جي ايم سيّد جا پنهنجي ڪتاب (جيئن ڏٺو آه مون) ۾ بيان ڪيل عقيدا ڪڏهن ڪڏهن شاه صاحب تي ڪو تبصرو ڪندا هئا سين ته دوست فورن اهو چوندا هئا توهان ان جو ڪو ڪتاب پڙهيو آهي سو اسان چپ ٿي ويندا هئاسين ڇو جو ان جي ڪنهن ڪتاب جو پورو مطالعو ڪونه ڪيو هو سو هن دفعي سنڌ سلامت تان ڪتاب (جيئن ڏٺوآه مون ) کنيوسين ۽ مطالعي ۾ جنبي وياسين ان مان مطالعي مان هيٺيون فيض پرايوسين جنهن جو اثر اسان اڪثرنوجوان تي ڏسندا آهيون ملا ته انهن جي لاءِ ڄڻ گار آهي انهيءَ ڪري جو سائين به اسلام جي سڌي مخالفت کان بچاءَ ڪندي ملا جي اسلام کي نشانو بڻايو آهي. (1). انسان حيوانن مان ترقي ڪئي . (2). توبه جو اسلامي نظريو غلط ۽ خطرناڪ آهي جواب: هتي سائين توبه جي اسلامي مقصد کي نه سمجھيو آهي سائين فقط حقوق الله جي ڳاله ڪري رهيو آهي نه ته حقوق العباد توبه سان ختم نه ٿيندا آهن جو نقصان ڪار هجي ڇوجو جيڪڏهن ڪوئي چور يا غاصب توبه ڪري ٿو ته ان کي ٻين جا حق ادا ڪرڻا آهن نه فقط توبه ڪري جان ڇڏائي ٻيو توبه جو اهو فائدو آهي ته انسان گنهگار ڪڏهن به هوش ۾ اچي خدا کا ن پنهنجي ڪئي جي معافي وٺي سگھي ٿو ۽ نيڪ ٿي باقي زندگي گذاريندو پر جيڪڏهن توبه جا دروازا بندا هوندا ته اهوئي انسان برائين جي انتها تي پهچڻ جي ڪوشش ڪندو انهيءَ ڪري جو موٽڻ جو دروازو ته بندا اٿس جهنّم ۾ ته ضرور ويندو پوءِ ڇونه دنيا مان هر لحاظ کان سڪون حاصل ڪري . لهذا ٻيو طريقو خطرناڪ آهي نه پهريون (3). اسلامي اصولن مان هڪ اصول معاد(قيامت جو عقيدو) آهي جنهن جو منڪر ڪافر آهي شاه صاحب ان کي هڪ موهوم عقيدو سمجھي ٿو ۽ اصلا ان جو انڪاري آهي جنهن کي ڪتاب جي مختلف جاين تي زور سان بيان ڪيو آهي. يوم الاخرت مان مراد انسان ذات جو مستقبل جو احوال سمجھي ٿو. (4) سائين : ڪنهن به انسان کي خدا طرفان نبي قبول نٿو ڪري ۽ نه ئي ڪنهن مذهب کي خدا طرفان قبول ڪري ٿو بلڪه انهن کي هڪ غير معمولي انسان تصور ٿو ڪري ۽ دين کي به انهن جو بنايل سمجھي ٿو جيڪو خود ڪفر جو سبب آهي. (5) اسلام ۽ قرآن جي قوانين کي منسوخ سمجھي ٿو ان کي پنهنجي دور سان مخصوص سمجھي ٿو. (6) شاه صاحب اسلام کي فقط نجات دهنده دين قبول نٿو ڪري بلڪ مڙني کي هڪ باغ جا مختلف گل سمجھي ٿو. يعني هر مذهب ۾ هدايت جي ڪانه ڪا ڳاله آهي لهذا اسلام فقط دين هدايت نه آهي. (7) اسلام ڪا به نئي ڳاله ناهي ڪئي بلڪه نوي سيڪڙو اهي اڳين مذهبن ۾ موجود هيون . جيڪي وهم پرستي ۽خوف مان پيدا ٿيل آهن ۽ اهي عربي جاهليت واري دور سان مخصوص آهن جن جي موجوده دور ۾ ڪابه ضرورت نه آهي. مثال حج ڪرڻ ، حيات بعد الممات، پلصراط ، ميزان ، بهشت ، دوزخ، قرباني، ختنو، عبادتون و...... (8) حضرت ابراهيم عليه السلام جو خدا بابت به نظريو ۽ تصوري شخصي هو جنهن کي راضي ڪرڻ لاءِ پٽ جي قرباني ٿي ڪيائين . (9) سوئر به آٽيس نالي هڪ ديوتا جي گھرواري نالي سبلي کي ماريو هوان جا پوئلڳ سامائيٽ نسل جا هئا مسلمان به ان نسل مان هئا ان دشمني تحت ان کي حرام ڪيو ويو قران به ان کي بحال رکيو.......