاشي هو، تڏهن رپبلڪن حڪمران هئا. هنن شهيد ڀٽي سان سفاڪاڻو رويو رکيو ۽ جنرل ضياءَ کي اڳتي آندو، تڏهن پنهنجي منظورِ نظر هزاري واسي مسٽر درانيءَکي جنرل ضياءَ جو ملٽري سيڪريٽري بڻائي جي ايڇ ڪيو ۾ سندس تقرري عمل ۾ آندائون. دراني تڪڙي ترقي به ڪئي، پر اوجهڙي ڪيمپ ۽ ٻين غلطين جي ڪري جڏهن واشنگٽن چاليهن جو ڪاروان ”بستي لال ڪمال“ وٽ بهشت برين ”ڏانهن روانو ڪيو هو، تڏهن به صحرائي ٽينڪن جو مظاهرو دراني صاحب جي اهتمام سان آراسته ٿيو هو. پرويز مشرف به ضياءُ الحق جو تسلسل هو، دراني پرويز جو سيڪريٽري رهيو، پوءِ جهانگير ڪرامت (جيڪو وار جي موضوع تي ڊاڪٽريٽ ڪيل مفڪر جرنيل طور مشهور آهي) جي جاءِ تي پرويز مشرف کيس آمريڪا ۾ هاءِ ڪمشنر مقرر ڪيو. جهانگير ڪرامت کي به پرويز مشرف آمريڪا ۾ سفير طور اسنادِ سفارت عنايت ڪيون هيون. اهو ئي جهانگير ڪرامت، جنهن کي جبري طور نواز شريف لاٿو هو، تڏهن پرويز مشرف منگلا ڪور جي ڪمان ڪري رهيو هو. نواز شريف فرخ ۽ علي قلي خان جهڙن سينيئرن تي پرويز مشرف کي ”سپر سيڊ“ ڪري چيف آف آرمي اسٽاف مقرر ڪيو هو. پوءِ پرويز مشرف جڏهن نواز شريف کي ٽپڙ گول ڪرايا ته هن ٻين الزامن سان گڏ اهو به چيو هو ته نواز شريف ٻن چيف آف آرمي اسٽافز جنرل آصف نواز جنجوعي ۽ جنرل جهانگير ڪرامت جي توهين ڪئي هئي. ڪو پرويز مشرف کان پڇي ته قبله! نواز شريف توهان جي به ”توهين“ ڪئي هئي، پر توهان جي جاءِ تي جنهن جنرل ضياءُ الدين بٽ چيف آف آرمي اسٽاف وارو عهدو قبول ڪيو هو، ان بٽ صاحب کي ته ڪنهن ”ڪورٽ مارشل“ جي دائري ۾ داخل ٿيندي ڪو نه ڏٺو. توهان پاڻ به ته جهانگير ڪرامت جي جاءِ تي ”چيف“ وارو عهدو ڇو ۽ ڇالاءِ قبول ڪيو هو. ”توهين“ واري توهان جي معيار کي سامهون رکجي ته پوءِ پرويز مشرف ۽ ضياءُ الدين بٽ به ته ”مقدس عهدي“ جي توهين ۾ ڪنهن کان گهٽ ته ناهن. پوءِ سزائون صرف سياستدانن لاءِ ڇو؟ اوهان کي سڀ سياهه ڪاريون ڇا لاءِ ڦٻي وينديون آهن. محمود علي دراني کي الوداعي سلام ۽ رچرڊ بائوچر سان نشانِ قائد اعظم واري سخا ساڳئي ڏينهن تي...اهي ٻئي سدورا موڪلائي ويا، هاڻ ”جوزف بائيڊن“ جي مرضيءَ سان نئون ”وائسراءِ“ درانيءَ جي جاءِ تي مقرر ٿيندو طارق عزيز. دراني ۽ طارق پاڪ-ڀارت ”ٽريڪ ٽو ڊپلوميسي“ جا پيل پاوا هئا، هاڻي ٿي سگهي ٿو ته عاصمه جهانگير کي اها ذميواري ملي، ۽ بيگم عابده حسين کي ممڪن آهي ته ڪنهن اهم مشاورت ۾ اهم ذميواري ڏني وڃي. اهي ”مايون“ ٿي سگهي ٿو ته سونيا گانڌيءَ سان انڊو-پاڪ ڪشيدگيءَ جي خاتمي لاءِ مذاڪرات (ٽريڪ ٽو ڊپلوميسيءَ وارا) ۾ امتياز عالم کي به شريڪ ڪن. حسين حقاني جتي آهي، اتان ئي دهلي-پنڊي مامرن کي سهل بڻائڻ لاءِ سفارت ڪاريءَ وارا جوهر ڏيکاريندو رهندو. شهزادي مقرن جي ٽياڪڙي سان پ پ-نون ليگ ۾ جاري جهيڙو گهٽيو آهي...صدر آصف ۽ وزير اعظم جي وچ ۾ اختلاف آهن يا نه؟ اها بعد جي ڳالهه آهي پر اهڙا اختلاف ڪنهن خاص مقصد خاطر عام ڪيا پيا وڃن. اها خود ”طرزِ حڪمراني“ جي ڪامياب ڪاريگري به ٿي سگهي ٿي. سازش ٻازش گهٽ ۽ عوام کي دلچسپ وندر فراهم ڪرڻ واري مال مصالحي جي فراهمي وڌيڪ ٿي نظر اچي.

ديپڪ ڪپور جو ”دهمان“ شهزادي مقرن دور ڪري ڇڏيو آهي. هندستان ممبئي سانحي جي ملزمان کي ”حوالي“ ڪرڻ واريءَ هوڏ تان هٿ کڻي ويو آهي. ڪراچيءَ ۾ سنڌ مدرسي ڀرسان ايوانِ صنعت و تجارت واري بلڊنگ جي افتتاح واري سنگ مرمر جي يادگار تي لکيو پيو آهي ته هن واپاري مرڪز جو مهاتما گانڌي ”مهورت“ ڪيو هو، سنڌ طرفان هند کي صلح جي سوغات موڪلجي ٿي...پاڪستان تي سنڌي حڪمراني ڪري رهيا آهن، اي الهيانِ هند! اوهان ”آمرن“ جي ڀيٽ ۾ جمهوري دوستن کي ”ٽف ٽائيم“ ڏيڻ کان باز اچو، خدا ڪندو ته رهجي ايندي.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

ڇا اوباما جي آمد سان دنيا لاءِ امن برآمد ٿي سگهندو؟







اڱارو 20 جنوري 2009ع



ابجد جي حساب سان ڊبل فور جو انگ کڻي ڪهڙي به مفهوم کي واضح ڪندو هجي پر اها حقيقت آهي ته مسلمان ڏاڏي جو پوٽو، عيسائي امڙ جو راج دُلارو ۽ مارٽن لوٿر ڪنگ جي خواب جي تعبير وارو اهڃاڻ ”اوبامو“ وائيٽ هائوس ۾ اچي ويٺو آهي. عربيءَ ۾ ”ابيض“چئبو آهي سفيد رنگ کي ۽ ”اسود“ جي معنيٰ ٿيندي سياهي مائل صورت...نيلسن منڊيلا سان به اوبامي گڏجي ڪم ڪيو آهي ته سنڌ جي بانڪي چانيهي جو پوٽو به هن جو دوست آهي...سنڌڙي ايئرپورٽ لڳ چانيهن جي ٻنهيءَ ۾ ڪارڙن ۽ ڪوجهن شيدين، ڀيلن ۽ ڪولهين کي اوبامي جي دوستيءَ واري دعويدار ڌر ”ڀت“ به کارائي چڪي آهي...اڄ آمريڪا جو چوئيتاليهون صدر اهو ڪارو حلف کڻي رهيو آهي، جنهن لاءِ ”هون تان مٽڪو رمڻ جائون، ڪاري نان ڪجليو ٿي گائون“ جهڙا گيت اهي ”اسودي“ آڪهه جا انسان ججهي انداز ۾ ڳائيندا هوندا، جن سياهه فامن کي بسن ۾ سيٽون ڪو نه ملنديون هيون...اڇوت شوڌر ڪلچر ته ايشيا ۾ به موجود آهي، پر دنيا جو نمبر ون سپر پاور سڏائيندڙ آمريڪا سفيد فام مافيا جي بالاتريءَ جي زعم ۾ دنيا جي مڙني ملڪن کان سگهارو پئي رهيو آهي. اهڙي راجپوت ۽ خالصا ڪلچر کي رڻ ۾ رولي اوبامي جهڙو سياهه فام سرير آراءِ سلطنت ٿي وڃي ته پڪ سمجهو ته ڊاڪٽر امبيڊڪر ۽ مارٽن لوٿر جون خواهشون خدا سائين ڪڏهن نه ڪڏهن پوريون ضرور ڪندو آهي.

