جمعي 25 ڊسمبر 2020 تي روزاني سنڌ ايڪسپريس ۾ منهنجو ڇپيل ڪالم: جناح جا پڇاڙيءَ وارا ڏکيا ڏينهن

سائين ڪوشش ڪري ٽيڪسٽ فارميٽ ۾ رکندا ڪريو

 

سنڌي او.سي.آر مان پراسيس ڪرايو اٿم، ھاڻ ھِن جا پروف چيڪ ڪري رکي سگهو ٿا.
______
(007.ا[1000719آ5/91 جناح جا ‫يءَ وارا ڏکيا ڏينهن اڄ 25 ڊسمبر تي پاڪستان جي باني محمد علي جناح جو جن ڏينهن آهي. پاڪستان جي باني محمد علي جناح 11 سيپٽمبر 1947ع تي ڪراچيءَ پر پهرين آئين ساز اسيمبليءَ جي گڏجاڻيءَ جي هڪراءِ فيصلي موجب صدارت ڪرڻ کانپوءِءِ هڪ اهم تقرير ڪي پر اها اچرج ج ڳاله آهي ت انهيءَ تقرير کي سينسر ڪيو ويو آخر اها ڪهڙي قوت ھئيِ جنهن ملڪ جي باني ۽ پاڪستان جي پهرين گورنر جنرل جهڙي اعلل شخصيت جي خطاب کي نہ رڳو سينسر ڪيو پر جناح جي اهڙي اهم تقرير واري رڪارڊ ٿيل اڪيلي ڪيسٽ ب گم ڪرائي ڇڏي؟ جناح پنهنجي تقرير پر چٽيءَ ريت چيو هو: اوهين آزاد آهيو، اوهين پنهنجن مندرن ۾ وڃڻ لاءِ آزاد آهيو، اوهين پنهنجن مسجدن پر يا پاڪستان جي هن رياست پر ڪنهن ٻئي عبادت واري جاءِ تي وڃڻ لاءِ آزاد آهيو. اوهان جو ڪنهن ب مذهب، فرقي يا عقيدي سان واسطو آهي. تنهن سان رياست جو ڪوب واسطو ناهي.....'ٰ آگسٽ 1947 ع پر پاڪستان برڀا ٿيڻ جي موقعي تي توڙي ان کانپوءِءِ ڪي اهڙيون اڻ ٿيٹيوڻ ڳالهيون ٿيون جن کي هاڻوڪي دور جو ڪو ٻيو ڏاهو ٻڌي ت جيڪڏهن ويساھ ب ن ڪريً سگهندو مغال: پاڪستان جي باني محمد علي جناح وڏي جدوجهد ۽ انڪ ڪوششن کانپوءِءِ پاڪستان ٺاهيو ۽ سندس اهي لفظ ب رڪارڊ آهيءَ ملڪ مون ۽ منهنجي ٽائيپ رائٽر ٺاهيو آهي' پر سندس گر ٿيل تقرير جي اهم رڪارڊنگ جنهن جو متن اخبارون پر ڇٻيو هو تنهن مان اها ڳاله چٽيءَ ريت هي ته هن ملڪ جي پاليسي 'سيڪيولر' هوندي. هونین ب سيڪيولر لفظ جي معنيٰ مذهب جي بنياد تي ڪنهن سان ب متڀيد نہ ڪرڻ آهي پر 'باباءِ اردو'؛ مولوي عبدالحق مرحومر پنهنجي انگريزي . اردو ترتيب ڏنل ڊڪشنريءَ پر 'سيڪيولل' لفظ جي معنيٰ 'لا دين لکيو آهي. سندس اها معن ن رڳو غلط. انتهائي گمراھ ڪندڙ ۽ يد ديائتيءَ تي ي ڇاڪاڻ ت اوهان آڪسفورڊ، ن عالمي طور مڃيل ڊڪشنريون کڻي ڏسو ت ڪٿي ب ان جي معنل لادين لکيل ناهي جڏهن د اردر اخبارون حيرت انگيز طور اکيون ٻوٽي ان جي پوئواري ڪنديون