( يعني دشمني جي ڪري حرام آهي نه ته ٻئي ڪابه خرابي نه اٿس ) (10) اسلام ۾ موجوده معاشري جي ضرورت مطابق ڪوبه دستور العمل نه آهي . (11) ستن آسمانن جو مورڳو وجود ئي نه آهي جنهن کي قرآن بيان ڪيو آهي ان ڪري جو تجربي ان کي ثابت ڪيو آهي . سائين سائنس تي اعتقاد رکندو هو ان حساب سان جيڪڏهن سائين کي ٻه سو سال اڳ جئجي ها ته انسان لوه جي وڏي مشين تي هوا ۾ پرواز ڪندو هزارين ميل ڪلاڪن ۾ طئي ڪندو ته سائين ان ڳالهه کي قطعا قبول نه ڪري ها ڇو جو ان جي حساب سان تجربي مان نه گذريو آهي سو سائين جو( انجي چوڻ مطابق ) ناقص ذهن اتي به ڊم ٿي وڃي ها جيئين اسلام جي آفاقي قوانين کي سمجھڻ ۾ ڊم ٿي ويو . (12) قرآن به خدا طرفان نه آهي بلڪه پيغمبر،حڪيم، شآعر، ۽ سائنسدان کي جيڪا معلومات ٿئي ٿي اها ڏات الاهي آهي . (13) اها دعوي ڪرڻ ته قرآن ۾ ڪائنات ۾ سمايل رازن جو علم آهي اها به دعوي ڪوڙي آهي .. شايد سائين سمجھو هو ته اوّل کان آخر تائين جهاز ٺاهڻ جو فارمولو قرآن ۾ هجي ها ... (14) سائين ، بنيادي اصولن جون آيتون جي وضاحت ڪندي فرمائي ٿو ته : هرزماني ، قوم ملڪ خداطرفان پيغمبر۽ مصلح موڪليا وڃن ٿا جي ماڻهن کي وقت بوقت سمجھاڻيون ۽ هدايتون ڏين ٿا !!!! سائين جي چوڻ مطابق اهو سلسلو اڃان هلي پيو اسان جو نبي خاتم الانبياءَ نه آهي !! (15) جن آيتن ۾ روز قيامت ،بهشت وغيره جو ذڪر آهي اهي سڀ مثال طور ڏنل آهن انهن کي انهيءَ کان وڌيڪ وقعت ناهي ڏيڻي ..!!! آدم کي مٽيءَ مان ٺاهڻ ان ۾ روح ڦوڪڻ وغيره به غلط آهي. (16) سائين جي نظر ۾ تصوف ڀلو فڪر آهي .
منهنجي نظر مطابق شاه صاحب جو ڪتاب يقينا نوجوان نسل جيڪو دين جو مطالعو نٿو رکي ان جي لاءِ گھمراه ڪندڙ ڪتاب جي حثيت رکي ٿوجيڪو اسان به مشاهدو ڪري رهيا آهيون لهذآ ان ڪتاب کي سنڌ سلامت جي صفحه تان هٽايو وڃي ته بهتر آهي ڇوجو ان ۾ سلامتي نه پر ضلالت آهي لذ ا دوست ان نظر تي غور ڪن اسان جو ته نظريو آهي ان ڪتاب تي حڪومت پابندي لڳائي ته بهتر آهي اهو نئي نسل جيڪو راحت طلب به آهي کي بي دين بنائڻ ۾ ان جو وڏو ڪردار آهي ......
بهترين تحرير آهي محمد موسي ڀٽو صاحب جن هن ڪتاب جو مڪمل ۽ مدلل جواب لکيو آهي. سائين جن هن ڪتاب ۾ اسلام جي مڃيل عقيدن جو انڪار ڪيو آهي . سائين جي نظر ۾ تصوف ڀلو فڪر آهي سائين الا ڪهڙي تصوف جي ڳالهه تو ڪري ورنه تمام صوفي ته اسلام جا حامي رهيا آهن جڏهن ته سائين جن اسلامي دشمني جي انتها ڪري ڇڏي آهي.
سائين بشير صاحب ڀٽي صاحب جي ڪتاب جو نالو ته ٻڌايو ۽ جيڪڏهن ممڪن هجي ته ان کي به سنڌ سلامت تي رکيو وڃي