اوبامي جي جنم تاريخ چار آگسٽ اوڻيهه سئو ايڪهٺ آهي، هو سياست جي مين اسٽريم ۾ نو وارد آهي. مٿس ٽيون ڏينهن ڪنهن ”اڇي“ حملو ٿي ڪيو، پر وار گسي ويو ۽ سفيد فام سوگهو ٿي ويو. اوبامو هارورڊ لا ڪاليج مان وڪالت پاس آهي، پوليٽيڪل سائنس وارا سبق هن ڪولمبيا جي يونيورسٽيءَ مان مڪمل ڪيا هئا...لکڻ ۽ ٻارڙن سان رهاڻيون رچائڻ هن ”راڻي“ جون پسنديده مصروفيتون آهن. شيڪسپيئر جون المياتي آکاڻيون هو دلچسپيءَ سان واچي ٿو. ڳالهائڻ ۾ ذوالفقار علي ڀٽو مرحوم سان مشابهت رکي ٿو، عوام کي کلائڻ ۽ نم ديده ڪرڻ هن جي ڏائي هٿ جو کيل آهي...ايشائي ملڪن جيان آمريڪا پڻ سندس اها اداڪاري جيڪا هو جلسن دوران خطاب ڪندي روا رکي ٿو، ۾ لڙهي ويو...ٻن ڌار ڌار نسلي شناختن وارو هي ٻيراڙو ٻاٻيهو اڇن ناناڻن ۽ ڪارن ڏاڏاڻن جو سنگم آهي. آمريڪي رياست ڪينس جي رهاڪو سندس امڙ سڳوريءَ کي موصوف جو والد ماجد جڏهن طلاق جهڙي تباهه خانداني مرحلي حوالي ڪري رهيو هو تڏهن هن شينهن مڙس جي ڄمار هئي ٻه سال...ڏهن سالن جي اڌي شعوري ڄمار ۾ موصوف بابي سان ملڻ ڪينيا ويو هو، پڻس لوڻي ڦيري چلتو ڪيو ۽ پاڪيٽ مني ته ڇا پر ڀاڙو ڏيڻ کان به نابري واري ويهي رهيو هو. نشئي موالي هجي ها ته به ميار ڪو نه ڏيون ها، پر ”بابا جان“ ته ڪينيا سرڪار جو محبوب الحق جيان معاشي مشير هو. اوبامي جو ڏاڏو ”باورچي“ هو فوج جو...غريب گهراڻي جي هن همراهه کي انڊونيشيا ۾ چار ڪلاس پڙهڻو پيو، ڇاڪاڻ ته سنددس والده محترمه جو شوهر ثاني جڪارتا ۾ ڪنهن تيل ڪمپنيءَ جو ”مير منشي“ هو. ويڳي بابي سان سندس امڙ جڏهن رفيقهءِ حيات طور زندگيءَ جي نئين دور جو آغاز ڪيو هو، تڏهن اوبامو ڇهن سالن جو ٻارڙو هو. Dream from my father واري آتم ڪٿا ۾ اوبامو لکي ٿو ته، سڃائي، دربدري ۽ خانه بدوشيءَ جا خوب مزا ورتاسين، ڀينگيا ضرور هياسين پر حقا اسان به دل تي ڇڪيا...جوڳي سامي بڻجي هن دربدريءَ ۽ خاڪ بسريءَ جا جيڪي مرحلا پار ڪيا آهن، ممڪن آهي ته موصوف ۾ ”آمريڪا مخالف“ راءِ جيڪا دنيا جي چئن ئي ڏسن ۾ ڏئونڪو وڄائي رهي آهي، کي ٿڌي ڪرڻ لاءِ نرم روييءَ جا جوهر موجود هجن، پر جيئن چئبو آهي ته پهرين ٽڪي کير ڀري...همراهه غزه تي تازن واقعن تي آمريڪا جو اهو ئي موقف دهرائيو آهي، جيڪو ڍڳو پير پيران جيان واشنگٽن جو هميشه معمول پئي رهيو آهي. هن گوانٽاناموبي جي گورستان ڏانهن روانگيءَ جا به هوڪا ڏنا هئا. هاڻ چوي پيو ته،

ناحق هم مجبورون پر تهمت هي مختاري کي

کرو سو سب آپ کرو عبث همين بدنام کيا

يهودي لابيءَ انهيءَ فوجي جيل بابت کيس پيش قدميءَ کان روڪي ڇڏيو آهي. هن عراق مان فوجون واپس گهرائڻ جو اعلان ڪيو هو، هاڻ چوي پيو ته نوري المالڪيءَ وارا ”مستحڪم“ ٿيندا، تڏهن اسان جي سينا ٽپڙ گول ڪرڻ جو فيصلو ڪندي. افغانستان جي معاشي ۽ فوجي امداد ۾ واڌاري جا به موصوف واءِ ويلا ڪيا پئي، پر هاڻ چوي ٿو ته ”پسند“ جي حڪومت قائم ٿيڻ تائين نيٽو فورسز جو آپريشن جاري رهندو. هفتيوار ”ٽائيم“ ميگزين جو سترهان نومبر وارو شمارو سامهون پيو آهي، چونڊون کٽڻ کان پوءِ اوبامي شڪاگو ۾ جيڪي ڀاشڻ ڏٺا آهن، هن رسالي انهيءَ تقرير جي انهيءَ جملي Change has come to America سان پنهنجو سرورق سجايو آهي. اڍائي ٽن مهينن اندر اوبامي کي زميني حقيقتون ائين اسٽيبلشمينٽ وارن الجهائي پيش ڪيون آهن، جيئن سنڌ ثقافت کاتي کي ”هندو جيم خاني“ بابت فضائي اڏام تان هيٺ لاٿو ويو آهي. انساني مزاج ۽ سوچن جو سفر جيستائين تبديل نٿو ٿئي، تيستائين فرد افراد جي مهانڊن تبديل ٿيڻ ۽ ڪنهن خاطرخواهه نواڻ جي اميد رکڻ عقلمندي آهي يا ڪم عقلي؟ ڪارن کي ابراهام لنڪن 1865ع ڌاري غلاميءَ جي ذلت مان آجو ڪيو هو. جان ولز مينارڊ پارومل ڪولهيءَ جيان اهو پهريون سياهه فام هو، جنهن 1868ع ۾ ايوانِ نمائندگان جي اليڪشن کٽي هئي. ابراهام جا اعلان اڌورا رهيا مينارڊ کي رئيسن اسيمبليءَ ۾ آمهون سامهون ويهڻ نه ڏنو ۽ همراهه ارمانن ۽ حسرتن جا مانارا من ۾ محفوظ رکي ٻاهر هليو ويو. ڪارن لاءِ وڏي ويڙهاند ۽ ”مساوات تي ٻڌل معاشري“ واري ٿيوري ڏيندڙ مارٽن لوٿر ڪنگ 1929ع ۾ پيدا ٿيو هو. کيس اڻيتاليهه سالن جي ڄمار ۾ ”اسان جي مئاسين سفر ۾ او ساٿي“ واري خواهشن جي تڪميل ڪرائي ويئي ۽ موصوف سفيد فامن جي ”سياهه ڪاري“ جو شڪار ٿيو ۽ مارجي ويو. ”منهنجو هڪ خواب آهي“ واري تاريخي تقرير هن 1963ع ڌاري ڪئي هئي. سفيد فام ۽ سياهه فام واري اها روسياهيءَ جهڙي رقابت تڏهن بامِ عروج تي پهتل ٿي نظر اچي، جڏهن لوٿر پادريءَ هوندي بائيبل مقدس ڪنهن اڇي کي عنايت ڪئي ته اندر واري ابليسيءَ ظاهر ٿي سفيد فام جي ته ۽ هن ڪاري جي هٿان ”وحي الاهي“ کي به قبول ڪو نه ڪيو. ”لوٿر“ ان ڏينهن کان پوءِ اڇن جون ايسيون تيسيون ڪرڻ ۾ لڳي ويو.

اوبامي جي وائيٽ هائوس ۾ آمد کانپوءِ پاڪستان لاءِ ڪهڙا امڪاني خطرا، ڪهڙيون امڪاني اميدون پيدا ٿي سگهن ٿيون؟ جيستائين خطرن جي ڳالهه آهي ته ”اوبامي ۽ سندس ٽيم افغانستان جي حوالي سان ”وهي چال بي ڍنگي، جو پهلي تهي وه اب بهي هي“ تي هلڻ جا اشارا ڏنا آهن. ٽيهه سال اڳ جنرل ضياءُ الحق جي سرڪردگيءَ ۾ اسلام آباد ”سرد جنگ“ جي روايتي ڪاروبار ۾ حد کان وڌيڪ اڳتي وڌي ويو ۽ نتيجي طور هي خطو ٽيهن سالن کان ٽياس تي ٽنگيل آهي. اوبامو به جيڪڏهن بش جي پاليسيءَ کي ڪابل ۽ اسلام آباد لاءِ جون ڪا تون جاري رکي ٿو ته پوءِ گهٽ ۾ گهٽ هن خطي جا ماڻهو ائين چوڻ ۾ حق بجانب هوندا ته ”بش ويو، اوبامو آيو، اسين اوتري جا اوترا.“ اوبامو فرمائي پيو ته، بش کانپوءِ آمريڪا منهنجي گود ۾ آيو آهي ته واشنگٽن کي سرد جنگ ۽ دهشتگرديءَ واري وار جا ٻن جنگين وارا ڪنڊا ڪڍڻا پوندا. اوبامي اقتصادي ۽ معاشي بحرانن جي حوالي سان به واشنگٽن کي درپيش بحرانن بابت تفصيل سان ڳالهايو آهي. ٻن جنگين ۽ معاشي بحرانن بابت جيڪو واڳون وات ڦاڙي نيويارڪ کي ڳڙڪائي وڃڻ لاءِ مائل آهي. اوبامي واقعي مرض جي تهه تائين پهچڻ جي ڪامياب ڪوشش ڪئي آهي. ڇا اهڙي اعتراف سان آمريڪا جون ارهه زورايون ۽ توسيع پسنديءَ واريون ترڪ تالون دنيا کيس معاف ڪري ڇڏيندي؟

جارج واشنگٽن باني صدر آهي ”تهذيبي جنگ“ جي هاڻوڪن تيس مارخانن جو...موصوف چوندو هو ته، ”ريڊ انڊين“ ماڻهن ۾ ماڻهپي واري ڪا به نشاني ڪانهي، سواءِ ان ڳالهه جي ته اهي شڪلين ۾ انسانن سان مشابهت رکن ٿا. چند سالن اندر ”سرخ هندي“ ماڻهن جي ويهارو لک آدم شماريءَ کي ختم ڪري جارج واشنگٽن وارن کين اچي ٻن لکن تي بيهاريو. انهن کي به سولائيزيشن جون سريع الحرڪت آسائشون استعمال ڪرڻ جو اهل ڪو نه سمڌائون ۽ لکين لوڌي وڃي جهنگن ۽ بيابانن ۾ گگدام جانورن جيان قيدي بڻائي ڇڏيائون.

اوباما صاحب! ارڙهين ۽ اوڻويهين صديءَ ۾ جنهن صديءَ ۾ جڳ جهان کي مغرب غلام بڻائڻ لاءِ ترڪيبون پئي جوڙيون، ويهين صديءَ جي شروعات ۽ وچولي عرصي دوران ٻن مهاڀاري جنگين جي نتيجي ۾ پنج ڪروڙ انسانن کي اوهان موت جي منهن ۾ ڏيئي ڇڏيو هو. تاريخ ۾ ائين به درج آهي ته ٻي مهاڀاري لڙائيءَ ۾ آمريڪا پنهنجي هڪ ڪروڙ 50 لک سپاهين، 3 لک کن هوائي حملن ۽ هڪ لک کن ٽيئنڪن سان زميني ڪاهون ڪيون هيون ٽوڪيو تي...جڏهن 9.3.1945 تي توهان جي 334 جي 29 بمبارن جهازن بم ڪيرايا هئا...اوباما صاحب! توهان کي خبر هئڻ گهرجي ته انهن هڪ ڏينهن وارن حملن ۾ 84000 ماڻهو لقمهءِ اجل بڻيا هئا. ساڳيو زمانو آهي، جو توهان جا جهاز ائٽم بم کڻي جڏهن هيرو شيما ۽ ناگاساڪيءَ تي ڪڙڪيا هئا، انهن ڏسندي ئي ڏسندي چار لک انسان ماري ڦٽا ڪيا هئا. جينياتي عارضا اڄ سوڌو اهڙن جوهري جراثيمن جي طفيل دنيا ڀوڳي رهي آهي. سوويت يونين توهان جو ڪهڙو ڏوهه ڪيو هو؟ ڇا ڪابل ۾ اتان جي حڪومت ماسڪو مان معاونت حاصل ڪرڻ لاءِ توهان جي محتاجي قبول نٿي ڪري ته توهان ٽيهارو کن پٺاڻ انهن ٽيهن سالن ۾ مارائي ڇڏيا. عراق جا تيرهان لک انسان به قبرن ۾ توهان جي ڪرتوتن جا شاهد آهن. بينائيءَ کان محروم توهان جي پيشرو بش ته اٺن سالن ۾ ”ڪروسيڊ وار“ ذريعي ڇا ڪجهه ڪن ناهي پکيڙيو. اها ”بدبوءِ“ عام طور تي سموري اقوام عالم لاءِ ۽ خاص طور تي مسلمانن لاءِ ته ڪنهن به صورت ۾ برداشت ٿيڻ جهڙي بات ناهي رهي.

تازو بش جو نظرياتي مفڪر سموئيل پي هنٽنگٽن هلي چريو آهي. ارڙهين اپريل 1927ع تي سموئيل نيويارڪ ۾ پيدا ٿيو هو ۽ چوويهه ڊسمبر تي موصوف پرلوڪ پڌاريو آهي. همراهه کي ”تهذيبي تصادم“ واري ٿيوريءَ جو ٿلهو ٿنڀرو ٿنڪ ٽينڪي سمجهبو هو، پر اي بارڪ حسين اوباما! تون جيئن اڇن جي اقليم ۾ پهريون ”ڪارو“ پريزيڊنٽ منتخب ٿيو آهين، تيئن دنيا تو مان انقلابي تبديلين جي اميد رکيو ويٺي آهي، تون وچ اوڀر کان ويندي سري نگر تائين ۽ افغانستان کان ويندي بغداد تائين پهرين فرصت ۾ نئين نڪور سوچ سان سامهون اچڻو پوندو. توکي چين جي حوالي سان هروڀرو هٿرادو طور طريقن سان دهليءَ لاءِ به گهٽ دم دلاسو ڏيڻو پوندو. تون پهرين فرصت ۾ جارج واشنگٽن کان وٺي بش تائين جي آمريڪي تاريخ جي اهم گناهن بابت باقي دنيا کان معافي وٺ. ورلڊ بئنڪ، آئي ايم ايف ۽ اقوامِ متحده جي سهاري سموري دنيا تي دهشت قائم ڪرڻ بدران مڙني ملڪن کي راڄ نيتيءَ واري رهاڻ واريون روڪڙيون عزتون ڏي. تون بلاڪن جي سياست، ”اساما بمقابلا اوباما“ جهڙين ماضيءَ جي مرغوب آمريڪي دلچسپين تان دسبترداريءَ جو اعلان ڪر. دنيا جي معدني ذخيرن تي غاصباڻي قبضي واري توسيع پسنديءَ تان دستبردار ٿي پنهنجي ملڪ جي معيشت کي سڌار ۽ اقوامِ عالم ۾ آمريڪا لاءِ جيڪي تحفظات آهن، تن جائز شڪوه شڪايتن جي ازالي جي ابتدا ڪر.

آمريڪا تي وڏي ۾ وڏو الزام اهو آهي ته هو ڪنهن سان به سچو ناهي، مفاد هوندي پُٽ به ٿي سگهي ٿو. پر ڪم نڪرڻ کانپوءِ ڊکڻن کي ڪڏهن کنگهي به ڪو نه ٿو...تاريخ ۾ آمريڪا جنهن چئو واٽي تي تنهنجي قيادت ۾ اچي پهتو آهي، اهو هڪ عجيب غريب مرحلو آهي. نيڪ ناميءَ ڏانهن به روڊ وڃن پيا ۽ خوار خواب ٿيڻ لاءِ به رستا روڪ ناهي، تون جيڪي به قدم کڻندين، تنهنجي ملڪ جو ماضيءَ وارو رول توکي رلائي ڇڏيندو. فيصلي لاءِ اڄ ئي اعلان ڪر ته، اسرائيل لاءِ اضافي مارڪون ختم، چين لاءِ ”چئوديواري“ ڪا نه ڏبي، روس کي معافيءَ وسيلي پرچائبو، يورو ۽ ڊالر جي جنگ ۾ باقي مغربي دنيا کي آمريڪي شڪنجي ۾ قابو ڪرڻ واري واٽ ترڪ ڪجي ٿي. افغانستان ۽ عراق ۾ بديسي فوجون واپس ڪر ۽ اتي جو انفراسٽرڪچر درست ڪرڻ لاءِ عرب دنيا، هندستان، پاڪستان، چين ۽ ايران جي اشتراڪ سان نئون فارمولو متعارف ڪراءِ.