رهيون آهن ۽ 73 ورهين کانپوءِءِ هاڻ شايد اردو ميڊيا کي ڪنهن حد تائين پتو پيو آهي ت سيڪيولر لفظ جي معنيٰ اها ناهي جيڪا مولوي عبدالحق بيان ڪئي هئي پر پوءِ ب هو پنهنجي غلطي کليو کلايو مڃڻ لاءِ تيار ناهنِ ڀارتيا جنتا پارٽي (بي. جيَ. پي) جا اڳواڻ لال ڪرشن آڏواڻي (ايل ڪي آڏواڻي) توڙي جسونت سنگه ٻيئٌي انهيءَ ڳالهھ تي هڪراءِ آهن ت جناح خالص سيڪيولر اڳواڻ هو پاڪستان براڊڪاسٽنگ ڪارپوريشن (ٻي بي سي) طرفان، آل انڊيا ريڊيو (ايً آء آر) کي سيڪيولرزمر جي حوالي سان. پاڪستان جي باني محمد علي جناح جي اهم تقرير جي رڪارڊنگ حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ريڊيو پاڪستان جي اڳوڻي ڊاريڪٽر جنرل مرتضيٰ سولنگيءَ آل انڊيا ريڊيو کي خط لکيو جنهن پر محمد علي جناح جي نقرير جي رڪارڊنگ ڏيڻ جي درخواست ڪئي.ِ جناح اها تقرير، پاڪستان ٺهڻ کان ٽي. چار ڏينهن اڳ، يارهين آگسٽ 7ع تي ڪرچيءَ پر ڪئي جنهن پر آٿيندي جي "سيڪيولر پاڪستان" جي بنيادي حيشيت بيان ڪيل هئي. آل انڊيا ريڊيو جو چوڻ هو ت مرتضي سولنگيءَ جي درخواست کان اڳ ب. ڪجه۔ اهڙي قسم جي درخواست ڪئي وئي هئي پر کين اهڙي رڪارڊنگ ن ملي سگهي. مرتضيٰ سولنگي انهيءَ تقرير جي اهميت ڏانهن اشارو ڪنديَ چيو هو انهيءَ تقرير کي ڪيترن ورهين تائين لڪائي رکيو ويو يا وري عامر نہ ڪيو ويو اها بلڪل اهر تقرير هئي. سندس چوڻ هو ت جيڪڏهن اها تقرير ملي وڃي ها تہ اهڙيون سياسي طاقتون جيڪي پاڪستان کي جمهوري ملڪ بڻائڻ چاهين ٿيون، انهن جي هٿن پر هڪ وڏو هٿيار اچي وڃي ها. سندس چوڻ هو تہ تن ڏينهن پر آل انڊيا ريڊيو پر ايَ اسٽيشن ۽ بي اسٽيشن ڪمر ڪنديون هيون، پهرين قسم جي اسٽيشنہ وٽ رڪارڊنگ جي سهوليت هوندي هئي پر ٻئي قسم جي اسٽيشنہ جهڙوڪ ڪراچي. لاهور ۽ پشاور وٽ رڪارڊنگ جي سهوليت ڪان هوندي هئي. بي بي سي وارن پڇڻ تي کيس ٻڌايو هو ت اهڙي رڪارڊنگ وٽن ڪانهي جڏهن ت بعد پر آل انڊيا ريڊيو ب ساڳي ڳالھ ڪكي هئي. جيڪڏهن جناح جي انهيءَ نقرير جي اصل رڪارڊنگ ملي وڃي ها جيڪا ٿن ڏينهن کانپوءِءِ ٺهندڙ نئين ملڪ پاڪستان لاءِ گايڊ لاکين (رهبريءَ وارا اصول) ھئي ت ان تي عمل ڪرڻ سان پاڪستان جو نقشو مڪمل طور بدليل هجي ها. پاڪستان جي جيڪا پهرين وزارت بي تنهن پر جناح جي