ٻنهي ڪشيمرين ۽ گلگت بلستان کي ملائي هڪ اهڙي نئين رياست قائم ڪراءِ، جنهن جا اسلام آباد ۽ دهلي هڪ جيترا ”همدرد“ هجن...ٻنهي ملڪن لاءِ بارڊري فري ڪشمير سان ئي هن ننڍي کنڊ جا لايا سجايا ٿيندا. اوباما! توکي روايتي صهيونيت ۽ ردِعمل جي نفسيات واري سپرميسيءَ واري ٿيوري ڏيندڙ مشيرن کان بچڻو پوندو. آمريڪا اڄ نئين دور ۾ عملن داخل ٿي رهيو آهي، شل ظالمن بدران مظلومن جي حمايت جي حوالي سان بارڪ حسين اوبامو ماضيءَ جا داغ ڌوئڻ ۾ ڪامياب وڃي.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

ڇا نواز ليگ پيپلز پارٽيءَ خلاف نئون ”پي اين اي“ ٺاهڻ چاهي ٿي؟







ڇنڇر 24 جنوري 2009ع



باراڪ حسين اوبامو ”واشنگٽن“ مان هينري ڪسنجر جيان ”اسلام آباد“ لاءِ ڪنهن نئين ”پاڪستان نيشنل الائونس“ ۾ ڪيتري دلچسپي رکي ٿو؟ جنرل ضياءُ الحق جا جاءِ نشين ڪنهن مارشل لا جون تياريون ڪري رهيا آهن، يا نه؟ پهرين ته اهي ٻه سوال حل ڪبا. نواز شريف هن جيتامڙي ”جمهوريت“ کي آمريت سان ڀيٽي رهيو آهي ۽ همراهه اعلان ڪيو آهي ته وڪيلن سان گڏ نائين مارچ تي اسان روڊن تي هونداسين. سندس ولولا انگيز بيانن جو ظهور تڏهن عمل ۾ آيو آهي، جڏهن ق ليگ جو ”قيمو“ پيپلزپارٽيءَ جي دسترخوان تي خوش خوراڪيءَ واري خوشبوءِ عام ڪري رهيو آهي. صدر زرداريءَ سان پرويز الاهيءَ جي ملاقات واري خبر ۾ ڪيتري صداقت آهي؟ اصل ڳالهه اها ئي آهي، جيڪا چوڌري شجاعت چئي چڪو آهي ته، ”زرداري صاحب سان ملڪي ۽ بين الاقوامي ”طاقتون“ گڏ آهن ته پوءِ اسان به پيپلز پارٽيءَ سان گڏجي وڃون ته افسوس نه ڪجو. ملڪ ۾ کڻي ايم ڪيو ايم جي فرمائشن کي پوري ڪرڻ لاءِ ”ناظمن“ جو نظام بحال رکڻ وارا سماچار مصدقه بڻائي اوپن ڪيا پيا وڃن پر باريڪ بينيءَ سان ٿورو سنڌ مان ٻاهر نڪري ڏسنداسين ته ”ناظمين“ کي ٻارهان جا چوڏهان آنا جيڪا ڇوٽ هن حڪومت ڏني آهي، انهيءَ واڳ ڍريءَ فارمولا جي پويان ملڪ جي انهن روايتي خاندانن ۽ ننڍڙين ننڍڙين جماعتن سان پ پ پاران ورڪنگ رليشن شپ کي مضبوط ڪرڻ جي خواهش به ڪارفرما ڏسي سگهجي ٿي.

سنڌ ۾ ق ليگ، فنڪشنل، اين پي پي ۽ اي اين پي جهڙين بظاهر بلدياتي ادارن ۽ پارليامينٽ ۾ نمائندگي رکندڙ جماعتن سان پ پ جو رويو نسبتن ”نئون“ پيو نظر اچي. هن ديس جي عام روايت اها ئي رهي آهي، جنهن بابت فارسيءَ ۾ چئبو آهي ته: هرڪه آمد عمارت نو ساخت. هر نئين حڪمران پراڻيون ڀتيون ڊاهڻ ۽ نوان پلازا تعمير ڪرڻ جي ترڪيب استعمال ڪئي آهي...پر توهان ڏٺو ته پ پ هن ڀيري قديمي وقت کان مروج هن مزاج کي ”ماٺو“ رکيو آهي. پنجاب ۾ ته جهڙوڪر ”ناظمن“ کي سلمان تاثير ائين ”گود“ وٺي چڪو آهي جيئن ايڌي يتيم ٻارڙن کي پينگهن ۾ پيو لوڏيندو آهي. نيڪڻ فقير ”اچي برج لهور دي“ مان ٿي آيو آهي. شهباز شريف ”ناظمن“ لاءِ اکڙي ڪهاڙي آهي، هن ڪرپشن جي حوالي سان ناظمن جي نڪ ۾ نوڙ وجهڻ لاءِ بي شمار حربا هلايا آهن، پر سلمان تاثير اهڙين اڳرائين اڳيان شيهي جي ڀت اڏيو بيٺو آهي. شهباز شريف جون ننڊ نه ڪرڻ ۽ ويهارو ڪلاڪ ڏينهن رات جا هڻ وٺ ۾ رهڻ وارا ڪارناما ساراهڻ جهڙا آهن. اسان سان سندس رهاڻ دوران ڪنور ادريس چيس ته توهان فوڊ سيڪريٽري هڪ مهيني ۾ ٽي کن بدلي ڪيا آهن ڇا؟ رائيونڊ جي راڻي اثبات ۾ جواب ڏنو، سنڌ جي اڳوڻي چيف سيڪريٽري چيس ته، اها توهان جي ناڪامي آهي. شهباز جو جواب هو ته، سالي نکمي تهي...ڪنور جواب ڏنو ته سياڻي چيف منسٽر جي ساڃاهه جو امتحان ئي اهو هوندو آهي ته هو ”حاضر اسٽاڪ“ مان ڪهڙيءَ ريت ٿو ڪم وٺي سگهي. توهان کڻي ڏهه سيڪريٽري بدلي ڪريو، ڪم جو اسٽائيل سڀن جو ساڳيو رهندو. ويتر توهان سان بيوروڪريسي ”چٿريلو“ رويو به اختيار ڪري سگهي ٿي. ٻئي سينيئر رائيٽر چيو ته، شهباز صاحب! توهان ثقافت سياحت ۽ اطلاعات جي سيڪريٽري ”اوريا مقبول جان“ کي ڇا لاءِ بدلي ڪيو هو؟ کيس ماٺ ۾ ڏسي ”صحافين“ چيو پئي ته شهزاد احمد جهڙي رائيٽر ۽ اوريا پنجاب اسيمبليءَ لڳ موجود ”ويڪيو ٽرسٽ“ وارو اهو پلاٽ، جنهن ۾ اداره ثقافت اسلاميه، مرڪزي اڙدو ترقي بورڊ ۽ ايوان اقبال جهڙا ادارا ”ڪرائيداري“ هيٺ ڪم ڪري رهيا آهن، اهو اربين رپين جو پلاٽ پنجاب حڪومت ڪنهن نظريهءِ پاڪستان ٽرسٽ کي نوانوي سالن واري مالڪي ۾ ڏيڻ گهري ٿي، اوريا ۽ شهزاد نوٽ لکيو جيئن ته اويڪيو ٽرسٽ متروڪه وقف املاڪ ايڪٽ جي دائري ۾ اچي ٿو. اهڙي پراپرٽيءَ کي تينوال ڪرڻ لاءِ جيڪڏهن ليفٽيننٽ جنرل (ر) جاويد ناصر وارا انداز اپنايا ويندا ته پوءِ قانون ۽ سرڪاري ضابطا ”قيمو“ ٿي ويندا. جاويد ناصر کي نواز شريف وارن متروڪه وقف املاڪ بورڊ جو چيئرمين مقرر ڪيو هو. موصوف به ٻين انهيءَ کاتي کي کائي ويندڙ پنهنجن پيشرو پرين جيان ساڳيا پير ڀريا هئا جن قدمن سان کربين ڊالرن جي اها پراپرٽي ڀڳڙن مٺ تي ”ڀائرن“ ۾ تقسيم ٿي، جيڪا سنڌ ستيتاليهه ۾ هندستان ويندڙ سناتن ڌرمي سنڌين ۽ گرنٿ صاحب کي مڃيندڙ گوبند سنگهن جي هئي.

پنجاب ۾ ائين به ناهي ته ڪو نواز ليگ سال اڳ واري ”شهرت“ جي حامل هوندي. موجوده حڪومت جا به مهانگائي ۽ نان ڪنٽرولي ڪردار جي ڪري پوچا پير پري کان پڌرا نظر اچي رهيا آهن، پر پنجاب حڪومت به عوامي توقعات جي ڀيٽ ۾ پنج فيصد به منزل ڏانهن گامزن ٿي ناهي سگهي. ”سولو فلائيٽ“ وارو شهبازي جهاز به جمهوري مزاج کان جهڙوڪر ڌار ”اڪيلي فرد“ واري رن وي تي ڊوڙون پائي رهيو آهي. پنجاب ۾ ڪنهن حد تائين وڪيلن جي جدوجهد ”جاندار“ نظر اچي رهي آهي، تاهم کڻي تڻي ڪاوڙ اها آهي ته هن وقت پرويز مشرف کي جيڪڏهن پابندِ سلاسل نه ڪيو ويو ته پوءِ ”انقلاب“ نابينو نظر ايندو...پ پ پ خلاف راءِ عامه وڌ ۾ وڌ پندرهان سيڪڙو مس هوندي، اي ڪي ڏوگر بمقابله اي ايڇ ڏوگر واري ترڪيب به ڌڙ ريڍو ۽ سسي ٻاڪري واري منظر جي اردگرد گهمي رهي آهي. آئيني ترميمن وارو کٽراڳ به عوام لاءِ تفريحي سامان ته فراهم ڪري پيو پر راءِ عامه اهڙين آئيني ۽ دستوري ڳالهين ۾ گهڻي قدر وچڙڻ جي موڊ ۾ نظر نٿي اچي...پختونخواهه ۾ نواز شريف کي پي اين اي جا دوست مفتي محمود ۽ ولي خان وارين جماعتن جا مولوي ۽ مسٽر کنگهڻ لاءِ به تيار ناهن، ويتر نواز ليگ پختونخواهه واري مسئلي تي پنهنجي پت وائکي ڪري پشاور واري پرائونس مان سياسي طرح سان ٽپڙ گول ڪري چڪي آهي. ڪراچي، پشاور ۽ لاهور ۾ جماعت اسلامي جو ڪنهن حد تائين ”ايجيٽيٽر“ ڪيڊر موجود رهيو آهي، پر نواز ليگ جي سڏ تي في الوقت ”منصوره“ صفِ اول ۾ وڙهڻ لاءِ آماده ناهي...قاضي حسين احمد وڪيلن ۽ نون ليگي مشترڪه ڌرڻن لاءِ چئي پيو ته ٽارگيٽ طئي ڪرڻ کان سواءِ اجائي هاءِ گهوڙا ۾ اسان گڏ ڪو نه هونداسين. عمران خان ۽ محمود اچڪزئي وارو ”اي پي ڊي ايم“ الهه تو آهر ڪرڻ جي قابل ناهي رهيو...جي يو پي نوراني ميان جي رحلت کان پوءِ مين اسٽريم ۾ متحرڪ گهٽ رهي آهي، جمعيت علماءِ پاڪستان جا بزرگ هن وقت خانقاهي ۽ درگاهي طور طريقن جي بحالي، تدريسي سرگرمين ۽ فلاحي دائرن ۾ ڪافي متحرڪ آهن. سياست جي مقبولِ عام مهم جوئيءَ مان صاحبزادي ابو الخير محمد زبير جي زيرِ قيادت اها پارٽي ”ديکهو اور انتظار کرو“ جي موڊ ۾ نظر اچي ٿي. خاڪسار تحريڪ، سني تحريڪ، تحريڪِ جعفريه ۽ ٻيا مذهبي حوالي سان اهم حلقا، پي اين اي جي اڄ کان ٻٽيهه سال اڳ واري پ پ مخالف تحريڪ ۾ تمام گهڻا متحرڪ رهيا آهن، پر هن وقت اهي جهڙوڪر اٺ ستارا خاموش آهن ۽ مسلم ليگ وارو نائون نمبر ستارو سياسي ميدان جو ”قطب تارو“ ٿيڻ لائق ان ڪري ناهي رهيو، ڇاڪاڻ ته پي اين اي ۾ خواجه خير الدين، ملڪ قاسم ۽ پير سائين پاڳاري جي اڳواڻيءَ ۾ موجود تڏهوڪيون سموريون ”مسلم ليگيون“ شهيد ڀٽي جي ڪڍ لڳل هيون. هن وقت شيخ رشيد جي عوامي مسلم ليگ به نواز ليگ سان گڏ بيهڻ لاءِ تيار نه آهي، ته ڪنگريءَ ۽ گجرات مان ”رائيونڊ“ کي ڪهڙا سگهارا سهارا ملي سگهن ٿا؟ توهان پاڻ ئي رزلٽ ظاهر ڪندئو ته حقيقتِ حال سئو فيصد سامهون اچي ويندي.

بلوچستان ۾ شهيد ڀٽي جي دورِ حڪومت دوران ملٽري ايڪشن ٿيو هو، اهو ظلم جيڪو بظاهر پ پ جي ڳچيءَ ۾ وڌو ويو هو. اصل ۾ آرمي ايڪشن جنرل ٽڪا خان واري ٽوليءَ جو ”ڪارو ڪارنامو“ هو، پر پ پ جي ڪلهن تي بندوق رکيل هئي، ان ڪري پي اين اي جي تحريڪ ۾ بلوچستان تمام گهڻو جذباتي بڻجي چڪو هو. ”حيدرآباد ٽربيونل جا قيدي“ جي نالي سان مشهور ولي خان، بزنجو، عطاءُ الله مينگل، گل خان نصير، خير بخش مري، جنرل شيروف ۽ ٻيا چاليهارو ليڊر آزاد ڪرڻ وارو مطالبو ” قومي اتحاد“ وارن جو صفِ اول جو سلوگن هو. هن وقت بلوچستان ۾ غم ۽ غصو ته ساڳيو موجود آهي، پر ٻروچ ايترو سو ضرور سمجهن پيا ته نواب نوروز خان کان ويندي نواب اڪبر بگٽيءَ تائين اسان جا جيڪي جوڌا دار تي واريا ويا آهن، تنهن نسوري ناحق ۾ پ پ جو حصو پائي پئسو به مس هوندو. نوانوي فيصد کان به وڌيڪ قهر اهي ڪاري دور جا چور ڪري رهيا آهن، جن کي دنيا سڃاڻي ٿي، پر کانئن دودو هاٿ ڪرڻ جو وقت ناهي آيو. ڪوئيٽا ڏانهن مولانا فضل الرحمان جو به ڪافي اثر آهي، موصوف هن وقت پ پ جو ”دعاگو“ آهي. سنڌ ۾ قوم پرست، ترقي پسند ۽ ڪميونسٽ دوستن جو روايتي مزاج پ پ مخالف رهيو آهي، موجوده پ پ سرڪار جي ڪارڪردگي هن وقت به سنڌ ۾ ڪافي حد تائين سواليه نشان واضح ڪندي ڏسجي ٿي، پر نواز ليگ سان ”سنڌ دوست“ سنگت جي الحاق جي حوالي سان اوهان کي ٻه مثال ٻڌايون ٿا. (1) هڪڙي ”عوامي جماعت“ نواز ليگ سان رابطو ڪيو، ان جي موٽ ۾ رائيونڊ مان پيغام آيو ته توهان سان سردار رحيم ڳالهائيندو. استاد تپي باهه ٿي ويو، چوڻ لڳو ته، آئون شهباز، غوث علي شاهه، الاهي بخش سومري ۽ جاويد هاشميءَ کي به پنهنجي ”هم پلئه“ نٿو سمجهان سردار ڪير ٿيندو آهي مون سان ڳالهائڻ وارو. (2) تازو راهوڪيءَ ۾ شهيد فاضل راهوءَ جي ورسيءَ جي موقعي تي نواز شريف صاحب ”قائد تحريڪ“ جي نقش قدم تي هلندي ٽيليفونڪ خطاب ارشاد فرمايو: عبدالرسول پليجو صاحب، ڊاڪٽر عبدالقادر مشوري صاحب ۽ ميٺا ميٺا مهيري صاحب اور ميري سندهي بهائيو“ چئي خطاب جي شروعات ڪيائين......ماڻهن ۾ ٽهڪڙن مٿان ٽهڪڙا هجن. سوگواريءَ واري مجلس ۾ ٽهڪ ڏيئي کلڻ به گمراهي ليکبي آهي. جنهن سياستدان جي يادداشت جو اهو عالم هجي، ان همراهه مان پ پ کي ڪهڙو خطرو محسوس ٿيندو هوندو. هوڏانهن ڪراچيءَ سميت سنڌ جي شهري حلقي ۾ پ پ سان تضاد واري فضا اڄ به موجود آهي، پر 1977ع جي ڀيٽ ۾ اهو اڀار ائين آهي، جيئن حسينا واجد جي مقابلي ۾ بنگلاديشي جماعتِ اسلاميءَ جو موجوده احتجاج...اهو قصو ڇڏيون ٿا اتي جو اتي، ڪهاڻيءَ مان البته ايترو سو ضرور مواد ملي سگهي ٿو، جنهن تفصيل جي تقاضا آهي ته سنڌ سميت سموري ملڪ جي سترهان ڪروڙ عوام کي امن امان جي فراهمي، مهانگائي کان نجات ۽ انصاف جي تڪڙي رسد جا جوڳا اهتمام جنهن رفتار سان ٿيڻ گهرجن، ها، ايترو سو ”اعتراف“ ضرور ٿيڻ گهرجي ته موجوده حڪومت جي ”گرفت“ وارا نٽ بولٽ ڍرا آهن ۽ ڪارڪنن کان ويندي عهديدارن ۽ وزيرن تائين اڪثر دوست لاتعلقي ۽ سستيءَ جو شڪار آهن. چاليهن سالن جي قرباني، ڀٽو ۽ بينظير جي شهادت سميت هزارين ڪارڪنن جون جانيون ”جمهوريت“ لاءِ قربان ٿيون آهن. پ پ کي ”ڦڙتيلي ڪردار“ جي حوالي سان ٻيهر عوام سان رجوع ڪرڻ گهرجي. نون ليگ يا مخالفت ڪندڙ ميڊيائي ”آمرن“ کي به پنهنجو پيار ڀريو جواب ڏيڻ ضروري آهي، اهڙي ”اهتمام“ ڏانهن مرڪز ۽ صوبا روانا ٿي چڪا آهن. اهڙي ”ميڊيائي جنگ“ ۾ اپوزيشن کي اضافي مارڪون اوس ملڻ گهرجن. جواب ڏيڻ لاءِ اهڙا سنجيده سياستدان سامهون اچن، جيڪي رضا ربانيءَ ۽ اعتزاز احسن جهڙي طريقي سان ڳالهائڻ جو گر ڄاڻندا هجن، تڪڙي ۽ ڪاوڙ سان ڀريل گفتگو ڪندڙ ڪيس کي وڌيڪ خراب ڪرڻ جو باعث بڻجندا آهن. اصل رجوع وري به عوام ڏانهن ٿيڻ گهرجي، هر تعلقي، هر ضلعي ۽ هر صوبي ۾ ”اوپن ڊائيلاگ“ جا غير سرڪاري ۽ پارٽيءَ کان بالاتريءَ وارا ڏيک ڏيندڙ پروگرام ٿيڻ گهرجن. هر مڪتبهءِ فڪر جي ماڻهن کي حڪومتي ڪارڪردگيءَ بابت حقيقي موقف ڏيڻ جي موڪل مليل هجي ۽ اهڙا ”روان تبصرا“ پريس ۾ به اچڻ گهرجن. سرڪار ۽ سندس ادارا اهڙن مذاڪرن، مباحثن ۽ مناظرن مان مليل ”فيڊ بيڪ“ مان پنهنجي ڪمزوريءَ ۽ نااهليءَ جي ازالي لاءِ نيڪ نيتيءَ سان پيش رفت ڪرڻ جي ڪوشش ڪن ته هي ”عوامي پارٽي“ ڪنهن نئين ”پي اين اي“ کان به پالهي رهي سگهي ٿي ۽ مستقبل بعيد تائين ”ڀٽوز“ جي عوامي سيلاب کي زنده ۽ تابنده رکي سگهجي ٿو. سنڌ جي حوالي سان پ پ جو عمومي رويو ”ڏاج ۾ مليل ووٽ“ وارو هوندو آهي، ڏاج واري سامان کي گهرن ۾ مرضي سان جيئن استعمال ڪبو آهي، سنڌ واسين جي پ پ سان محبت کي به ائين ئي ليکيو ويندو رهيو آهي. ڊاڪٽر عبدالقيوم سومرو هجي يا فرحت الله بابر سنڌي سول سوسائٽي، ميڊيا ۽ آزاد خيال مبصرن تائين پ پ جي پهچ لاهور، ڪوئيٽا ۽ پشاور جي ڀيٽ ۾ نه صرف ڪمزور، پر جهڙوڪر نه هجڻ جي برابر آهي...”ماٽيجي ماءُ“ وارو اهو سلوڪ غلط فهمين کي تقويت فراهم ڪري ٿو ۽ اجايو ”خوش فهميءَ“ وارو ماحول مهيا ڪري ڏي ٿو انهن وزيرن، ڪبيرن ۽ پارٽي اڳواڻن لاءِ جيڪي ووٽ وٺڻ کانپوءِ پنهنجيون منصبي ذميواريون پوريون ڪرڻ جي حوالي سان ”عوام دشمن“ روش اپنائڻ لڳندا آهن. پ پ کي خدا جو شڪر ادا ڪرڻ گهرجي، ڇاڪاڻ ته ملڪي ۽ بين الاقوامي حالتون کيس وڌيڪ ”سوٽ“ ڪن ٿيون.