حڪر تي. مسٽر منڊل (غير مسلم جنهن جو اوڀر پاڪستان، هاڻ بنگلاديش سان واسطو هو) تنهن کي وزير جي حيثيت پر شامل ڪيو ويو. بهرحال جناح جي انهيءَ تقرير کي جيڪڏهن پاڪستان جي آئين جو بنياد بڻائجي ها ت ڪيترا مسڦلا پيدا نہ ٿين ها. هڪ لحاظ کان، شرو ع کان وٺي ملڪ جي پاليسي نفرت جي بنياد تي جوڙي وئي. جڏهن هندوستان کان اردو اديب ايندا ها تہ انهن جو وڏي پيماني تي آدريا؛ ڪيو ويندو هوز هندوستاني سنڌي اديبن کي ويزا جاري پن يو جاري ڪرڻ واري ڪارروائي، پاڪستان جي برپا ٿيڻ انپوءِ ڪيترن ورهين تائين جاري رهي. ڊسمبر 2005ع پر٫،‏ ڪراچيءَ پر ---0 5 وڏي انگ پر بهرو ورتو ۽ مان ب ان پروگرامر پر موجود هكس پر ان جو خاص مهمان محمد ميان سومرو هو مون سنڌ گريجوئيٽ ايسوسيگيشن (سگا) جي ميزبانہ کان پڇيو ت اوهان هڪ اهڙي شخص کي خاص مهمان ڇو بشايو آهي. جنهن پاڪستان جي چوٿين ملٽري ڊڪٽيٽر ۽ سنڌين خلاف نسلي متڀيد رکندڙ سربراهہ جنرل (ر) پرويز مشرف جي وقت ۾ سنڌ جي گورنر جي حيفيت ۾ ڪر ڪيو ۽ سنڌين جي ڦٽن تي لوڻ برڪنديً پنجاب پر ٿل ڪينال جي اڏاوت جي ڪر شروع ٿيڻ کانپوءِءِ منظوري (پوسٽ فيڪٽو اپروول) ڏني جيڪا سن جي عوامم جي خواهشن جي ابتڙ ڏني؟ پر مونکي اهو ٻڏي ڏاڍو اچرج ۽ ڏک ٿيو ت محمد ميان سومري مٿن دٻاُ وجهندي کين ٻڌايو هو ت هو هندوستان جي سنڌي اديبن کي تڏهن ٫يزا‏ وٺراگي ڏيندو جڏهن انهيءَ ڪانفرنس جو کيس خاص مهمان بڻايو ويندو تنهنڪري 'مجبوريءَ وچان سگا کيس گهرايو هي اِهو ٿي محمد ميان سومرو هو جنهن سال 2007 پر هوسٽن (ٽيڪساس، آمريڪا) پر چيو هو ت مان پنجاب پر رٿيل ڪالابا غ ٺاهڻ جو انهيءَ ڪري حامي آهيان جو منهنجي ماءُ پنجاپڻ آهي. تن ڏينهن پر مان پا ٽيڪساس پر رهندو هس ۽ مون پاڻ اهڙي خبر اتان جي ڪيترين مڪاني اخبارون پر پڙهي هئي. جناح جي 11 سيپٽمبر واري جڳَ مشهور تقرير کي نظر انداز ڪرڻ جو نڪتو جو پاڪستان ۾ مذهب، عقيدي ۽ نسل جي بنياد تي نفرت وڌي وڻ ٿي وئي. هاڻ اچو ت ٻوليءَ جي مسئلي کي ڏسون. پاڪستان ٺهڻ کانپوءِءِ هڪ سازش هيٺ اردو کي قومي ڪيائون جنهن جو ڪوب قانوني ۽ اخلاقي سبب موجوڊ ڪون هو، جنهن ڪري ملڪ جي گهڻائي (بنگالي 56 سيڪڙو) ]2 فيبروري 1952ع تي ڍاڪا کان تحريڪ هلاگي ۽ پهرين ڏينهن تي چمُن بنگالي نوجوانہ شهادت ماڻي پاڪستان جي ٽٽڻ جو بنياد وڌو هو پر گڏيل قومن جو ادارو انهيءَ ڏينهن (21 فيبروري)کي مادري ٻولين جو ڏينهن طور سڄي دنيا ۾ ملهائي ٿو اصل پر اردو، هنديءَ جو ٻيو روپ آهي ڇاڪاڻ ت ٻوليءَ جي ماهرن جو چوڻ آهي ت اسڪرپٽ بدلاگڻ سان ٻولي نہ ٿي بدلجي. مغال: اسان سنڌي ٻوليءَ کي انگريزيءَ پر لکڻ شروع ڪريون تہ ڇا اها نين ٻولي ٿي ‏ پوندي؟ هاڻ وري اچو تہ ڏسون ت جناح جي نقرير ڪنهن گر ڪئي ۽ ڪنهن سينسر ڪئي؟ اها ڳاله رڪارڊ تي آهي تہ پاڪستان جي باني محمد علي جناح جي ڀيڻ محترمہ فاطما جناح جي ريڊيو تان تقرير ليا خان (ملڪ جو پهريون ۽ اڻ چونڊيل وزيراعظم) سينسر ڪراڻي هگي. ت َ‫ رڳو ايترو پر سندس ڪتاب ماءِ بادر'؛ کي ب لياقت علي خان سينسر ڪرايو هو البت ان جو اصل مسوڊو، اسلامر آباد پر پاڪستان جي لوڪ ورشي واري اداري وٽ اڄ ب وٽ محفوظ آهي. خود جناح جي ذاتي معالج ڊاڪٽر ڪرنل الاهي بخش جي ڪتاب تي پڻ لياقت علي خان بندش وجهرائي هي ۽ انهي ڪتاب جون ڪاپيون سڀني لاگبررين مان ب غاب ڪرايون ھئائين محترمہ فاطما جناح جي تقرير کي سينسر ڪرڻ جيِ باري پر ميڊيا جي رپورٽن موجب اهو ڪڌو ڪر، تڏهوڪي وزيراعظم لياقت علي خان جي چوڻ تي. تڏهوڪي اسٽيبلشمينٽ جي سيڪريٽري چوڌري محمد علي ڪيو هو ۽ انهيءَ ڳالھ جو مکيہ امڪان آهي ت جناح صاحب جي تقرير کي بہ لياقت علي خان جي هدايتن تي سينسر ڪيو ويو ۽ بعد پر ان جي رڪارڊنگ گر ڪرائي ڇڏي ڇاڪاڻ ت لياقت علي خان ملڪ اندر مذهبي ۽ لساني جنونيت راڻج ڪرڻ ٿي چاهي. جنهن جو مکيہ ثبوت، جناح جي وفات کان هڪ سال پوءِ. سال 1949 ع پر اقرارداد مقاصد' قومي اسيمبليءَ کان بحال ڪرائي وئي. جنهن جي بحال ٿيڻ وقت، ٿوراڻيءَ سان واسطو رکندڙ سمورن ميمبرن انهيءَ ٺهراءَ تي خدشا ظاهر ڪري بائيڪاٽ ڪيو هو. تنهنڪري ملڪ کي جنونيت جي کڏ ۾ ڦٽو ڪرڻ جا ڪارڻ ڄاڻڻ لاءِ اعلىٰ سطحي جاچ لياقت علي خان کان شروع ٿيڻ گهرجي ڇاڪاڻ ت ان وقت جون حالتون ٻڌائين ٿيون ت انهيءَ تقرير کي لڪائي رکڻ يا عام نہ ڪرڻ پر لياقت علي خان جو ٿي مکيہ هٿ ٿي سگهي ٿو بهرحال جناح صاحب جي 1[ سيپٽمبر واري تقرير جيڪا اسان وٽ هاڻ رڳو لکت پر موجود آهي. تنهن جي بنياد تي سال 3ع واري آئين پر ڦيرڦار ڪي وڃي جنهن جو بهتر نتيجو اڳتي هلي نڪرندو