نون ليگ وڌيڪ ناڪاميون ”خريد“ ڪرڻ بدران هوڏ تان هيٺ لهي اچي، پ پ سرڪار کي ”مشتري هوشيار باش“ جهڙا خبردار ڪندڙ انتباهه ته ڏئي سگهجن ٿا ۽ اهڙي تنقيد کي اپوزيشن جو حق به سمجهڻ گهرجي. جمهوريت واري پتڪڙي پودي کي پاڙان پٽڻ لاءِ چوڌري نثار علي خان جي ”چڙ“ ڏياريندڙ ٻوليءَ واري تحريڪ هلائڻ کي ارتقا جي بالائي منزل تي پهتل سياسي سوچ رکندڙ سويلين سورما ”نان سويلين“ چرچ جي دائري ۾ داخل ڪري سگهن ٿا. سنڌ ۾ ”هديٰ“ ناهي ته پنڊيءَ ۾ حميد گل پارو ڪو پي اين اي ۽ ”آءِ جي آءِ“ ٺاهيندڙ مانجهي مڙس به ڳولهيو نٿو لڀي...اوبامو به ڪابل، دهليءَ ۽ تهران جي ”ٽمورتيءَ“ لاءِ پ پ سرڪار کي وڌيڪ ڪارائتو ڪردار ادا ڪندڙ ادارو سمجهي ٿو. ”جرنيلي سڙڪ“ جا پنڌ جيستائين سجايا نٿا ٿين، تيستائين ڪنهن پاڪستان نيشنل الائينس جو قيام ممڪن نظر نٿو اچي...نواز سائين! اڍائي سال صبر ڪر، رب چڱي ڪندو.

arbabnek@yahoo.com

 

جواب: ارباب نيڪ محمد جي لکيل ڪالمن جو مجموعو

اوباما ”بمقابلا“ اسامه واري آئيڊيالاجيءَ جي آغاز کان پوءِ اسلام آباد ڇا ٿو سوچي؟









اربع 28 جنوري 2009ع



جمعي جو ڀلارو ڏينهن هو، زير اڪي ”مير عليءَ“ جي علائقي جو ننڍڙو ڳوٺ آهي، شام پنجين وڳي اوچتو ”ڊرون“ جهازن جي آمد ٿي ۽ انهن زيراڪيءَ سميت اتر ۽ ڏکڻ وزيرستان جي وانا سميت ڌار ڌار ڳوٺن کي نشانو بڻايو. خليل خان جي اوتاري مان پنجن غير ملڪي عربن جا جسد خاڪي به مليا آهن، پر اوباما جي حلف کڻڻ کان ستر ڪلاڪ جي وقفي سان ٿيندڙ اهي حسب معمول حملا ٻڌائين پيا ته ”وه وقت گيا جب خليل خان فاخته اڙايا ڪرتي ٿي.“ نارِ نمرود به جاري آهي، خليلي خلق به امتحان ۾ آهي. باراڪ حسين اوباما جي آمد سان ملتِ ابراهيميءَ کي جيڪا خوش فهمي هئي ۽ بش واري آڙاهه کي باغ بستان ۾ تبديل ٿيندي جيڪي مبصر ڏسي رهيا هئا، هڪ ئي حملي ۾ ٻاويهن ماڻهن جي هلاڪت ٻڌائي پئي ته واشنگٽن هتان لاءِ پيار ڀريا پيغام پهچائڻ کان لاچار آهي. ڪن مبصرن جو خيال آهي ته مير عليءَ تي ٿيندڙ تازو حملو ”آمريڪي“ سوسائٽي کي مايوسيءَ مان ڪڍڻ ۽ عوام کي اهو باور ڪرائڻ لاءِ ڪيو ويو آهي ته توهان دل شڪسته نه ٿيو ”دشمن“ سان ڪا به رعايت ڪا نه ٿيندي. پر سنڌيءَ ۾ چئبو آهي ته جنهن سج طلوع ٿيندي سهائو نه ڪيو، اهو شمس غروب ٿيندي ڪهڙا تجلا پسائيندو. چلو پاڻ وچئين ٻني تي بيٺل مبصرن جي دانشوريءَ کي ڪجهه وقت لاءِ تسليم ڪريون ٿا. ڪنهن حد تائين اها حقيقت مڃڻ به گهرجي، ڇاڪاڻ ته باراڪ اوباما ”بمقابله“ اسامه واري آئيڊيالاجيءَ جو آغاز جيتوڻيڪ ٿي ته چڪو آهي، پر ڪن ٻين پاسن ڏانهن نهاربو ته اوباما جون ”مجبوريون“ آسانيءَ سان به سمجهه ۾ اينديون.

اوباما سي آءِ اي جا سزا ڏيندڙ مرڪز بند ڪرڻ کان ويندي گوانٽانامو بي جهڙو ناگفته به اذيتن وارو ”گهاڻو“ پاڙان پٽرائڻ جو حڪم به ڏنو آهي. هن ”مسلمانن“ جو نالو وٺي کين يقين ڏياريو آهي ته هاڻ آمريڪا ”تهذيبي جنگ“ جي روايتي طور طريقي کي تبديل ڪرڻ لاءِ آماده آهي. هن وچ اوڀر لاءِ خاص نمائندو بنام ”جارج مچل“ نامزد ڪيو آهي. اوباما افغانستان، پاڪستان ۽ هندستان لاءِ به اسپيشل ايمبيسيڊر جي آسامي منظور ڪئي آهي ۽ عالي جناب ”رچرڊ هالبروڪ“ جي تقرري عمل ۾ آئي آهي....هالبروڪ صاحب اٿندي ئي پاڪستان تي جيڪا طبع آزمائي ڪئي آهي، ان ڀاشڻ ۾ موصوف ارشاد فرمائي رهيو آهي ته پاڪستان جو پيچيده مسئلو حل ڪرڻ لاءِ پيچ در پيچ پلاننگ ڪرڻي پوندي...توهان کي ياد هجي يا نه البته اها حقيقت آهي ته هالبروڪ جي هن پوسٽ تي مقرريءَ کان اڳ ويهن سالن تائين اها آسامي خالي هئي، جڏهن ته سوويت يونين سان جڏهن سي آءِ اي جنگ جوٽي هئي ۽ اسلام آباد جي ڪلهن تي بندوق رکي جڏهن ماسڪو کي ڏينهن جا تارا ڏيکارڻ لاءِ منصوبا بندي ٿي رهي هئي، تڏهن به هن خطي لاءِ آمريڪي صدر جو اسپيشل ايڊوائيزر مقرر هو، جيڪو وهي واپريءَ جا ليکا چوکا هاٽ لائين تي صدر صاحب کي چڪتو ڪري ڏيندو هو. ”جنيوا معاهدي“ ذريعي جڏهن افغانستان مان سوويت فوجون واپس روانيون ٿيون ته اها آسامي به الوميان ٿي هئي. پوءِ توهان ڏٺو ته افغانستان سان ڇا ٿيو. جيڪڏهن ”ڪمپني بهادر“ جو چيف ايگزيڪيوٽو ويٺو هجي ها ته ٿي سگهي ٿو ته افغانستان ۾ رشيد دوستم، احمد شاهه مسعود، رباني، حڪمت يار، مجددي، سياف، محمدي ۽ پير احمد گيلانيءَ جهڙن آمريڪي ”دوستن“ کي دوبدو جنگ کان بچائي وڃي ها ۽ اڳتي هلي ڪري ”ينگسٽر“ حضرات تي مشتمل ”طالبان“ ٺاهڻ جي نه ته نصير الله بابر کي ضرورت پئي ها ۽ نه وري هن رياست کي ڏکيا ڏينهن ڏسڻا پون ها. ڏسجي ته اها آسامي ڀرجڻ سان پاڪستان، افغانستان ۽ هندستان لاءِ ”امن فارمولي“ واري ڪهڙي ٿي اڻت ٿئي. رچرڊ هالبروڪ پاڪستاني حسين هارون جيان اقوامِ متحده ۾ آمريڪا جو مستقل مندوب به رهيو آهي ته هن کي ست ڀيرا نوبل انعام لاءِ به نامزد ڪيو ويو هو. جيتوڻيڪ انعام کٽڻ جي اهليت ثابت ڪري نه سگهيو هو، پر نامزدگي خود دلالت ڪري ٿي ان ڳالهه تي ته رچرڊ راڻو راهه و رسم وارو آهي ۽ شاهنواز جوڻيجي جيان جنگي ميدان واريون جولانيون ڏيکاريندڙ ڌرين کي مذاڪرات جي ميز تي ويهارڻ ۾ موصوف کي يدِ طوليٰ حاصل آهي. ”ڊيٽون پيس اڪارڊ“ 1995ع ڌاري ٿيو هو، انهيءَ معاهدي ۾ هالبروڪ جون محنتون شامل آهن. بوسنيا ۾ امن قائم ڪرائڻ لاءِ به موصوف صفِ اول ۾ بيٺل هو. ڪن مبصرن جو خيال آهي ته بش اينڊ ڪمپني واري ”برائي“ ڏانهن مائل ڌريون جيتوڻيڪ مفلوڪ الحاليءَ ڏانهن مائل ته ٿي ويون آهن، پر يارن جا خار جيئن ٻارن مان ڪڍبا آهن، تيئن تازو حملو به آمريڪي ووٽرن واري ساڻن جاري هلت جو بدلو معصوم پاڪستانين ۽ ڪن غير پاڪستاني عربن کي لقمهءِ اجل بڻائي ورتو اٿن. ٿي سگهي ٿو ته ابامي جي اٿياڪ کي وڌيڪ متنازعا بڻائڻ لاءِ به ڪي ڪونڌر ”ونگار“ وهيا هجن.

اهي ٿيا ”انومان“...ٻاويهن ماڻهن جي هلاڪت ۽ ڊرون جهازن جي حسبِ معمول اڳرائيءَ جا سمورا الزام اوبامي ۽ هليري ڪلنٽن کي ئي ڀوڳڻا پوندا. جيڪڏهن سندن مفاهمتي تاثر کي داغدار بڻائڻ لاءِ ڪن سازشين اها جسارت ڪئي به هجي، تڏهن به اهڙو سو وضاحتي نوٽ واشنگٽن پاران جاري ٿيڻ گهرجي ها، جيڪو تاحال جاري ناهي ٿي سگهيو. چئبو ته ”اوباما بمقابله اسامه“ جو آغاز ٿي چڪو آهي ۽ اها پاليسي جهڙوڪه بش بتال واري ترڪتاليءَ کي تقويت ته فراهم ڪري سگهي ٿي، پر آمريڪي نئين انتظاميا بابت خير سگاليءَ واري خوش فهميءَ سان موجوده ڪار گذاريءَ جو جوڙ جيسي جڙي ئي نٿو سگهي. هوڏانهن واشنگٽن پوسٽ ۽ نيويارڪ ٽائيمز ۾ اهڙا سماچار به زير بحث آهن، جن تجزين ۾ چيو پيو وڃي ته اوباما اسلام آباد لاءِ بش جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ ”ڀاري“ ثابت ٿيندو. هفتو کن اڳ جي ڳالهه آهي آمريڪي فوجي اڳواڻ جنرل ڊيوڊ پيٽرياس چيو هو ته، اسان کي پاڪستان مان هاڻ لاجسٽڪ سپورٽ جي ضرورت ناهي. نيٽو فورسز لاءِ اسان سينٽرل ايشيا مان ”راهداري“ حاصل ڪري چڪا آهيون. جنرل جي ”دٻڙاٽ“ کان ترت پوءِ باراڪ اوباما به ارشاد فرمايو هو ته: پاڪستان جو ڪردار دهشتگرديءَ واري جنگ ۾ ”مشڪوڪ“ رهيو آهي. اوبامي عراق مان فوجن جي واپسي ۽ افغانستان ۾ ڳپل وقت تائين اساف ۽ نيٽو فورسز جي موجودگيءَ جو به اشارو ڏنو آهي. هن ائين به چيو آهي ته آمريڪي فوج افغانستان ۾ ”طويل مدت“ تائين ترسندي. پهرين اچو ته نيٽو فورسز وارين نين لاجسٽڪ گذرگاهن تان ٿي اچون.

توهان کي ياد هوندو ته 2006ع ۾ ڪونڊو ليزا رائيس ترڪمانستان سان هڪڙو معاهدو ڪيو هو. انهيءَ اڪارڊ ۾ اهو مامرو اڪلايو ويو هو ته ترڪي ۽ جارجيا جي رستي خام تيل آرمينيا آندو ويندو، اتان ڪيسپيئن سمنڊ جي رستي سان انهيءَ تيل جي ڌار کي ترڪمانستان تائين پهچايو ويندو. ترڪمانستان مان پنڌ ڪري خيرن جو اهو خام مال اچي قنڌار ۾ لنگر انداز ٿيندو. اڍائي سال اڳ مذڪوره بالا روٽ تان ڀاري فوجي ساز سامان کڻي وڃڻ ايران ۽ روس جي خوف کان ناممڪن هو. هاڻ روس ۽ ايران سان ابامي واري سرڪار نوان معاهدا ڪرڻ ڏانهن پيش قدمي ڪري رهي آهي. جيڪڏهن اهي معاهدا ٿي وڃن ٿا ته پوءِ پاڪستان لاءِ پريشانيون وڌي سگهن ٿيون، ڇاڪاڻ ته افغانستان ۾ رسد پهچائڻ لاءِ هڪ ته مٿيون روٽ متحرڪ ڪيو ويندو ۽ ٻيو جيڪو رستو امڪاني معاهدن کان پوءِ استعمال ۾ ايندو، تنهن جو کر پير ڪجهه هن ريت آهي، يورپ مان وايا روس يوڪرائن تائين سيڌي سامان پهچائڻ کانپوءِ کيس ترت ازبڪستان آندو ويندو ۽ اتان خيرن سان بگرام واري افغانستاني ايئربيس تائين آمد ٿيندي. روس کي انهيءَ روٽ استعمال ڪرڻ ۾ خوشي تڏهن ٿيندي، جڏهن مغربي دنيا ۽ آمريڪا يوڪرائن ۽ جارجيا سميت اڳوڻي ”سوويت يونين“ واري علائقي ۾ اجائي توسيع پسندي پنهنجي اثر و نفوذ تان هٿ کڻندا. نيٽو فورسز کي افغانستان مان ”اهداف“ جي حصول کانپوءِ ختم ڪيو ويندو. روس جو رايو آهي ته نيٽو فورسز جو وجود ئي سوويت يونين جي انهدام لاءِ هو. هاڻي جيڪڏهن ”تهذيبي جنگ“ ۾ مسلم ملڪن ۽ آمريڪا دشمن اسٽيٽن لاءِ اها فورس سورنهن سال وڌيڪ زنده رکي اٿوَ ته مهرباني ڪري ڪابل واري ڪاهه کانپوءِ انهيءَ ڀاڳن ڀريءَ کي گهر ۾ تشريف فرما ٿيڻ تي آماده ڪجو. روس گئس وارو ”هٿيار“ استعمال ڪري پاڻ وڻائي چڪو آهي، جرمني سميت ڪافي مغربي ملڪ گئس واري مار سهڻ جا روادار ناهن رهيا ۽ انهن آمريڪا کي به چئي ڇڏيو آهي ته لينن گراڊ سان رهائي رسائيءَ کانسواءِ ”دهشتگرديءَ“ جي خاتمي لاءِ جوٽيل جنگ نتيجا خيزيءَ ڏانهن رختِ سفر ٻڌڻ ۾ ناڪام ويندي. روس به جڏهن ڇهه مهينا اڳ ”جارجيا“ تي چڙهت ڪئي هئي، تڏهن آمريڪا ۽ سندس اتحادي حيران ٿي ويا هئا. راهداريون ڏيڻ تي آمادگيءَ کانپوءِ نيٽو فورسز کي روسي قرب و جوار وارين رياستن مان ڪڏهن به ”فيضياب“ نه ٿيڻ جو معاهدو به آمريڪا کي ڪرڻو پوندو ۽ روس کي علائقي ۾ ”ڇوٽ“ ڇڏڻ تي به واشنگٽن کي راضي ٿيڻو پوندو. سرد جنگ واري زماني ۾ روس دنيا جي ڌار ڌار بلاڪن ۽ ملڪن سان بنا روڪ ٽوڪ رسائيءَ جو حقدار رهيو آهي. ارڙهن سالن کان گورباچوف وارو سوويت يونين ته کڻي باقي ناهي رهيو، روس هن وقت پيرن تي بيهڻ جهڙو ٿي ويو آهي ۽ هن کي نظرانداز ڪري آمريڪا ۽ افغانستان اسامه مان جند آجي ڪرائي نٿو سگهي. روس مشرقي يورپ ۽ وچ ايشيائي رياستن مان آمريڪي فوجن جا اڏا ختم ڪرائڻ ۾ به دلچسپي رکي ٿو. ڪن مبصرن جو خيال آهي ته آمريڪا ”جديد روس“ سان جهيلا کاما ڪرڻ لاءِ آماده آهي. ماسڪو ۽ واشنگٽن کي ويجهو آڻڻ ۾ هندستان کي ڪريڊٽ ڏنو پيو وڃي. آمريڪا جي نئين قيادت کي ڪن مبصرن باور ڪرايو آهي ته اوهان کي افغانستان ۾ به ”ويٽ نام“ واري ذلت نصيب ٿيندي. بچڻ جي گهٽي فقط هڪڙي آهي ۽ اها آهي روس سان راهه و رسم.

روس خود ، سوويت يونين واري بندر بانٽ جو اسلام آباد ۽ ڪابل کان وڌيڪ واشنگٽن کي ڏوهاري سمجهي ٿو، پر دنيا ۾ ڪڏهن ڪڏهن مفادن جي ”اشتراڪِ عمل“ واري ٿيوري ماضيءَ جي دشمنن کي حال جا حال ڀائي بڻائي ڇڏيندي آهي. جان ڪيري، هليري ڪلنٽن ۽ جوزف بائيڊن سميت اوبامي جي سموري ٽيم ”آءِ ايس آءِ“ جي حوالي سان اسلام آباد کان الرجيءَ جو شڪار آهن. اسلام آباد جا صحافي ته من موهن سنگهه جي طبع مبارڪ جي ناچاقيءَ کي اڳوڻي وزير اعظم لال بهادر شاستريءَ جي بيماريءَ سان ڀيٽي رهيا آهن ”تاشقند معاهدي“ دوران تڏهوڪو ڀارتي وزير اعظم پرلوڪ پڌاري ويو هو....بابا گرو نانڪ جي باجگذار کي به ممبئي مامري کان پوءِ ”پاشا“ پارن جي ڌمڪين جي نتيجي ۾ قلبِ سليم جي بيقراري نصيب ٿي آهي! کين ڪير سمجهائي ته قائم مقام پرائم منسٽر پرناڀ مکرجي افغانستان ۾ ڪهڙا قهر ڪري آيو آهي. مکرجي ۽ ڪرزئي هندستان جي سهڪار سان 220 ڪلوميٽرن واري طويل هاءِ وي جو افتتاح ڪيو آهي، جيڪا افغانستان جي نيمروز صوبي کان شروع ٿيندي ۽ سيستان (ايراني بلوچستان وارو پاڪستان سان ملحقه علائقو) جي چاههِ بهادر بندرگاهه تائين پهچندي. انهيءَ روڊ ٺهڻ سان افغانستان کي پاڪستان ذريعي بندرگاهه تائين رسائيءَ واري ”محتاجي“ کان نجات ملندي. هن هاءِ وي تي ٽوٽل لاڳت هڪ ارب ڏهه ڪروڙ ڊالر آهي، پندرهان ملين ڊالر پرناڀ مکرجي عنايت ڪيا آهن. هن روڊ کي افغانستان جي ايران سان ملندڙ سرحد تي واقع خوبصورت شهر ”دلا آرام“ کان تهران ڏانهن اماڻيو ويندو. تهراني پاسي جيڪو پهريون شهر ايندو، ان جو نام نامي اسم گرامي آهي. ”زرنج“. چئبو ته ايراني-افغاني رنج رُساما ختم ٿي ويا آهن ۽ سندن دليون ”آرام“ ڏانهن عازم سفر ٿي چڪيون آهن...چاههِ بهادر جا جدگال ٻروچ جيڪي اصل ۾ سماٽ آهن ۽ ”امراڻي“ مان ڪوچ ڪري چاههِ بهادر ڏانهن ويا هئا. انهن سنڌي النسل ”جدا ڳالهه“ ۽ ڌار زبان وارن هاڻوڪن ٻروچن جو لالن پٺاڻن سان ڳنڍ ڳانڍاپو مبارڪ سلامت جو مستحق آهي يا نه، پر هن بندرگاهه تي ايران افغانين لاءِ بندرگاهي ٽيڪسن ۾ نوي سيڪڙو رعايت ڏني آهي ۽ ويئر هائوس چارجز ۾ پنجاهه سيڪڙو ڇوٽ عنايت ڪئي آهي.

چاههِ بهادر بندرگاهه سان افغانستان جي الحاق کانپوءِ ”گوادر بندرگاهه“ لاءِ به نوان سوال پيدا ٿي سگهن ٿا، ڇاڪاڻ ته ايران جي بندر عباس ۽ چاههِ بهادر کان افغانستان سينٽرل ايشيا ۽ ماوراءَ ماڳن ڏانهن سامونڊي پهچ کي يقيني بنايو پيو وڃي ته پوءِ اها ٿيوري به پاڻمرادو نئين سر زنده ٿيندي، جنهن ٿيوريءَ ۾ سي آءِ اي پاڪستان کي ڊيڄاري پئي ته، ماسڪو ”گرم پاڻين“ تائين پهچڻ چاهي ٿو. هاڻ ته لينن گراڊ بتوسطه ڪابل ايراني نار تائين هندستاني سهڪار سان پهچڻ لاءِ ميدان ۾ لٿل آهي ته مائي حليمان جي ”ٻارن“ جو ڇا ٿيندو؟ ڪنهن حد تائين ايران ۽ افغانستان جو الحاق ۽ بندرگاهي رابطا چين لاءِ به بيچيني پيدا ڪري سگهن ٿا. چين وڌيڪ ويجهو ٿي سگهي ٿو ڀارت سان، ڇاڪاڻ ته هندستاني سوا ارب انساني آباديءَ واري ”مارڪيٽ“ کان چين کي ڪير دستبردار ڪيئن ٿو ڪري سگهي؟ اوباما بمقابلا اسامه وارو سمورو نزلو ڪري پيو ”اسلام آباد“ تي. ڏسجي ته اسان جا ”ڏاها“ ڇا ٿا ڪن.

arbabnek@yahoo.com